Кичээлдин чадазы (этап)
|
Чаданын сорулгазы
|
Оореникчи-биле башкынын аразында харылзаа
|
Башкынын кылдыныы
|
Оореникчинин кылдыныы
|
I.
Организастыг
кезээ
|
Уругларнын
кичээлге белеткелин, сагыш-сеткил байдалын хынаары
|
Экии,
уруглар! Богунгу бистин ужуглеливис кичээли онзагай байдалга эртер. Бис
кичээливис уезинде боттарывыстын билиглеривисти харам чокка коргузер, дидим болур
ужурлуг бис.
Кичээлге
кайы хире белеткенип алгаш келген эвес бис, сагыш-сеткиливис кандыг байдалда турар
эвес хынап корээлинерем, уруглар!
-Бир эвес
кыдыраажым, ном-дептерим, демир-ужуум шупту белен, тергиин эки харыылааш сылдысчыгашты
алырынга белен мен дээр улус сылдысчыгашты оору кодурер;
- арай сурээдеп,
девидеп олур мен, ынчалза-даа кызып ажылдаар мен дээр улус дорт-булунчукту кодурер;
Эр-хейлер!
Кижи бурузу сылдысчыгаш азы дорт-булунчук алыр сорулганы салып алганывыс бо, уруглар.
|
Оореникчилер
кичээлге белеткелин, сагыш-сеткил байдалын сылдысчыгаш болгаш дорт-булунчуктун
дузазы-биле коргузер.
|
II.
Мотивация
|
Уругларнын
оон мурнунда ооренген чуулун катаптаары. Ол ышкаш боданып билиринге ооредири,
дилеп тывар аргазын сайзырадыры
|
Бистин кичээливисте
аалдап, мерген угаанныг дангына силернин кайы хире ооренип турарыннарны,
ооренген чуулдериннерни кайы хире билириннерни хынап чедип келген.
Дангынанын
айтырыгларынга саат чокка харыылаарынга белен силер бе, уруглар?
|
Саат чокка
харыылаарынга белен бис.
|
III.
Катаптааш
кын
|
|
Бирги классчы
эртен эрте туруп келгеш, чурум езугаар чуну кылырын уттупкан-дыр. Бирги классчыга
дузалажыптаалынарам!
- Уруглар
кайда ойнап турарларыл?
- Кандыг
ойнаарактар бар-дыр?
-Уруг
чуну кылып тур?
Оол кандыг
машинада элезин сөөртуп турарыл?
-Ол
машинанын ады чүл?
-Кажан
мынчаар ойнаарыл?
- Чай
деп канчап билдиңер?
|
-Уруглар
элезинде ойнап турарлар.
(Ойнаарактарны
адаарлар)
-Уруг
бөмбүк-биле ойнап турар.
-Олл
чүък сөөртүр машина-биле ойнап турар.
-Машинаның
ады самосвал.
-Элезинге
чайын ойнаар.
-Уруглар
чанагаш элезинде ойнап турар боорга, чай деп билдивис.
|
IV.
Кичээлдин
сорулгаларын тодарадыры
|
Кичээлдин
темазын, сорулгаларын тодарадыры.
Домак деп
чаа дурум-биле таныштырары.
|
Делегейде
бугу-ле чуулдер аттарлыг болур дээрзинге чопшээрежир силер бе, уруглар?
Бо кичээлде
сөс деп чаа дурум-биле
таныжар бис,уруглар!
-Кичээлдин
темазын кым тода адаптарыл?
-А
кичээлдин темазы билдине бергенде кандыг сорулгалыг ажылдап эгелээр бис?
-Чуну канчаар
бис кичээливисте? Теманы ыяк билип алыр дизе канчаар алдынып ажылдаар ужурлуг
бис?
|
- Бо кичээлде
сөс деп дурумну
ооренир бис.
- Башкынын
тайылбырын эки дыннаар;
- Салган
айтырыгларынга харыылаар;
- Кичээнгейлиг
болур…
|
V.
Чаа
тема-биле ажыл
|
Номда чурукту
коргеш, домактар чогаадыр (бичии созуглел).
Домактарны
состерге чарары.
|
-Чурукта
чуну чураан-дыр?
-Сигенни
кажан кезерил?
-Сиген
чуге херегил?
-Кымнар
кескен сигенни болуп тур?
Улуг
улус чүнү кылып турлар?
-Машина-биле
чүнү канчаарыл?
-Чүнүң
дугайында чугаа болду?
Чуруктарны
сактып бодап тургаш, чугаалап корунерем, уруглар?
-Бо
домактарны сөстерге
чарынар.
(Башкы
домакта сөстерниң аразынга үн доктаашкыны кылыр. Оске домактарны уругларнын
боттарынга сайгартыр.)
-Бо домакта
каш сөс барыл?
-Бирги
сөс? Ийиги сөс? Үшкү сөс?
(Башкы
“сөс” деп терминни таөылбырлап бергеш, ол сөсту дараазында кичээлдерге
ургулчу аңыглаарын чугаалап бээр.)
|
-Сиген
кезип турар улусту чураан.
-Кыжын
малга бээр. Кыжын хар адаандан оът тып чиири малга берге. Ынчангаш белеткээн
сиген-биле азырарр.Сиген хөй болза, мал чудавас.
-Уруглар
кескен сигенни бөлүп турлар.
-Сиген
кезилдезиниң дугайында чугаа болду.
Уругларнын
харыылары:
-Улус
сиген кескен.Уруглар дузалашкан.Олар сиген бөлүп турлар.Кыжын малга сиген
бээр.
(Уруглар
адыш часкаашкыны-биле коргузуп, санап, домак каш сөстен тургустунганын билип
алыр.)
|
Сула шимчээшкин
|
Уругларнын
дурт-сынын, кадыкшылын камгалаар сорулгалыг.
|
|
Уруглар билири
сула шимчээшкинни кууседир
|
|
Схема-биле
ажылдаары.
|
Домакта
каш сос барын схемага коргузер. Сос бурузун ангы-ангы дорт-булунчуктар-биле
коргузер. Бир эвес домак схемазында 2 дорт-булунчук бар болза, ында 2 сос бар
деп билиндирер. Домк эгезинде турар сос схемазынын эгезин бедик шыйыг-биле
коргузер. Домактын тонгенин (улуг сек ) точка-биле демдеглээр.
«Уруглар
дузалашкан» деп домактын схемазы мындыг:
Схемалар
ёзугаар домактар чогааттырар.
|
Башкыны
дыннап, даалгаларны кууседир.
|
VI.
Быжыглааш
кын
|
Чаа темадан
билип алган чуулун быжыглаары, улам эки сактып алыры.
|
1.Уругларнын
боданыр аргазын сайзырадырынга мергежилге кылдыр “Билбеспейге дузала” деп
оюнну ойнадыр.
Чепсек-херекселдер
чуруун самбыраг азар. Бир эвес башкыда чуруктар чок болза, номну ажыглаар.
-Билбеспей
о чувелернин аттарын уттупкан-дыр, уруглар, адап беринер.
_Бо
херекселдернин шуптузун чангыс сос-биле аданар.
-Бо
херекселдернин аттарын адаарывыска-ла, состерни адап турарывыс ол.
2.Башкы
чуруктарны кодурер.
-Бис
кандыг-бир чувени адаарвыска-ла, состу адап турарывыс ол болур.
3.
Тывызык:
“Дайнап-дайнап
хээптер”. (Самбырада хирээ чуруун азып каан турар. Башкы состун схемазын
коргузер.)
|
Уруглар
карман-хапчыгашче херекселдерни адааш, сугар.
-Чепсек-херекселдер.
Уруглар
адаар.
-Хирээ.
|
VII.
Туннел
|
Билип алган
чуулдерин туннээри; бодунун ажылын унелеп билири.
|
-Кичээлге
чангыс-даа айтырыгга торулбайн ажылдадым, чаа теманы ыяк билип алдым дээр улус
сылдысчыгажын кодурер.
-Кичээлге
арай оожум ажылдадым, келир кичээлде экиажылдаар мен дээр улус дорт-булунчуктарын
кодурер.
-Ам дараазында,
кичээлдин эгезинде болгаш тончузунде чангыс аай сигналдыг карточка кодурген оореникчи
холун кодурер.
-Эр-хейлер!
Салган сорулгазын ыяап чедип алыр улустарнын бирээзи-дир силер. Байырдан
чедирип,
адыштан
часкапкаалынар!
|
Уруглар сигналдыг
карточкаларын шилип кодурер.
|
VIII.
Бижилге.
|
“Бижилге
кыдыраажынга” ажыл.
|
А) «Шиви
буду» деп угулзаны чурааш, будуур.
Б)
Эрткен кичээлде дозевилел кыры-биле бижээн адаандан илбектелчек шугумну
башкыны тайылбыры чокка, улегерни коруп ора, бижиир.
В)
Устунден солагай талаже илбектелчек дорт шугумну башкынын тайылбырынын соонда
дозевилел кыры-биле оттундур бижиир.
Г)
Устуку ажылчун шугумдан эгезин алгаш, дузалал шугумнун ортузунга чедир бижип
адыар дорт шугумну тайылбыр соонда, дозевилел кыры-биле бижиир
|
|
IX.
Бажынга
онаалга
|
Ооренген
чуулун бажынга улам быжыглаары
|
|
|
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.