урок по родному языку по теме "Куштар бистин оннуктеривис" (1 класс)

Темазы: «Куштар – бистиӊ өӊнүктеривис»

Сорулгалары: 1. Куштарның дугайында  билиглерни катаптап, уругларның сѳс курлавырын куштар аттары-биле байыдар.

2. Домактар тургузуп, уругларныӊ аас болгаш бижимел чугаазын, тывынгыр, сагынгыр чоруун сайзырадыр, сөстүӊ үн-үжүк сайгарылгазын кылдыртып, сөзүглелдиӊ утказын билиндирер.

3.  Куштарны камгалаарынга, оларга ынак болурунга кижизидер.

Дериг-херексели: куштар чуруктары (слайдылар), экран, ноутбук, тест, карточка.

Чорудуу:

I.Организастыг кезээ:

1)Келген аалчылар-биле мендилежири.

  -Бѳгүн бистиң кичээливисте аалчылар келген. Келген аалчылар-биле мендилежиилиңер!

Хөглүг коӊга кыӊгырт диди.

Кичээливис эгелээли.

Холдарыӊар туттунчупкаш,

хүлүмзүрүп көрүшпушаан

күзээшкинни кылыылыӊар!

Кичээливис эки эртсин.

Кичээнгейлиг ажылдаалы,

Киржип келген башкыларга

Кадыкшылды кузээлинер!

II. Кичээлдиӊ темазын, сорулгазын тодарадыры

Шүлүк (слайд 1)

- Уруглар,бо шүлүктү кичээӊгейлиг номчуӊар.

Частың хары эрип турда

чанып келир Кара-баарзык,

самнап маңнаар Сайлыкчыгаш,

тайбың кужу-Кѳге-буга,

дыӊзыг үннүг Таан кушкаш

дыӊгылдайлап эде бээрлер. (слайд 2, куш үннү)

 - Шүлүкте чүлерниӊ дугайында чугаалап турар-дыр?

- Куштар чылдыӊ кайы үезинде дедир чанып чедип келир чүвел, уруглар? (часкы үеде)

- Куштар чүге чылыг чурттарже ужуп чоруй баар чүвел? (уругларныӊ харыызы)

- Кичээливис чүлерниӊ дугайында-дыр?(куштар дугайында)

- Эр хейлер. Шын-дыр.

- Бо кичээлде чүнү өөренип билип алыр-дыр бис?

- Кичээлдиӊ сорулгазын тургузуп көрээлиӊерем, уруглар (өөреникчиге слайд 3-тү номчудар)

1)    Куштарныӊ аттарын …

2)    Сөстерниӊ үн-үжүүн …

3)    Номчуур болгаш …

4)    Сөзүглелдиӊ утказын …

III. Катаптаашкын. Тест-биле ажыл

- Уруглар, куштар чылыг чурттардан Тыва чуртувусче чанып  кел чорааш, шаптараазынныг орукка таваржы бергеннер.  Ол хаттыг, чаъстыг оруктарны эртерде янзы-бүрү даалгалар күүседир. Даалгаларны  силер ышкаш кончуг эки номчуур, бижиир уруглар күүседип шыдаар. Ынчангаш, куштар силерден дуза дилеп турар-дыр, уруглар.

- Кушкаштарга шаптараазын оруктарны эртип келиринге, даалгаларны күүседип,  дузалажыр бис бе, уруглар?(ийе)

- Бирги даалга. Стол кырында кижи бүрүзүнде тест бердинген. Айтырыг бүрүзүн кончуг кичээӊгейлиг номчааш, шын харыызын демдеглээр.

1) Таан деп сөсте каш үн бар-дыр:

а) 4 үн           б) 3 үн           в) 2 үн

Түӊнел (чүге?деп айтырар). Уруглар дүрүмүн чугаалаар.

2) Кушкаш деп сөсте каш слог бар-дыр:

Түӊнел (чүге?деп айтырар). Уруглар дүрүмүн чугаалаар.

а) 2 слог       б) 3 слог         в) 4 слог

3) Уя деп сөсте каш үн бар-дыр:

Түӊнел (чүге?деп айтырар). Уруглар дүрүмүн чугаалаар.

а) 2 үн           б) 3 үн            в) 4 үн

-Эр хейлер. Даалганы кончуг эки күүсеттиӊер. Ам кылган ажылыӊарны удур-дедир хынажыптыӊар. (Хыналдазын 4-кү слайд-биле чорудар)

-Кымныӊ ажылы чаӊгыс-даа частырыг чок-тур, сарыг смайликтерни көдүрер. Кымда чаӊгыс азы ийи частырыг бар-дыр, ногаан смайликти көдүрер, а шуптузунда часкан болза кызыл смайликти көдүрер.   

- Бир дугаар даалганы кончуг эки күүсеттиӊер, уруглар.

-Ам шупту туруп келиӊер, онаалга кылыр дээш арай-ла шылай берген боор силер. Ынчангаш сула шимчээшкиннерден кылыптаалыӊар.

IV. Физминутка

Часкы хүннүӊ магалыын!

Чанып келген кушкаштар

Чалгыннарын хергеш

Самнап ойнап турлар.

1, 2, 3!

Бистер база өттүнээл

Кичээлге бис тенектенмейн,

Кичээнгейлиг олурдувус

Шын номчуп, бижиир дээш,

Шылаанывыс эскербээн бис!

V. Чаа тема

Куштар ам-даа шаптараазынныг орукта хевээр -дирлер, уруглар.

-Ам ийи дугаар даалганы күүседиилиӊер. Бо даалганы бөлүктеп күүседир бис. Бирги бөлүк, …

-Чүнү кылырывысты кичээӊгейлиг дыӊнаӊар. Бөлүк бүрүзүнде кестинген чуруктар бар. Оларны шын тургузуптар болзуӊарза, кушкаш ады үнүп келир.(уруглар шын тургускаш куш адын номчуур)

-Ам кыдырааштарывысты ажыткаш куш аттарын чараштыр бижиӊер.

-Номувустуӊ 120 дугаар арынын ажыдыӊар. Ында Л. Чадамбаныӊ «Куштар-бистиӊ өӊнүктеривис» деп сөзүглелин номчуп берейн (улаштыр 2-3 уругга номчудар). Айтырыгларга уругларны харыыладыр.

Түӊнел.

- Куштар бистерге кандыг ажык-дуза чедирип турар-дыр? (слайд 5)

- Куштарга кандыг хора чедирип болбас ужурлуг бис? (слайд 6)

-Эр хейлер уруглар, ийиги даалганы база дыка эки кылдывыс. Ынчалза-даа куштарывыс берге орукту ам-даа эртип шыдавайн турар-дыр.

VI. Физминутка (слайд 6)

- Ам карактарывыс база шылай берген, шимээн чок олурупкаш, бо шимчээшкини өттүндүр кылыр бис.

VII.Быжыглаашкын.

-Куштар улуг даг артында келгеннер-дир. Ам бир даалганы күүседиптер болзувусса, куштарывыс Каа-Хемче ужуп кирип кээрлер.

- Ынчангаш, бердинген сөстер-биле одуруг бүрүзү сүмележип тургаш, домактар тургузар. (Сөстерни самбырага одуруг бүрүзүнден бир уруг туруп келгеш, шын бижиир)

- Эр хейлер, куштарга дузалажып, шупту даалгаларны кончуг эки ажылдадывыс. Кушкаштар Каа-Хемде ужуп чедип келгеннер-дир. Ынгангаш силерге улуу-биле четтиргенин илередип турар-дыр, уруглар.

VIII. Рефлексия

- Уруглар, бо кичээлге салдынган сорулгаларывысты чедип алдынган деп бодап турар силер бе?

1)                Үн-үжүк анализи кылган бис бе?

2)                Сөзүглелдиӊ утказын билип алган бис бе?

3)                Бердинген сөстер-биле домактар тургускан бис бе?

4)                Куштарга дуза чедирген бис бе?

- Кичээливисте хөйнү билип алган мен дээр өөреникчилер сарыг смайликти көдүрер. Арай-ла билбедим деп бодап турар болза, ногаан смайликти көдүрер. Шуут чүнү-даа билбедим деп бодап турар болза, кызыл смайликти көдүрер.

Краткое описание документа:

ФГОС хевиринге тургустунган эге класс башкылаашкынынга ажыглап болгу дег ажык кичээл. Амгы куруне стантардында аас болгаш бижимел чугаа сайзырадыры-биле ажылды созуглел база бир кол черни ээлеп турар. Ынчангаш, кичээлдин сорулгазы: кушкаштар аттары-биле, уругларнын аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыры болур. Уругларнын мурнунда алган билиглеринге катаптаашкынны база чорудуп турар.