Урок по осетинскому языку "Обращение"

Урочы темæ: «Магусайæн-цæф, цырд лæппуйæн-кæф» (Къоста)

Грамматикон темæ: «Сидæн»

Урочы хуыз: ног æрмæгыл кусыны урок

Урочы нысантæ:

1.      Бацамонын сидæн

2.      Æрхæцæн нысæнттæ сидæны

3.      Скъоладзауты зæрдæты гуырын кæнын адæймаджы хуыздæр миниуджытæ

Эпиграф:

«Зивæггæнаджы мад мæгуыр у» (æмбисонд)

I.                   Уæ бон хорз, сабитæ! Абон нæ урочы ис уазджытæ , не ргом сæм раздæхам æмæ сын салам раттам.

II.                Ракæсут фæйнæгмæ, лæмбынæг байхъусут. Сывæллоны ныхас кæмæ арæзт у? (Нанамæ) кæрæдзимæ куыд дзурынц: нана, мæ гыццыл хур.

1.      Уæдæ ацы лæппуйы ныхас та кæмæ арæзт у? Цы хуыйны? Кæй æмдзæвгæ у, куыд хъуыды кæнут?

2.      Куыд уæм кæсы, цæмæ йæ схуыдта фыссæг афтæ «Фыдуаг»?

3.      Ссарут-ма тексты ахæм дзырдтæ, кæмæ дзуры ацы лæппу? Цæй ’руаджы сæм дзуры, цæмæй йæм се ’ргом раздахой ?

4.      Уæдæ ма мын зæгъут, абон урочы цæуыл дзурдзыстæм?

Раст, абон нæ урочы темæ у «Магусайæн –цæф, цырд лæппуйæн-кæф».

Канд зивæджы тыххæй нæ дзурдзыстæм, фæлæ ма Сидæныл.

5.      Уæдæ-ма иухатт сбæлвырд кæнæм на урочы нысантæ:

q Базонын цы у сидæн

q Бамбарын кæнын æрхæцæн нысæнттæ сидæны

q Тексты сидæнтæ агурын

q Адæймаджы хуыздæр миниуджытæм бæллын

III.              Ног æрмæгмæ рахизыны размæ уал æсбæрæг кæнæм хæдзармæ куыст куыд сæххæст кодтат. («Фæззæджы нывтæ»)

IV.             1.Æркæсæм-ма, нæ чингуыты сидæны тыххæй цы фыст ис. Байгом кæнут уæ тетрæдтæ æм ныффыссæм абоны нымæц. (§18, 130-æм фæлтæрæн ) Баххæст кæнæм фæлтæрæн.

2.Ракæсут фæйнæгмæ. Равзарæм ма ацы æмдзæвгæ.(Хетæгкаты Къостайы æмдзæвгæ «Фыдуаг»)

ФЫДУАГ

     О, цъиусур,

     Ма мæм дзур!

     О, рувас,

     Ма мæм уас! –

Хуысгæ ма кæнын.

     О, цæргæс,

     Ма мæм кæс!

     О,тæрхъус,

     Ма мæм хъус! –

Кæрдзыныл кæуын!

3.Цавæр хъуыдыйæдтæ сты сæ загъды нысанмæ гæсгæ?

4.Ссарут – ма тексты сидæнтæ æмæ сæ рафыссут уæ тетрæдтæм.

(Эпифорæ – (грекъаг дзырд – фæлхат кæнын) рæнхъы кæрон исты дзырд кæнæ дзырдты къорд фæлхат кæнын )

5.Сабитæ, куыд уæм кæсы, цавæр цæстæй кæсы фыссæг ацы лæппумæ?

6.Æртæккæ уæ  адих кæндзынæн дыууæ къордыл. Иутæ агурынц синонимтæ, иннæтæ та антонимтæ дзырд фыдуагæн. Ссарут ма дзы вазыгджын дзырдтæ

7.Фæйнæгыл ис хъуыдыйæдтæ. Цы сæ иу кæны? (Хъæдхой)Хицæн та цæмæй кæнынц?

А)Хъæдхой, хъæдхой, хъæдхойæг,

Фæцæуы дæм нæ хонæг.

Æ)Хъæдхой  хуымæтæджы нæ фæхойы бæласы зæнг – йæ зулчъытæ йын фæуидзы.

8.Хъуыдыйæдтæ ма баххæст кæнæм сидæнтæй. Тексты бын ис дзырдты къорд. Спайда сæ кæнут раст. Кæм æвæрд и сидæн?

Зæронд ус Тетейы æрбахъæбыс кодта:

- … , ныр бамбæрстон, сыстын дæ цæуылнæ фæндыдис, уый. Ма тыхс, …, ахæм фынтæ ма бирæ хæттыты фендзынæ.

  Тете йæ бынатæй фæгæпп кодта.

- Цы хорз фын уыди! …, ды-иу мæ цуры хуысдзынæ æмæ-иу иумæ уындзыстæм ахæм фынтæ.

- Хорз, хорз, …, -загъта зæронд ус.

(мæ дуне, нана, мæ къона, мæ гыццыл хъæбул)

V.                Ныр та гыццыл аулæфæм. Чи тагъддæр зæгъдзæн. Ссарут-ма дзы сидæн.

Рефлекси

 Тагъддзуринаг

Дзедзро-дзедзро – дзедзыкка,

Сфыц-ма, дзыцца, еуу – дзыкка

VI.             1. Æрхæцæн нысæнттæ раст æвæргæйæ, хъуыдыйæдтæ рафысс

Кæцæй ист сты ацы хъуыдыйæдтæ?

А)– Хорз мæ хур кæд дæ нæ фæнды, -

  Цу Дæ фæндаг раст...

– Дæ райсом хорз уа дада – дзуры йæм Сарты фырт.

Æ)  – Хæрæг мæ кæртмæ æвастæй æрбацыдтæ

– Куыйтæ  мæ сырх гал давынмæ мæм æрцыдыстут

2. Хæслæвæрд:

Дыууæ  къордæн дæр ратдзынæн хъуыдыйæдтæ сидæнтимæ æмæ æрхæцæнтæ нысæнттæ хъуамæ  раст сæвæрат.

Зæгъут-ма фыццаг къорды хъуыдыйæдтæ цыхуызæн сидæнтæ ис?

Иннæ къордæн та?

Раст дæр уæм кæцытæ кæсынц?

3,Хорз, сабитæ. Ракæсут-ма фæйнæгмæ.

Ахъуыды кæнут, уæ хъуыдытæ ныффыссут

4. Уæлæмхасæн æрмæг номы тыххæй. Ситохаты Саламджери «Ном»

Ном

Ахæм æгъдау уыд кæддæр ирæттæм:

Ноггуырдыл-иу никуы ’вæрдтой ном.

Хистæртæ дзырдтой сæ сывæллæттæм:

«Чызг, цы фæдæ?!» «Лæппу, мемæ цом».

Стæй йыл-иу куы рацыд иу-дæс азы.

 Радтой-иу ын ном æрмæст гъе уæд.

Номæн афтæ стыр аргъ кодтой раджы.

Уый хъахъхъæнын уыд лæгæн йæ мæт.

Уыцы ’гъдауæн раджы асаст й’ асин.

Саби райсы авдæнмæ ныр ном.

Фæлæ афтæ мачи зæгъæд, мачи:

«Ном хæссын ныртæккæ у æнцон».

5.Сидæны фæрцы мах базонæм искæйы зæрдæйы ахаст иннæ адæймагмæ.

6.Саразæм ма схемæтæм гæсгæ хъуыдыйæдтæ.

                                                                                     

1.                         С,…

2.                       …,с?

1.                   С!..

2.                   …,с,…

Алы командæйæн дæр райуардзынæн карточкæтæ схемæтимæ. Цæмæй уын æнцондæр уа, уый тыххæй уын фæйнæгыл уыдзæн нывтæ.

4.      Дæ номæй пайдагæнгæйæ, сараз хъуыдыйæдтæ сидæнтимæ.

Мæ мад мæ хоны …

Исты хорздзинад куы бакæнын, уæд мын фæзæгъы:«Ды мæ…»

Мæсты мæм куы вæййы, уæд мæ фæхоны … .

Мæ фыд та  мæ хоны … .

Ме ’мбæлттæ мæм дзурынц …, кæнæ … .

Ахуыргæнæг мæм афтæ фæдзуры6 « …..»

Æнæзонгæ адæймаг та мæм бадзуры …

VII.            Хъазт «Ратт мæм фарст»

Куыд бадзурис ахуыргæнæгмæ, де ’мбалмæ?

Уынджы искæй куыд бафæрсис?

VIII.  Хатдзæгтæ уæдæ скæнæм:

-Цы у сидæн?

-Цæмæй загъд æрцæуы?

-Кæцы хауæны вæййы номдар?

-Сидæны бынат хъуыдыйады?

-Æрхæцæн нысæнттæ сидæны

-Хъуыдыйады уæнг у?

IX.              Хæдзармæ куыст:

Фыстæг кæронмæ ахæццæ кæн.

Фыстæг кæронмæ ахæццæ кæн.

Дæ бон хорз, … !

Куыд дæ, … ?

Цы ног хабæрттæ дæм ис?

(мæ хæлар, мæ уарзон æмбал, ме ’рдхорд, мæ дзæбæх æмбал)

фыстæг æмбалмæ, кæнæ зонгæмæ, сидæнтæ пайдагæнгæйæ .

X. Хатдзæгтæ

Урок мæ зæрдæмæ фæцыд, уымæн æмæ…

Æз урочы сахуыр дæн…

Урокæй мæхицæн райстон…

Урок мæм фæкаст…

Бузныг! Афæндараст ут! Нæ иннæ фембæлдмæ.