Урок развития речи в 5 классе по калмыцкому языку, тема "Намр" (Осень") и к уроку презентация "Намр. 5 класс"

«Намр»

Күсл: Намрин йиртмҗин хүврлһтә таньлдлһн. Йиртмҗин болн әмтә юмна холва үзүлх. Олн әмтнә көдлмшлә таньлдллһн.

Кичәлин дөңцл: презентац, проектор, намрин зург, модна зургуд, зер-земшин, темсдин зургуд,  И.Левитана зурсн зург «Алтн намр», йиртмҗин зургуд, толь. 

Кичәлин йовуд

Мендллһн.

Бичкдүдин келдг шүлгүд. Келнә ээдрә һарһуллһн. 

Нарн, нарн, наар

Намаг сәәнәр халул.

Ноһан, ноһан урһ

Намчрулад теегим кеерүл.

                                           Хур, хур, ор

Хөөнә хурһиг норһ.

Хар толһата хурһн

                                           Хурт шулун өсх.

Йиртмҗин литәр көдллһн

- Ода ямаран сар?

- Эндр ямаран өдр?

- Долан хонгин нерн?

- Эндр өдрин бәәдл?

- Эндр хур орҗану? Салькн көдлҗәнү?

- Дулан эс гиҗ серүн өдр эндр?

IV. Кичәлин төр шүүлһн. (1-гч слайдар көдллһн)

- Йиртмҗин киитн цагнь заатн. (үвл.)

- Ямаран җилин цагла модна хамтхасд бүчрлнә, ноһан һарна? (хаврар)

- Җилин халун цаг. (зун) яһад иигҗ тоолҗант?

- Ямаран җилин цаг тадн зааһад угат? (намр)

Мана кичәлин төр юуна туск гиҗ санҗанат?

 Кичәлин төрәр көдллһн. (2-гч слайд)

1.  Кедү сардан намр болна? (4)

- Эн сармудас намрин сармуд заатн. Туула, һаха, лу, бар, моһа, мөрн, хөн, хулһн, мөчн, така, ноха, үкр.

2. Намрин йиртмҗ яһҗ сольгдна? (5-гч слайд)

(нарн баһар халулна, өдр ахрдна-сө утдна, дару-дарунь хур орна, хамтхасд шарлад унна, шовуд дулад һазр орад ниснә)

3. Творческ көдлмш. Күүкд девтрдән көдлнә (6-гч слайд)

Девтртән бичәтә зәңгст үгмүд немҗ бичх.

Серүн ……….. ирв. ……….  баһар  халулна.  Дару-дарунь ……. орна.  ……. ахрдна, …….  утдна. Модна …………. шарлад унна.  ……… дулан һазр орҗ ниснә.   

 4. Текстин эндү шүүлһн. (6-гч слайд)

VI.  Модна хамтхасдин тускар. (7-гч слайд) И.Левитана зург «Алтн намр»

- Эн зург хәләһәд модмуд яһҗ сольгдсинь келҗ өгтн.

(сурһульчнр зург хәләһәд өвәрцинь келнә)

Соньн соңсхвр Һурвн сурһульч белдв.

Модна хамтхасд яһад шарлна?

Зунар модна хамтхасд ноһан өңгтә болна, юңгад гихлә эднд хлорофилл бәәнә. Намрар болхла нарн баһар халулна, тегәд хамтхасин хлорофилл баһрна. Модна хамтхасд шарлна, улана.

Модна хамтхасд яһад унна?

Үвл ирхлә нарн мууһар халулна, усн баһ болна. Тегәд модд намрар хамтхасдан хайна, юңгад гихлә теҗәл баһар учрна.

Ноһан модд.

Зүүтә модд оньдин ноһан болна. Юңгад гихлә эдн киитнәс әәхш, зүүһән бүкл җилин туршарт сольна.

VII. Физминутк.

Бидн, намрин хамтхасд,

Модна ац деер суулавидн.

Салькн үләхлә, нисләвидн.

Нисәд, нисәд

Һазр деер суулавидн.

Салькн саак үләһәд,

Хамтхасдиг дәкн өргв.

Эргүләд, өргәд,

Һазр деер буулһв.

Шүлг умшлһн. (8-гч слайд)

Көк модд

Кеерч шарлна.

Көөлдәд хамтхасд

Көл дахна.

Сө болһн

Будн бәәнә.

Сәәхн уульнц

Бальчгд хүврнә.

Наласн тег

Нүцкрәд үлднә.

Нарн хольҗад

Намр болна.

Эн шүлгәс дәкәд нег намрин шинҗ олҗ автн.

Толь сәкәд эн үгин чинринь олҗ автн. (хошадар көдллһн)

«будн» - туман, мгла. Киитн халун хойр аһар харһхла, будн бууна.

«Будн» гидг  үг девтрдән бичҗ авна.

Синквейн.

1.Б.н.

2.хойр ч.н.

3. Һурвн үүлдәгчс

4.Һол чинр зүүҗәх үгмүд

5. Товчлгч б.н.

Намрин көдлмш. (9-гч слайд)

Намр ирхлә әмтн ямаран көдлмш кенә?

Намр ирхлә олн әмтн үвлд белдвр кенә. Малмудын хот белднә.

Хаша-хаацинь ясна.  Темсд болн зер-земшин урһц  хурана.

Зер-земшин болн темсдин зургуд хәләһәд неринь олҗ авна.

           (9-гч слайд)

Эдниг кедү әңгд хуваҗ болх? (2) (10-гч слайд)

Зер-земш (фрукты)	Темсд (овощи)
Альмн Кедмн Шар өрг Тоор (персик) Хар өрг Уста үзм Һадль чи	Хавстн Боднцг Шар луувң Улан луувң Бурш Цуунг Хавг (тыква) Мәңгрсн Сәрмсг Адамч Хаяр Тарвс

Үгмүдиг багмудар хуралһн. (11-гч слайд)

Амтарнь (по вкусу) Һашун-әмтәхн

Өңгәрнь (по цвету) (12-гч слайд)

  Үлгүрмүдин чинринь медлһн. Самбрт бичәтә.

Һар көдлхлә – амн көдлнә.(Если будут работать руки, то заработает и рот.)

Өгсән – авдг,

Тәрсән – хурадг.

Сурһульчнр девтрдән бичҗ авна.

Кичәлин ашлт.

- Намр кедү сарта цаг?

- юңгад алтн намр гиҗ келнә?

XIII. Рефлексия

«Нарн» кичәл таасгдхла.

«Үүлн» кичәл эс таасгдхла.

XIV. Герин даалһвр.

Үлгүрмүд чееҗәр дасх.