Урок : "Сілтілік металдар"

Шайхсламова Акниет Нурмахановна

Қызылорда қаласы

«Болашақ» медициналық колледжінің

химия пәні оқытушысы

Сілтілік металдар

Сілтілік металдар ІА топшада орналаскан: литий Li, натрий Na, калий К, рубидий Rb, цезий Cs, франций Fr. Франций - радиобелсенді элемент. Олардың валенттілік электрондарының жалпы формуласы ns¹ (n = 2-7). Олардың топтық атауы - сілтілік металдар — сумен әрекеттескенде күшті негіз - сілті түзуіне байланысты қойылған 

1-мысал. №1 есеп сілтілік металдың тұзына концентрленген күкірт қышқылымен әсер еткенде бөлінген түссіз газды кеңінен таралған сілтілік жер металдың тұзының ерітіндісіне жіберілді. Сол кезде бөлінген Б газын күміс нитраты арқылы жібергенде тұнба түзілді. Тәжірибені жүргізуге қандай қышқылдардың тұздары және қандай сілтілік жер металдар қолданылды. Бақылаған құбылыстарды түсіндіріп, мүмкін болатын реакция теңдеуін жазыңдар.

 

№ 1 есептің шешуі:

            Сілтілік металдар тұздарына күкірт қышқылының концентрлі ерітіндісімен әсер еткенде газ бөлітіндері, карбонаттар, сульфидтер, хлоридтер, сульфиттер болуы мүмкін, мысалы:

2NaCl + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + 2HCl

Na₂SO₃ + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + SO₂­ + H₂O

Na₂CO₃ + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + CO₂­ + H₂O

Na₂S + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + H₂S­

Есептің шартын қанағаттандыра алатын, суда еритін сілтілік металдар тұздары тек сульфидтер болып табылады, ал қалған суда ерігіш тұздары тек қана галогенсутектерді, күкіртті газды, көмір қышқыл газын бөлінбейді.

            Күкіртті газ сульфидтермен бірге күкіртті  түзеді. (H₂S  ығыстырып шығарып, SO₂ әрекеттеседі) BaS + SO₂ + H₂O = BaSO₃ + H₂S­

SO₂ + 2H₂S = 3S¯ + 2H₂O

яғни қорғасын нитратымен тұнбаға түзілмейді. Көмірқышқыл газы сульфидтерден көмірқышқыл газын ығыстырып шығарады:

            BaS + CO₂ + H₂O= BaCO₃¯ + H₂S­

Осы бөлінген күкіртсутек газы қорғасын нитратымен қара түсті тұнба түзеді.

            Pb(NO₃)₂ + H₂S = PbS¯ + 2HNO₃

Галогенсутектер сульфидтерден күкірт сутекті ығыстырып шығарады.

            BaS + 2HCl = BaCl₂ + H₂S­,

Қорғасын нитратымен қара түсті тұнба түзеді.

             Pb(NO₃)₂ + H₂S = PbS¯ + 2HNO₃

Сондықтан мұндай сілтілік металл тұздары болып галогенидтер, карбонаттар болуы мүмкін, ал сілтілік жер металл тұздары – барий сульфиді болып табылады.