Урок по родному языку

Дерсни темасы:  Джумушакъ Ь эмда къаты Ъ белгилери болгъан сёзлени тизгинден тизгиннге кёчюрюу.

Дерсни мураты:    1. Джангы дерсни ангылатыргъа.

                             2.Тил байлыкъларын ёсдюрюрге.

                                  3.Саулукъ сакъларгъ юретирге.

                                  4.Къарачай тилге сюймекликленрин терен этерге

Дерсде окъуу керекле: суратла, презентация, карточкалаТерек алмалары бла, кюн суратла.

                                   Дерсни барыуу

1.      Сабийлени дерсге хазырлау.   (Слайд 1)

КЪарачай тилим – бай тилим,  Слай 2)

Джулдуз тилим, Ай тилим.

                     Лайпанланы Билял

2.      Ариу, кирсиз джазыу

Сс                                  сагъат Салих

Хар сабий саулугъун сакъласын  

Устазны саулукъну юсюнден ушагъы. (Релаксация, музыка.)  (Слайдла 4-7)

     Сабийле санларыгъызны бошлаб, бу ариу суратлагъа къарай, кёзюгюзге Домбайда уча тургъанча кёргюзюгюз. Домбайгъа адамла кёб тюрлю шахарладан келгенлери бла къалмай, тыш къралладан да келедиле. Ала спорт бла кюрешедиле. Спорт саулукъ сакъларгъа бек болушады.

- Саулукъну нек сакъларгъа керекди?  (Аурумаз ючюн.)

- Аперим, тюз айтасыз, Хар джыл сайын къыш адамла гриппден ауруйдула. Аурумаз ючюн спорт бла кюрешиб, къолланы да  кюнде талай кере джууб , кегетлени да иги джууб ашаргъа кереди.

3. Сценка «Эринчек Байдыу»

3. Юй ишни тинтиу    (Энчи иш. Бир къауум сабий III уровенли карточкала бла ишлейдиле)

- Къарачай тилде ненча ачыкъ таууш барды?   (8)

- Харифле уа ненчадыла?  (10)

- Тунакыла уа ненча къауумгъа юлешинедиле? Ала къайсыладыла?

III уровень. Экиленнген тунакылары болгъан сёзлени айырыб, белюмлеге беле джазыгъыз.

           Амма ашарыкъ этеди, акка газет окъуйду. Бюгюн исси кюн болду. Исса дерс этеди.

Мен баппаханла джыйдым.

II уровень.  Экиленнген тунакылары болгъан сёзлени айырыб, белюмлеге беле джазыгъыз.

      Къызчыкъ баппаханла джыяды. Амма  къыппа чырмайды. Ання чындай этеди. Акка отун джыяды.

II уровень. Сёзлени кёчюрюрча бёлюмлеге бёле джазыгъыз

      Гаккы, джуммакъ, Исса, дуккул, зыккыл, элли, ассы, гаммеш.

I уровень. Сёзлени тамырларын сызчыкъ бла айыра джазыгъыз

    Къарт, къартлыкъ, къартайгъан;  хурджун, хурджунчукъ, хурджунлукъ, хурджунсуз;

Тар, тарлыкъ, тарыракъ

4. Суратлау диктант. (Сёзлюк иш)   (Слайдла 8-12)

Джангы дерсни тинтиу.

 - Сабийле, бери къарачыгъыз, бизге орус тилден къонакъгъа сёзле келгендиле.Ала  нек келгендиле?  (Къарачай сёзледе джумушакъ Ь ,къаты белгиле джюрюмейдиле, ала башха тилледен келген сёзледе тюбейдиле)

- Келчигиз, бу сёзле бла айтымчыкъла къураб кёрейик.

 письмо                     подъезд    (Слайд 14)

 пальто                      объём

- Энди дерсни темасын ким айтыр? Бюгюн биз къаллай сёзле бла кюреширикбиз? (Джумушакъ Ь эмда къаты Ъ белгиси болъан сёзле бла кюреширикбиз, аллай сёзлени тизгинден тизгиннге кёчюрюрге юренирикбиз)

- Аперим, аламат. Бюгюн дерсге къаллай муратла салайыкъ? (Джумушакъ Ь змда къаты Ъ белгиси болгъан сёзлени тизгинден тизгиннге кёчюрюрге; халатсыз, ариу джазаргъа; биригиб ишлерге юренирге, тил байлыгъыбызны ёсдюрюрге)

- Тюз айтасыз, акъыллыла. 

5.Китаб бла иш

65- чи ишни аууздан толтуруу.

        - Джумушакъ эм къаты белгиле къайсы тауушладан сора келедиле? (Ала тунакы тауушладан сора келедиле.)

         -  Аллай сёзлени тизгинден тизгиннге кёчюрген заманда «Ь», «Ъ» алларында келген харифледен айырылмайдыла

Сёз ючюн: пись - мо,  паль - то, объ – ём    (Слайд 15)

6.Керилиу минут

Джуу – джуу – джуу ала,

Эки чычхан суу ала
Амма боза бишире,

Акк отун тюшюре,

мен тауукълагъ аш береме

Джуу – джуу – джуу.

7.Джазыу иш 

66-чы иш.

9. Оюн: Джумушакъ белгиси долгъан сёз айтсам харс уругъуз, къаты белгиси болгъан сёз айтсам ёрге къобугъуз.

10.Къауумла бла  (Творчестволу иш)

Сабийле, бир - биригиз  бла оноулашыб, суратладан джумушакъ эм къаты белгиси болгъан сёзле къоша,  айтымла къурагъыз   

11. Негерле бла иш.  (Керек болса керилиу минут)

Балачыкъла, бусагъатда кёбюгюз телефонла бла, планшетле бла, компьютерле бла кёб кюрешиб, кёзлеригизни къурутуб барасыз. Аны себебли ала бла азыракъ кюрешигиз, кёзлеригизни сакълагъыз!) 

  - Оноулашыб, бир нёгерле джумушакъ Ь белгиси болгъан  юч сёз къураб джазыгъыз

- Экинчи нёгерле къаты Ъ белгиси болгъан юч сёз  къураб джазыгъыз  (тефтерлеригизни бир – биригизге бериб, тюз джазгъан эсегиз бир къарачыгъыз.)

12. Дерсни тамамлау 

-  Бюгюн дерсде биз не джангылыкъгъа юрендик? Джумушакъ Ь эм къаты Ъ белгиси болгъан сёзлени кёчюрсек, бу белгиле аллында келген харифден айырыламыдыла?

- Энди сиз бу сёзлени Джукъбилмез джашчыкъ къалай джазгъанына бир къарагъыз. Ол тюз кёчюргенмиди?  (Огъай) . Келчигиз, анга бир болушайыкъ.   (Слайд 17)

апел - ьсин

под – ъезд

п – ьеса

ал - ьбом

- Келчигиз тюзетейик.  (Слайд17)

- Аперим сизге, тюз айтасыз.

 13. Юйге иш

35- чи бетде джорукъ, 67 –чи иш. Мындан сора юйде башха дерс этерге сюйген бар эсегиз, мен сизге бюгюн къачда кёгетле джыйылыб бошалгъан заманда,  терекчик алыб келгенме алмалары бла. Кесигизни къарыуугъузгъа кёре алма сайлагъыз: бош иш этерге сюйген сары алма алыкъсыз, къыйын иш сюйген – къызыл алма, орта иш сюйген – джашил алма

14. Рефлексия 

- Сиз бюгюн дерсде нени джаратдыгъыз?

- Сизге къыйыныракъ тийген иш болдуму?

- Келигиз, энди дерсибизге багъа берейик. Дерсни джаратыб, ишлеген, кесини  кёлюне джетген  эм иги кёлюне джеталмагъан партада  кюнчюкле бла билдиригиз.

Аперим сизге, аламат ишледигиз, иги сабийле болдугъуз. Мени къууандырдыгъыз, разы этдигиз, мен барыгъызгъада иги багъа береме.

Сизни блай иги юретген ата, аналарыгъызда сау болсунла. Сизге иги билим берген устасыгъыз да сау болсун. Ишлерин, джумушларын къоюб, бизге къараргъа келген къонакълада сау болугъуз. Ишлеген ишлеригизде бет джарыкълы болугъуз.

Муну бла бизни дерсибиз бошалады. Сау къалыгъыз!  (Слайд15)