Урок по татарскому языку "Аергыч"

Тема:Аергыч. 8 нче сыйныф.

Дидактик- укучыларның аергычлар турында белемнәрен киңәйтү, аларның сөйләмдәге ролен күрсәтү

Үстерелешле –аергычларны җөмләдә күрсәтә белергә өйрәтү, үзенчәлекләрен ачыклау,сөйләмдә кулланып,телдән һәм язма сөйләмне баету

Тәрбияви - тел материалын уку материалы белән бәйләп,телебезнең матурлыгына,аны үсешенә зур хезмәтләрен куйган шәхесләребезгә хөрмәт тәрбияләү

Планлаштырылган нәтиҗә

Аергычлар турында белемнәрне үзләштерү

Төп төшенчәләр

Аергыч,аерылмыш

Предметара бәйләнеш

Татар әдәбияты,әйләнә-тирә дөнья

Эшне оештыру төрләре

Фронталь,индивидуаль,төркемнәрдә эшләү

Материал,җиһазлау

Дәреслек,техник чаралар: экран,компьютер,проектор;тест сораулары,презентация,карточкалар

Дәрес этап

лары

Дәрес этабының максаты

Укытучы

эшчәнлеге

Укучы эшчәнлеге

Универсаль уку гамәлләре(УУГ)

Ориентлашу,

мотивлаштыру

этабы

Укытучы өчен:психологик уңай халәт барлыкка китерү

Балаларда яхшы кәеф,эшлисе килү халәте тудыру

Укучылар теләкләр тели:

-Яңа көн тынычлык алып килсен!

-Яңа көндә яңа “5”леләр алыйк!

-Әти-әниләребезгә, дусларга ягымлы булыйк!

-Яңа көндә бары яхшы эшләр генә кылыйк!

КУУГ-сыйныфташлар һәм укытучы белән уку эшчәнлеген оештыруда хезмәттәшлек итү;

Укытучы өчен:

яңа белемнәр кабул итүне оештыру һәм үзләштерүгә юнәлеш бирү

Укучылар өчен:

килеп туган уку мәсьәләсен анализлау;дәреснең темасын,максатын билгеләү

Ия турында белемнәрне тикшереп алабыз.

Төркемнәрдә эш:текстагы буш урыннарны кирәкле сүзләр белән тутырырга

“Качкын” ияләр. Җөмләнең баш кисәге- ияләр качкан. Кайсыгыз шуларны тизрәк табар икән? 

Биремне үтәү.

(Исем) мәктәпкә бара, ә кулында (исем) юк. 
(Алмашлык) кечкенә песи балаларын үзенә алды. 
Уннан өчне алгач (сан) кала. 
Кичтән әйтелгән булса да, (рәвеш) җыелышка килмәде. 
(Исемләшкән сыйфат) безнең якка борылып та карамады. 
Баянда (исемләшкән сыйфат фигыль) кинәт туктап калды

ТБУУГ-танып белү мәсьәләсен мөстәкыйль ачыклау һәм максат кую;

РУУГ-кагыйдә,инструкцияләрне истә тоту һәм аларга ияреп гамәлләр кылу;

КУУГ-коллектив фикер алышуда катнашу

“Ялган” ияләр. (Экранда җөмләләр чыга).

- Кара белән бирелгән сүзләр үзләрен “ия” диләр.

Моның шулаймы, түгелме икәнен аңлатыгыз.

 -Ни өчен алар ия түгел?

-Хәбәр турында белгәннәребезне тест эше белән күрсәтербез.

(Исем фигыль) миңа бик ошады. 
“Качкын” ияләр: сумка, җиде, Алсу, сөйләве, сылукай, ул, күбесе, уйнаучы.

Укучылар күмәк эшлиләр, соңыннан Бер-берсенең эшләрен тикшерәләр

 
- Мин кичә дустымнан хат алдым. 
- Тәрәзә төбендәге гөлләрем дә чәчәк атты.

- Батыр яуда беленер. 
- Алар таң атканда гына кузгалдылар. 
- Әби оныкларына оекбаш бәйли. 
- Нәфисә –уңган кыз. 
- Мәдинәнең өе мәктәптән шактый ерак. 
- Ниндидер могҗиза белән бу авыл сакланып калган. 
- Су юлына “Мәрьям сукмагы” дигән исем биргәннәр. 
- Нурия бик матур җыр башлады

 Моның шулаймы, түгелме икәнен аңлатыгыз. 
Укучылар мөстәкыйль эшлиләр.

Аңлаталар

1.Хәбәр дип нәрсәгә әйтәбез?

А)Ия турында нәрсә дә булса хәбәр итә торган җөмлә кисәге хәбәр дип атала.

Ә)Исем турында нәрсә дә булса хәбәр итә торган җөмлә кисәге хәбәр дип атала.

ШУУГ-үзмаксат кую; күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасын күрсәтү;

РУУГ-үзбәя;фаразлау, биремнәрне үтәүнең дөреслеген тикшерү

РУУГ-үзбәя;фаразлау, биремнәрне үтәүнең дөреслеген тикшерү

Уку мәсьәләсен кую

Б)Фигыль белән белдерелгән баш кисәккә.

2.Хәбәр нинди сорауларга җавап бирә?

А) Нишли? нишләде? кебек сорауларга җавап бирә.

Ә)Нишли? нишләде? ул кем? ул нәрсә? ул ни? ул нинди? ул ничә? кебек сорауларга җавап бирә.

Б)Кем?нәрсә? кебек сорауларга җавап бирә.

3.Хәбәр нинди сүз төркеме белән белдерелә?

А) Фигыль белән белдерелә.

Ә) Фигыль,сыйфат белән белдерелә.

Б)Барлык мөстәкыйль сүз төркемнәре белән белдерелә. Шулай ук бар,юк, кирәк, ярый кебек хәбәрлек сүзләр белән.

4.Ничә сүз белән белдерелүеннән чыгып, хәбәр ничә төрле була?

А)Гади һәм кушма хәбәр.

Ә) Гади, кушма һәм тезмә хәбәр.

Б) Гади һәм тезмә хәбәр.

5.Җөмләдә ия белән хәбәрнең урнашу тәртибе турында иәрсә әйтә аласыз?

А) Җөмләдә башта ия, аннан соң хәбәр килә.

Ә) Күбесенчә җөмләдә башта ия, аннан соң хәбәр килә; кайбер очракларда башта хәбәр,аннан соң ия дә килә ала.

Б) Башта хәбәр,аннан соң ия килә .

6)Ия белән хәбәр

арасына кайчан сызык куела?

А)Җөмләнең хәбәре исем яки исем урынында килгән башка сүз төркемнәре белән белдерелсә.

Ә)Хәбәр төшеп калса.

Б)Хәбәр җөмләнең ахырында килсә.

Һәр укучы үз эшенә үзе бәя бирә

Танып-белү эшчәнлеге.

Уку мәсьәләсен чишү

Аергыч турында теманы аңлату

Түбән классларда алган белемнәргә таянып ,иярчен кисәкләрне искә төшерәбез.Экранда

иярчен кисәкләрне күрсәткән таблица чыга.

Ризаэддин Фәхреддиннең “Тәрбияле бала-дусларына каты һәм начар сүз әйтмәс,

тәрбияле бала әдәпле булыр.

Балаларны кыйнамас. Тәрбиясез бала каты сүз әйтер,тәртип бозар,гаебен танымас” дигән сүзләрендә калын хәрефле сүзләргә сорау куегыз.

Мин дә бит Азнакай кошчыгы!

Тирәктә сайрарга яратам.

Кояшны күземә каратам:

Дөньяга таратам.(“Яз җыры”Ф.Г.)

Җиргә яз китергән шушы җилләр

Саклап килә мине үлемнән.(“Лачын” Ф.Г.)

Ык-аръягым минем,гүзәл җирем,

Күп нокталар урынына укучылар АЕРГЫЧ дип язылырга тиешлеген әйтәләр.Максат куела.Дәфтәргә тема языла.

Соруларга җавап табалар

-Аергыч нинди сүз төркеме ул?

-Аергыч нинди сорауларга җавап бирә?

- Аергыч нинди сүз төркемнәре белән бирелә?

-Аергыч нинди сүз төркемен ачыклый?

-Ул сүз ничек атала?

-Сөйләмдә ни өчен аергычлар кирәк?

РУУГ-укытучы ярдәме белән дәреснең максатын формалаштыралар;

ТБУУГ-охшаш һәм аермалы якларны билгелиләр,чагыштыралар

Сайрар кошларыңнан моң алам.(Тәкыя Шәрипова “Аръягым”)

Бер гүзәл эш мең гүзәл сүздән яхшырак.Мәкаль.

Ялкау шәкертнең китабы керләнми.Мәкаль.

Алар нинди сүз төркеменнән?

Нинди сүз төркеменнән булган сүзне ачыклыйлар?

Слайдта Каюм Насыйриның киңәшләрен укып китәбез “Әй,угыл,каты сүзле,ачы телле булма.Ачык йөзле,татлы сүзле,холкың яхшы булса,дустың күп булыр.Олыларны олы ит,кечеләргә шәфкатьле бул”.Калын хәрефле сүзләребез аергыч була аламы?

КУУГ-үз фикерләрен әйтә,дәлилли,яклый беләләр;

Дина

мик пауза

Модельләштерү,

нәтиҗә ясау

Аергыч турында нәрсәләр белдек?

Укучылар аергыч турында кагыйдә чыгаралар.

Аергыч-җөмләнең иярчен кисәге. Исемне ачыклый. Ул исем аерылмыш дип атала.Нинди? кайсы? кайдагы? ничә? ничәнче? кемнең? нәрсәнең? сорауларына җавап бирә.Сыйфат,сыйфат фигыль,сан, рәвеш,

алмашлык, исем яки исем урынында килгән башка сүз төркеме белән бирелергә мөмкин.Аергычлар сөйләмне матуррак

итү ,баету өчен кулланылалар

ШУУГ-үз мөмкинлекләреңне белү-белмәү чикләрен чамалау;

ТБУУГ-фикеләүдә логик чылбыр төзү;анализ,синтез;

РУУГ-эшләнгән эшнең сыйфатын һәм дәрәҗәсен билгеләү;

КУУГ-күршең белән хезмәттәшлек итү

Белемнәрне

ныгыту

Яңа белемнәрне куллана белүне тикшерү

93 нче күнегү

94 нче күнегү

96 нчы күнегү

Язма рәвештә үтәү.(Күмәк тикшерү).

Бер-берсенең эшләрен тикшерү

Төркемләп эшләү

ШУУГ-күршеңә ярдәм итүдәтанып-белү инициативасын күрсәтү;

РУУГ-үзконтроль,биремнәрне үтәүнең дөреслеген тикшерү;

КУУГ-башкаларның фикерләрен тыңлый,аңлый белү,фикерләреңне дәлилләп башкаларга җиткерү

Уку эшчәнлеген йомгаклау

Дәрестә алган белемнәрнең дәрәҗәсен ачыклау

-Аергыч темасына күршебездә утырган иптәшкә сораулар бирәбез

Укучылар сораулар бирешәләр

ШУУГ-уңышың һәм уңышсызлыкларыңның сәбәпләрен ачыклау;

РУУГ-үз эшчәнлегеңне контрольгә алу

Рефлекция

Куелган максатка ирешүнең нәтиҗәсен ачыклау

-Дәрестә нинди белемнәр үзләштердегез?

-Яңа белемнәрне кайда куллана алабыз?

-Татар мәгърифәтчеләренең киңәшләре нинди?

-Алар безне нинди булырга өйрәтә?

Сорауларга җаваплар

ШУУГ-үз уңышларыңа һәм башкаларныкына сөенә белү,башкаларга ярдәм итә алуың белән горурлану,

төркемдәшләреңнең ярдәменә рәхмәт әйтә белү;

РУУГ-Эш сыйфатыңа бәя бирү

Өй эше

Дәрестә алган белемнәрне ныгыту

I.95 нче күнегү

II.Әдәбият дәреслегеннән төрле сүз төркемнәре кергән 6 җөмлә язарга.

III.Аергычлар кулланып “Кышкы табигать” темасына сочинение язарга

РУУГ-үз уку эшчәнлегеңнең нәтиҗәләрен яхшыртуга ихтыяҗ формалаштыру