Урок по родному (кумыкскому) языку на тему "Падежи"

РОССИЙСКАЯ ФЕДЕРАЦИЯ МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ, НАУКИ И МОЛОДЕЖНОЙ ПОЛИТИКИ РЕСПУБЛИКИ ДАГЕСТАН МБОУ «КАЗМААУЛЬСКАЯ СРЕДНЯЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА» Ачыкъ дарс 6 класда темасы:    «Гелишлени маъналары» Онгаргъан ана тилни ва адабиятны муаллими: Къазма орта мактап Магьаммадова Асият Надирбековна

6 клас

Темасы:    Гелишлени маъналары.

Мурады: Яшланы тема булан таныш этмек.

Тил байлыгъын            оьсдюрмек.

Ана тилибизни сюймеге чакъырмакъ.

Алатлар:  таблица, ребуслар, кроссвордлар, карточкалар.

Дарсны юрюшю.

1)Яшланы дарсгъа къуршав.

-Биз бугюн сизин булан ачыкъ дарс оьтгережекбиз.Дарсыбызны темасы: «Гелишлини маъналары».

Мурадыбыз: Сизин янгы тема булан таныш этмек Тил байлыгъыгъызны  оьсдюрмек.   Ана тилге бакъгъан сюювюбюзню артдырмакъ.

-Яшлар,мен  бизин дарсыбызны А.Жачаевни  шу сёзлери булан башлама сюемен.

Мен къумукъман, шогъар оьктем юрегим,

Мен къумукъман, Къумукъ тюзде тувгъангъа,

Къумукъ ана чайкъагъангъа гьайлегим,

Ёлакъ бетим къумукъ ана жувгъангъа.

2)Уьйге ишин тергев. Такрарлав

-Сизге уьйге не берилген эди?

-Сизге не англашылмады?

3)Бир-нече яшгъа карточкалар булан ишлей.

(Къалгъан яшлар булан гечилген темаланы такрарлай)

Сёзлени тизимине гёре чечив: арбачыдагъы, белбавну (доскада 2 яш ишлей)

4)Фронтальный опрос.

Атлыкъ деген недир?

Ишлик деген недир?

Сыпатлыкъ?

Жумланы баш уьюрлерин айтыгъыз.

Жумланы экинчи даражалы уьюрлерин айтыгъыз.

5)Синтаксис разбор.

Яшлар бавгъа гирдилер.(иеси,ер гьал, хабарлыкъ)

Къызлар арив опуракъларын гийдилер. (иеси, белгилевюч, толумлукъ,хабарлыкъ)

(Гьар жумлагъа бир яшны чыгъарып синтаксис разбор этдирмек,гьар этеген ишин айта туруп разбор этмек)

(атлыкъланы санавун такрарламакъ)

Яшлар,къызлар.

(теклик санавдагъы атлыкълагъа –лар,-лер,къошумчалар къошулуп кёплюк санавгъа айлана масала:яш-яшлар,къыз-къызлар,емиш-емишлер)

6)Фонетический разбор.

Янгур-я-нгур

(Й)-тут,янгырав,къатты.

(а)-соз,эринсиз,къалын.

(нг)-тут,янгырав,къатты.

(у)-соз,эринли,къалын.

(р)-тут,янгырав,къатты.

4 -гьарп,5-аваз.

(Яшланы карточкаларын жыймакъ.)

Къумукъ тилде нече гелиш бар,оланы такрарламакъ.

7)Янгы теманы уьстюнде ишлев.

Таблица булан ишлев. Гелишлени соравларын ва къошумчаларын такрарлав Слайд 1 Муаллим англата

Баш г.ким?не?                                  ай,ел,тав,кёк.

Еслик г.кимни?нени?                     айны,елни,тавну,кёкню.(-ны,-ни,-ну,ню)

Багъым г.кимге?негер?                 айгъа,елге,тавгъа,кёкге.(-гъа,-ге)

Тюшюм г.кимни?нени?не?           айны,елни,тавну,кёкню. (-ны,-ни,-ну,ню)

Ер г.кимде?неде?                            айда,елде,тавда,кёкде.     (-да,-де)                    

Чыгъым г.кимден?неден?            айдан,елден,тавдан,кёкден.(-дан,ден)

(Атлыкъланы гелишлеге гёре тюрлендиргенде оланы нечик къошумчалары бола.Яшланы оьзлени доскагъа чыгъарып атлыкъланы гелишлеге гёре тюрлендиртип гьар гелишде атлыкъланы нечик къошумчалары барын айтдырмакъ)

Китап булан ишлев

Охувчуну  (охув-тамур,чу-сёз этеген къошумча,ну-сёз тюрлендиреген къошумча)

Инсценировка «Гелишлени эришивю»

    Автор

Бир гюн бирче жыйылып,

Гелишлер чыгъа гьавгъа.

Арасына да бирден

Тюше буланы къавгъа.

Гелишлер бир токътамай,

Гьариси оьзюн макътай,

Барындан алгъа чыгъып,

Баш гелиш оьзюн макътай.

Баш гелиш

Барыгъыздан да тилде

Мен боламан тарыкълы.

Мен болмасам сёйлевде,

Болмас сёйлев ярыкълы

Иш этеген предметни

Мен англатмасам болмай.

Иеси де боламан

Гьар – бир жумлада шолай.

Башгъа сёзню белгилеп,

Ким? Ва Не? деп сорайман.

Шулай маъналар булан

Барыгъыздан къолайман.

Еслик гелиш

Сен неге макътанасан?

Деп къошула Еслик де

Атлыкъ ес болгъан предмет

Бола еслик гелишде.

Соравларым да мени

Кимни? – дир ва Нени? – дир

Оьзюнг сав тилни бийлеп,

Макътанагъанынг недир?

Багъым гелиш

Сизин экигизден де

Къалмайман мен де артда.

Сизден аслу бусам да,

Яраймандыр мен гьатта.

Кимге? Негер? Соравлар

Менден таба салына

Ишлер оьзюне бакъгъан

Предметни ягъына.

Тюшюм  гелиш

Мени эсиме геле

Мен аслуман экен деп

Иш де мени уьстюме

Тюшегени мекен деп.

Соравларым да мени

Сизден эсе бирге артыкъ.

Оьзюгюз де англайсыз,

Тюгюлмен мен гьеч тарчыкъ

Автор

Бу арада Ер гелиш

Бек яман къазапланды.

Алып теренден тыныш

Булай деп жавапланды

  Ер гелиш

Сиз макътанып туругъуз

Биригиз биригизге

Макътанывдан чы тиймей

Тилигиз тилигизге

Иш юрюлеген ерни

Яда ону заманын

Англамассыз сиз бирде

Мендеги маъналарын.

Чыгъым гелиш

Яхшы, яхшы Ер гелиш,

 Ерингни тап чы сен де,

Бир – эки сёз къошайым

Сизин сёйлевге мен де.

Яшавдагъы ишлер де

Чыкъмаса болмай менден.

Соравларым билмеге

Сюйсегиз кимден? Неден?

Автор

Гьей гьюрметли гелишлер!

Эришмегиз, эришме.

Яхшы тюгюл бу ишлер

Герексиз сиз гелишме.

Грамматикада  сиз

Бир йимик тарыкъсыз.

Булай хабарлар мунда

Билесиздир, тарыкъсыз.

Бары да гелишлер

Гелигиз биз,гелишлер

Булай къарар этейик

Илмудагъы гезикде

Таблицагъа гетейик!

8)Ребуслар . Кроссвордлар.

(яшлар булан ребуслар,кроссвордлар чечмек)

(яшланы къыйматлав)

9)Натижа чыгъарыв.

-Биз бу дарсда не этдик?

-Къайсы тема булан таныш болдукъ?

-Сизге не англашылмады?

-гьар гелишде атлыкъланы нечик къошумчалары бар?

(яшланы къыйматлав)

10)Уьйге иш. Атлыкъ. Гелишлени маъналары

Тапшурув  128 (тапшурувну  нечик этегенин англатмакъ)

Дарсны оьтгерген Магьамматова Асият Надирбековна.