Урок по курсу Мая Радзіма - Беларусь (4 класс). Тема урока «Князёўня з трыма імёнамі»

Дзяржаўная ўстанова адукацыі «Сярэдняя школа №11 г.Наваполацка»

Падрыхтавала і правяла : Пяцюль Т. В.,

настаўнік пачатковых класаў

Тэма. Князёўна з трыма імёнамі

Мэта: пазнаёміць вучняў з жыццём і дзейнасцю князёўны Рагнеды і яе сына — полацкага князя Ізяслава.

Задачы:

а) навучання: паказаць вучням, як пераплялося трагічнае з гераічным у лёсе сям'і полацкага князя Рагвалода і яго дачкі Рагнеды; даць вучням агульныя ўяўленні пра звычаі таго часу, калі спрэчныя пытанні вырашаліся сілай зброі, вялася жорсткая барацьба за ўладу і багацце;

б) развіцця: развіваць у вучняў цікавасць да мінулага, імкненне пазнаць і зразумець яго, выпрацоўваць уменне працаваць з картай, разумець вынікі дзейнасці гістарычных асоб;

в) выхавання: на прыкладах жыцця Рагнеды і яе сына Ізяслава выхоўваць у вучняў любоў да роднага краю, пачуццё чалавечай годнасці, сумленныя адносіны да бацькоў, гатоўнасць абараніць іх гонар і пастаяць, калі спатрэбіцца, за іх і сябе.

Абсталяванне: карта «Рускія землі ў XII— XIII стст.», альбомы партрэтаў «Гістарычныя асобы Беларусі» і «Культурныя дзеячы Беларусі» (Мн., 1995), карта вучэбнага дапаможніка (пярэднія фарзацы).

Афармленне класнай дошкі

Паняцці	Князёўна з трыма імёнамі	Імёны
Князь	План	Рагвалод
Князёўна	1. Князь Рагвалод	Рагнеда
Хрышчэнне	2. Жыццё Рагнеды	Уладзімір
Хрысціяне	3. Полацкі князь Ізяслаў	Яраполк
		Ізяслаў

Ход урока

 I. Работа над матэрыялам хатняга задання

(Выклікаю да дошкі  вучня, які выконвае практычнае заданне).

Пытанні	Скарына	Будны
1.      Назвы іх кніжак 2.      Год выдання 3.  Месца выдання	«Біблія» 1517 Прага	«Катэхізіс» 1562 Нясвіж

Заданне . Запоўніць табліцу.

(У час выканання практычнага задання чатыры вучні атрымліваюць карткі з індывідуальнымі заданнямі, а  адзін вучань робіць вуснае паведамленне аб жыцці і дзейнасці Францыска Скарыны па плане. Да класнай дошкі прымацоўваецца партрэт Скарыны.)

 План паведамлення

Дзяцінства Скарыны.

Гады вучобы.

Першая друкаваная кніга.

Вяртанне на Радзіму.

Шанаванне памяці пра Скарыну. (Ордэн і медаль, праспект Скарыны ў Мінску, вуліцы яго імя ў гарадах, помнік у Полацку.)

(Прапаную вучням знайсці на плане г. Мінска праспект Францыска Скарыны – заднія фарзацы падручніка).

II. Вывучэнне новага матэрыялу

– На сённяшнім уроку будзе працягвацца знаёмства з гістарычнымі асобамі нашай Айчыны. Успомніце, калі Скарына надрукаваў сваю першую кніжку. (1517 г.) Вызначце стагоддзе, у якім яна была надрукавана. (XVI.) Нам прыйдзецца вярнуцца з XVI ст. у X, каб не забыць тых дзеячаў нашай Бацькаўшчыны, якія былі самымі першымі, імёны якіх вядомы ў гісторыі: Рагвалод, Рагнеда, Ізяслаў. (Іх партрэты прымацоўваюцца да класнай дошкі).

– Звярніце ўвагу на назву тэмы, яе план, імёны і паняцці, якія запісаны на дошцы.

– Багата наша беларуская зямля славутымі людзьмі. Яркімі і непагаснымі зоркамі на небасхіле мінуўшчыны ззяюць імёны Скарыны, Буднага, князёўны Рагнеды, полацкага князя Ізяслава. Прыкладам стойкасці, вытрымкі і мужнасці з'яўляецца жыццё палачанкі Рагнеды. У яе лёсе нібыта ўвасобілася ўсё самае трагічнае, з чым сутыкнулася наша шматпакутная Бацькаўшчына на шляху свайго гістарычнага развіцця. Ярка ўспыхнула, але так хутка згасла жыццё полацкага князя Ізяслава, сына Рагнеды, аднаго з самых першых асветнікаў беларускай зямлі. За свае крыху больш чым 20 гадоў жыцця ён змог дасягнуць многага, інакш не звалі б яго летапісцы «князь-кніжнік». Вось паглядзіце на яго партрэт у сваіх кніжках. 3 раскрытаю кнігай у руцэ і вострым мячом на поясе, каб несці святло ведаў людзям і бараніць родную зямлю ад ворагаў.

(Чытанне тэксту па абзацах (чытанне добра падрыхтаваных вучняў, чытанне “ланцужком”, чытанее шэптам, чытанне настаўніка). У канцы чытання кожнага абзаца робіцца паўза. Вучням прапануецца выдзеліць у прачытаным галоўнае).

1.      Жыццё Рагнеды.

·       Рагнеда — дачка Рагвалода. Ёй 14 гадоў.

– Мы сустрэлі паняцце “князь”. На вашу думку, якое значэнне мае гэта слова? (Слухаю меркаванні дзяцей.) А зараз давайце знойдзем яго ў слоўніку.

·       Да яе пасваталіся: Яраполк — вялікі кіеўскі князь і Уладзімір — князь Наўгародскі.

·       Адказ Рагнеды Уладзіміру.

·       Чаканне прыезду Яраполка.

·       Нечаканы набег Уладзіміра на Полацк.

·       Забойства бацькі і братоў Рагнеды.

·       Рагнеда пад прымусам становіцца жонкай Уладзіміра.

2.      Полацкі князь Ізяслаў.

(Гэты матэрыял з'яўляецца складаным для вучняў. Складанасць яму надае ўключэнне ў змест паняццяў «хрысціянства» і «хрышчэнне». Гаворыцца ў ім і пра манашак. Тлумачыць гэты матэрыял сам настаўнік, але тлумачэнне застанецца незразумелым для вучня калі не выкарыстаць дадатковы матэрыял.)

Гістарычная даведка.

– Хрысціянская рэлігія – гэта вера ў Ісуса Хрыста, якая ўзнікла ў Палесціне (адсюль — хрысціянства, хрысціянін). Пачаткам распаўсюджвання хрысціянства ў землях усходніх славян (продкаў беларусаў, рускіх і ўкраінцаў) лічыцца хрышчэнне князя Уладзіміра і кіяўлян, якое адбылося ў 988 годзе. Хрысціянству 2 тысячы гадоў. Хрысціянства на беларускіх землях існуе больш за тысячу гадоў. Першымі хрысціянамі на Беларусі лічацца Рагнеда і яе сын Ізяслаў.

– Давайце знойдзем у слоўніку паняцці “хрысціянства” і “манастыр”.

– Звярніце ўвагу на той факт, што Ізяслаў быў пісьменны і распаўсюджваў пісьменства ў Полацку. Успомніце, як называлі такіх людзей. (Асветнікамі.) Аб тым, што Ізяслаў быў асветнікам, сведчыць малюнак у вучэбным дапаможніку.

– Давайце разгледзем малюнкі, змешчаныя ў нашым падручніку. (Па варыянтах). Якімі на вашу думку былі гэтыя людзі?

III. Замацаванне

Для таго, каб вучні крыху адпачылі ад сур'ёзнай і складанай работы, ім можна прапанаваць запаўненне крыжаванак.

Адкажыце на гэтыя пытанні і вы зможаце запоўніць крыжаванку:

1.Якія імёны былі ў Рагнеды? 2. У якой паслядоўнасці яны змянялі адно другое?

	Р
Г	А	Р	Ы	С	Л	А	В	А
	Г
А	Н	А	С	Т	А	С	І	Я
	Е
	Д
	А

1.     Рэлігія, звязаная з імем Ісуса Хрыста. 2. Будынак, у якім жывуць манахі. 3. Мужчына, які жыве ў манастыры.

				Х
				Р
				Ы
М	А	Н	А	С	Т	Ы	Р
				Ц
				І
				Я
		М	А	Н	А	Х
				С
				Т
				В
				А

Пасля запаўнення крыжаванкі настаўнік звяртае ўвагу вучняў на яе форму. Вучні бачаць, што гэта крыж. Настаўніку застаецца толькі дадаць, што крыж у хрысціян з'яўляецца свяшчэнным знакам, сімвалам веры.

IV. Хатняе заданне

а) агульнае: апавяданне «Князёўна з трыма імёнамі»;

б) дадатковае: падрыхтаваць паведамленне па выбары: «Рагнеда— мужная палачанка», «Ізяслаў князь-асветнік».

Дадатак

Ізяслаў

Рагнеда і Уладзімір