Урок по родному (кумыкскому) языку на тему "Имя существительное"

Адатланмагъан ачыкъ дарс темасы  «Атлыкъ Къазмада» Онгаргъан ана тилни ва адабиятны муаллими: Къазма орта мактап Магьаммадова Асият Надирбековна Къазма

РОССИЙСКАЯ ФЕДЕРАЦИЯ МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ, НАУКИ И МОЛОДЕЖНОЙ ПОЛИТИКИ РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН МКОУ «КАЗМААУЛЬСКАЯ СРЕДНЯЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА»

План-конспект открытого урока по кумыкскому языку

«Атлыкъ Къазмада»

Разработана учителем кумыкского языка и литературы Магомедовой А.Н.

Дарсны темасы:  «Атлыкъ Къазмада»

Дарсны мурады: охувчуланы атлыкъны гьакъында алгъан билимлерин беклешдирив,

текстдеги атлыкъланы тюз тапма уьйретив,

тилни башгъа тил гесимлеринден айырма уьйретив,

ана тилин сюймеге, оьсдюрмеге чакъырыв .

Дарсгъа герекли алатлар: китап, тептер, суратлар, ноутбук, проектор.

                                                           Дарсны юрюшю

1.Саламлашыв   (дарсгъа низам салыв).

Муаллимни гиришив сезю .Охувчуланы къумукъ тилни жумалыгъы булан къутлав.  Шу дарсыбызны ана тилибизге багъышлайбыз .Атлыкъ бизге, Къазмагъа,  байрамгъа гелген, яшлар арив къаршылайыкъ.

Уьйге ишни тергев.    Соравлагъа жаваплар беригиз.Соравлар экранда герсетиле презентация (слайдлар)

1.     Атлыкъдеп неге айтабыз?   (Слайд1)

2.     Атлыкълар нечик тюрлене?

3.     Мюлк къошумчасы булангъы атлыкъланы башгъа атлыкълардан не башгъалыгъы бар?

4.     Атлыкъланы нече санаву бар?

5.     Атлыкълар нечик тюрлене (мюлк къошумчасы болса)?

6.     Атлыкъ къайсы тил гесим булан къурдаш ?

7.     Атлыкълар гелишлеге гёре тюрленеми?

8.     Нече гелиш бар? Атларын айтыгъыз.

9.     Атлыкъны башгъа тил гесимлерден нечик айырма бола?

10.Къошма атлыкълар нечик языла. Мисаллар гелтиригиз.

Янгы дарсны англатыв.

Муаллимни сёзю: лакъыр

«Къыш» деген суратгъа гёре къысгъа хабар къуругъуз . Суратгъа гёре ишлев.  (слайд2).

 Кёплюк санавдагъы атлыкъланы табыгъыз, атлыкъланы гелишлерин токъташдырыгъыз.

Йырчы КЪазакъны шиърусуна тынглап, ондагъы атлыкъланы язып алыгъыз.

Гюнюгюз яхшыболсун!!!!!        Бугюн дарсыбызны темасы : «Атлыкъ». (Слайд3).

Дарсыбызны мурады :атлыкъны гьакъындагъы билимигизни беклешдирив. (слайд 3.).

-Шу соравгъа жавап беригиз. «Бу дюньяда яшайман эртеден, гьар затгъа атлар бермеге мен» Ол недир? (слайд 3).

1. Атлыкъны сиз, яшлар, нечик англатып боласыз.

Такрарлав

2.Хас атлыкълар деп къайсы атлыкълагъа айтабыз?

3.Жынс атлыкълар къайсыларыдыр?

4.Хас атлыкълар нечик гьарп булан языла?

5. Жынс атлыкълар къайсы гьарп булан языла? (слайд 4).

6. Айырыв диктант.Хас ва жынс атлыкъланы айырып, эки тапкъыр этип языгъыз.

--Бу ишни тюз тамамладыгъыз.

- Сав болугъуз!

--Энни булай соравгъа жавап беригиз.  

-Текст деп негер айтабыз?

Текст булан ишлеп билемисиз. Тергеп къарайыкъ.

Биринчилей,  текстни охугъуз, ат тагъыгъыз.  Етишмейген гьарпланы салыгъыз.Белгиленген жумланы синтаксис якъдан чечигиз. Белгиленген сёзню фонетика якъдан чечигиз.

Эки  яшгъа карточка бериле. Къалгъанлар гелишлени нечик билегенни тергейик

. Атлыкъны нече гелиши бар, олар къайсылар?

  Яшлар барын тюз айталар ваэки-уьч сёзню тюрлендире.

--Оюн .Билимибизни сынайыкъ. Мен сизге атлыкъланы айтаман, сиз оланы айырыгъыз. Хас атлыкъланы айтгъанда шанжалдан  оьрге гётерилесиз, жынс атлыкъланы, айтсам–олтурасыз.  Башлайыкъ:   Абдурахман, китап, къалам, Кавказ, чечек, орам, табиат. «Къарчыгъа», жибин, Къазма, Уллубий, ана, топуракъ,ватан.

---Бираз арыдыкъ, ял алайыкъ

.- Гелигиз, энни шулай соравлагъа жавап беригиз. Бу соравлагъа жаваплар бермесегиз, биз этген къонакълыкъгъа атлыкъ рази къалармы экен?.

 -- Атлыкъны нече санаву бар, кёплюк санав нечик этилине?   

  -   Еслик гелишдеги ва тюшюм гелишдеги атлыкъланы нечик   айырма тюше? Атлыкъланы жумлада къуллугъу (слайд6).

Ял алыв мюгьлет

Оюнлар. Башлап бувунлар доскагъа языла, сонг яшлар ахырына бирер гьарп къоша туруп, янгы сезлер эте, янгы сезлер булан жумла тизиле

Къой, къоз. Къол. (слайд7).

Оюн. Бир сезден, ону гьарпларын къоллап, янгы сезлер этиле (слайд8).

Такъалыбакъа (бакъа, такъа.акъ.къал, къыбла, балыкъ, къабакъ)

Муаллим. Тюз жавап бергенлеге разилигин билдиремен.Шулай къужурлу, татли, бай, макъамлы къумукъ тилде сейлейген миллетбиз.Къумукъ тил – бизин тилибиз, тюрк тиллеге гире. Къумукъ тилни билеген адам отуздан да артыкъ тюрк халкъ булан сейлеп бола. Гелигиз, ана тилибизни бек билейик, ону булан оьктем болайыкъ, байлыгъын артдырайыкъ!

Охувчуланы къыйматлав.

Рефлексия.

Уьйде ана тилге багъышлангъан сочинение языгъыз.