Урок, разработка поурочный план

Пән: Химия                                         Сынып: 9 «А»

Пән мұғалімі: Ауыт. А                     Күні, айы:

Сабақтың тақырыбы: Ароматты көмірсутектер. Бензол
Сабақтың мақсаты:

А) білімділік: Ароматты көмірсутектер туралы ұғым беру, бензолдың алыну жолы мен қолданылуы жайлы түсінік беру.
Б) дамытушылық байқампаздық, есте сақтау, салыстыра білу, жаңашыл информациялық құралдармен жұмыс  істей білу дағдысын қалыптастыру, түсінікті дұрыс ұғынып, қорытынды шығара білу дағдысын қалыптастыру.

В) тәрбиелілік: ароматты көмірсутектер жайлы  ұғым негізінде баланың бойында материалистік- диалектикалық  көзқарасты қалыптастыру,  оқулық пен дәптермен жұмыс  жасай  білу  дағдысын тәрбиелеу.
Құрал–жабдықтар: интерактивті тақта, слайд, атом модельдері
Сабақтың түрі: жаңа білім беру

Сабақтың типі: Аралас сабақ
 
                                               Сабақтың барысы
 І Ұйымдастыру кезеңі:

Cізге бар болғаны 40 секунд берілгенін ұмытпаңыз!

1. 2 рет отырып тұрыңыз.

2. Сол қолыңызбен 3 рет мұрныңызды ұстаңыз.

3. «Мен ақылдымын!» деп басыңызды сипаңыз.

4.Өз есіміңізді қатты айтыңыз.

5.Тапсырманы мұқият оқып шығыңыз

6. 2 рет мияулаңыз

7.Сол аяқпен 3 рет секіріңіз

8.Орныңызда тұрып 3 рет айналыңыз

9. 3 рет қатты шапалақтаңыз

10. тізеңізді бүгіп отырыңыз!

Ғажайып нәрсе химия,
Тұңғиық сыры әр алуан.
Жоғалып бір зат зым - зия
Жаңалып бірі жаралған.
Өмірдің бірақ керегін,
Осылар тауып берер ме?
Табар ма ешкім дерегін,
Телмірмей, сірә, тереңге.

ІІ Үй тапсырмасын сұрау:
1. Қаныққан және қанықпаған көмірсутектердің айырмашылығы?
2. Көмірсутек молекулаларының модельдерін дайындау (этан, этилен, ацетилен)

3. Ацетиленді карбидтік әдіспен алудың кемшілігі неде?

А) таза өнім түзілмейді

Ә) энергия шығыны өте үлкен

Б) карбидтің қоры жоқ

В) өндіріс аса улы

Г) экологиялық жағынан тиімсіз

4. Ацетиленнің ең жақсы еріткіші:

А) толуол

Ә) бензол

Б) гексан

В) ацетон

Г) дихлорэтан

Өткен сабақпен байланыс:
Өткен тақырыптарда көмірсутектердің бірнеше түрге бөлдік. Олар қаныққан, қанықпаған және ароматты. Қаныққан және қанықпаған көмірсутектер түрімен танысып өттік. Енді бүгінгі біздің өтетін тақырыбымыз көмірсутектердің тағы бір түрі – ароматты көмірсутектер.

                                                                                    Жаңа сабақ
            Ароматты көмірсутектер – құрамында бір немесе бірнеше бензол сақиналары бар заттар жатады. 
            Физикалық қасиеті
Бензол және оның  гомологтары – түссіз сұйықтық. Олар суда еримейді, бірақ органикалық еріткіштерде ериді.
Ароматты көмірсутектердің басты өкілі-бензол.Оны 1825 ж. М.Фарадей жарық газын зерттей отырып, соның құрамынан тапқан, ал Э.Митчерлих 1834 ж. бензол қышқылын құрғақ айдау арқылы алған.
Кекуле 1865 ж.бензолдың циклді формуласын ұсынды. Кекуле бойынша бензол молекуласы қосарланған үш байланысы бар циклогексатриенді тұйық жүйе.

            Химиялық қасиеттері:

І. Бензолдың формуласына қарасақ онда дара да, қос та байланыстары бар, сондақтан бензол орын басу және қосып алу реакцияларына түседі.

1.      Бензолда орын басу реакциялары жеңіл жүреді.

С₆Н₁₂ + HNO₃ = C₆H₁₁-NO₂ + H₂O

     сн            

          нс        сн

          нс        сн  +  HNO3 =

    сн

2.      Хлорлау реакциясы:

ІІ. Бензол молекуласында қосып алу реакциялары алкендерге қарағанда қиынырақ жүреді.

1.      Гидрлеу реакциялары

C₆H₆ +3 H₂ = C₆H₁₂

     сн                           сн₂

сн      сн              н₂с       сн₂

сн      сн  + 3н₂ =н₂с      сн₂    

    сн                           сн₂      

Бензол           циклогексан

2.      Хлорлау реакциясы жарықтандыру нәтижесінде жүреді.

Алынуы
  Өндірісте: бензол және оның гомологтарын мұнайдан, кокс газынан, тас көмір шайырынан алады.Сол сияқты ацетиленді синтездеп алады:

3С₂Н₂→С₆Н₆

ацетилен бензол

 Экологиялық аспектілері
Бұл ароматты көмірсутектер қоршаған ортаға  мұнай ингредиенттері және таза зат ретінде түседі. Қала атмосферасының ұшқыш ароматты көмірсутектермен  ластануы ең алдымен  транспорт құралдарымен байланысты және бұл қала ауасының  ластануының  50% құрайды. Қоршаған ортаның ароматты  көмірсутектермен ластануы  орман өрттері арқылы болады.
Бензол ағаш немесе басқа органикалық қалдықтарды жаққанда түзіледі. Мысалы, 1 т бақтағы қоқысты өртегенде  шамамен 1,4 кг бензол бөлінеді.
Су бензолмен ластанған жағдайда  омыртқасыздар, балдырлар да зардап шегеді. Судағы концентрациясының 20 мг/л – ден асуы балықтардың қырылуына әкеледі.
Жоғары дәрежеде уланғанда  адамдардың  артериялық қан қысымы төмендейді, дененің дірілдеуі  пайда болады. Негізінен  адам ағзасына бензол тыныс алу  жолдары, ауыз су,  азық – түлік арқылы енеді. Ағзада бензол  сүйек майында , май ұлпаларында  концентрленеді, ал тотығуы бауыр мен сүйек майында өтеді.

Қолданылуы:
Бензол өсімдіктерді зиянкестерден қорғайтын препараттар, бояғыш заттар, дәрі – дәрмектер, қопарылғыш заттар, синтетикалық талшықтар алу үшін және органикалық заттардың еріткіші ретінде кеңінен қолданылады.

Бекіту .

Есептер шығару. 
1. Массасы 39 г бензол алуға қажет ацетиленнің көлемін (қ.ж.) табыңдар.

2. Мына айналуларды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін реакция теңдеулдерін жазыңдар және алынған заттарды атаңдар. С₂Н₆ →С₂Н₄→С₂Н₂→С₆Н₆→СО₂

3. Айналуларды жүзеге асыру. С₂Н₆→С₂Н₄→С₂Н₅ОН

СИНКВЕЙН
1 жол – зат есім  (синквейн тақырыбы)
2 жол – екі сын есім
(синквейн тақырыбын ашатын)
3 жол – үш үстеу      (қозғалысты сипаттайды)
4 жол – сөйлем н\е фраза
(тақырыпқа байланысты айтылған)
5 жол – синоним (резюме-сөз)

1 жол – бензол
2 жол – хош иісті, түссіз сұйықтық
3 жол – жанады, ерімейді, қосылады
4 жол – Ароматты көмірсутектердің ең қарапайым өкілі
5 жол – арен

Рефлексия.

Оцените, насколько успешно прошел урок. Закончите предложения:

Было интересно…

Я узнала…

Было трудно…

Меня удивило…

Мне показалось важным…

Теперь я умею…

Я поняла, что…

Я попробую…

Үй тапсырмасы: §48,  №5 есеп