Урок "Ретті сан есім"

Гүлайым Муратова

Май жалпы орта білім беретін мектебінің мұғалімі.

Павлодар облысы,

Май ауданы,

Май ауылы

Тақырыбы: Реттік сан есім.

Сабақтың мақсаты: білімділік-  оқушыларға реттік сан есімді меңгерту, өткен сабақтармен байланыстыру, оқушының өзіне талдату арқылы өздігінен қорытынды шығарту; дамытушылық- оқушылардың дүниетанымын, ой-өрісін кеңейту, өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру, сөйлеу мәдениетін дамыту; тәрбиелік- оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеу.

Типі: жаңа білімді меңгерту. Түрі: сатылай кешенді талдау.

Әдісі: талдау, сұрақ-жауап, жаттығу. Пәнаралық байланыс: әдебиет.

Сабақтың барысы.     І.Ұйымдастыру. Оқушылардың зейінін аудару.

Үй тапсырмасын тексеру.

        Жаңа сабақ.

-Бүгінгі сабақта нені білуіміз керек?

-Реттік сан есім .

         Сабақтың мақсатымен  таныстырамын.

-         Енді мына сөйлемдерге назар аударып, мағынасына көңіл бөліп оқып көрейікші.

Ең бірінші бақытым –Халқым менің ,

Соған берем ойымның алтын кенін.

Ол  бар болса , мен бармын , қор болмаймын,

Қымбатырақ алтыннан нарқым менің.

                                                                          (М.Мақатаев)

Балаң жақсы болса,

Жан мен тәннің шырағы.

Әйелің жақсы болса,

Бірінші –иманың,

Екінші –жиғаның,

Үшінші -ырысыңның тұрағы ...

                                              (Төле би)

-Ерекшеленген сөздер нені білдіріп тұр?

-Сан есімдерді құрамына қарай ажыратып, ереже шығару.

-Иә, балалар, бұл сан есімдер, заттың санын, ретін білдіріп тұр.

Оқулықпен жұмыс: 112-жаттығу .  Сабақты бекіту.

   ...Ал екінші бақытым-Тілім менің,

      Тас жүректі тіліммен тілім дедім. (М.Мақатаев)

 Екінші сөзіне лексика –грамматикалық  сатылай кешенді талдау:

1. Бұл сөз екі құрамнан тұр:екі-нші

2. Тұлғасына қарай  а/Екі –негізгі түбір.

ә/Екінші –туынды түбір. Себебі синтетикалық немесе морфологиялық тәсіл арқылы негізгі түбірге  сөз тудырушы /-нші/ жұрнағының жалғануы арқылы жасалған туынды сөз.

3. Құрылысына қарай : дара.Себебі бір ғана негізгі түбірден тұр.

4. Сөзде бір лексикалық , бір грамматикалық мағына бар.

5. Лексикалық мағынасы заттың саналу ретін білдіріп тұр.

6. Грамматикалық мағынасы- лексикалық мағынаның жалпылауынан жасалған жалпы грамматикалық мағына/сан есім/

7. Екінші  нешінші? деген сұраққа жауап береді. Ендеше, бұл –сан есім. Сан есім дегеніміз –заттың санын , мөлшерін, ретін білдіріп, қанша, неше, нешеу, нешінші деген сұраққа жауап береді.

8. Мағынасына қарай :реттік сан есім.Себебі заттың саналу ретін білдіріп, сөйлемде анықтауыш болып тұр.

9. Екінші сөзінің сөйлемдегі қызметі –анықтауыш.Себебі екінші сан есім заттың ретін білдіріп, сөйлемде анықтауыш болып тұр.

            Тапсырма. Мына мақал-мәтелдердегі сан есімдерді тауып жазып, реттік сан есімге айналдыр.

1.Жаздың  ... күні

Қыстың ... күнін асырар.

2. ... ала болса, ауыздағы кетеді.

...түгел болса, төбедегі келеді.

    Сабақты  қорытындылау.  Үйге тапсырма: Ереже оқу, 113-жаттығу.