Урок "Строение клетки "

9 клас(04.09.2017.)

План-канспект урока на тэму: «§1 Арганізацыя клеткі»

Мэта: сфарміраваць веды аб структуры будовы клеткі і функцыях арганоідаў клеткі

Задачы:

- даць уяўленне аб будове клетцы, іх органоидах, вывучыць хімічны склад клеткі

-фарміраваць экалагічную культуру.

-працягваць развіваць уменне аналізаваць, супастаўляць інфармацыю па біялогіі і хіміі, вылучаць галоўнае і ўсталёўваць прычынна-следчыя сувязі;

Тып урока: камбінаваны.

Абсталяванне: кнігі, рабочыя сшыткі,таблицы.

Структура ўрока:

1)Арганізацыйны момант (2 мін);

2)Праверка Х/З (10 хвілін);

3)Тлумачэнне новага матэрыялу (20 мін);

4)Замацаванне (10 мін);

5)Дамашняе заданне (3 мін).

Ход урока

Дзейнасць настаўніка	Дзейнасць вучняў
1.Арганізацыйны момант (2 мін). —Добры дзень! Сядайце. Давайце праверым адсутных.	Вітаюць настаўніка, дзяжурны называе прозвішчы адсутных.
2. Праверка Х\З 1.Якая навука вывучает будову чалавечага цела? 2. Што вывучае фізіялогія, псіхалогія, медыцына і гігіена ? 3. Расказаць пра метады вывучэнне чалавечага арганізма.	Адказваюць на пытанні
3. Вывучэнне новага матэрыялу (20-30мин) Тэма нашага ўрока «Арганізацыя клеткі» Элементарнай структурна-функцыянальнай адзінкай усяго жывога, як вы ўжо ведаеце, з’яўляецца клетка. Записать (Клетка - Элементарнай структурна-функцыянальнай адзінкай усяго жывога,)Клеткі існуюць як самастойныя адзінкі (пратысты, бактэрыі) і ў саставе мнагаклетачных арганізмаў. У жывёл адрозніваюць саматычныя (напрыклад, нервовыя, касцявыя, мышачныя, сакраторныя) і палавыя (яйцаклеткі, сперматазоіды) клеткі. Апошнія выконваюць функцыю размнажэння. У мнагаклетачным арганізме клеткі ўзаемадзейнічаюць паміж сабой і выконваюць толькі пэўны від дзейнасці. Аб’яднанне спецыялізаваных клетак дазваляе арганізму паспяхова функцыянаваць у тых сітуацыях, у якіх адзінкавыя клеткі асуджаны на гібель. Мнагаклетачны арганізм можна параўнаць з чалавечым грамадствам, у якім размеркаваны функцыі, абавязкі, віды дзейнасці і кіраванне. Навука пра клетку называецца цыталогіяй. Цыталогія вывучае будову і хімічны састаў клетак, функцыі ўнутрыклетачных структур, дзяленне, развіццё, уласцівасці і прыстасаванне клетак да ўмоў навакольнага асяроддзя. Калі разгледзець пад мікраскопам тонкія зрэзы сэрца, печані, мышцаў, можна ўбачыць мноства разнастайных па форме і памерах клетак, з якіх гэтыя органы складаюцца. Клеткі могуць быць плоскімі, верацёнападобнымі, шарападобнымі, мець адросткі. Як правіла, іх форма залежыць ад становішча ў арганізме і той функцыі, якую яны выконваюць. А функцыі, у сваю чаргу, вызначаюцца знешняй і ўнутранай будовай. Будова клеткі. Нягледзячы на разнастайнасць форм і адрозненні ў памерах,амаль усе клеткі арганізма чалавека і жывёл маюць прынцыпова падобную будову. Звонку яны пакрыты плазматычнай мембранай, якая адмяжоўвае змесціва клетак ад знешняга асяроддзя. Унутры знаходзяцца ядро і цытаплазма з арганоідамі. Расказ і маляванне малюнка 1.Плазматычная мембрана забяспечвае ўспрыняцце і перадачу сігналаў, якія паступаюць з навакольнага асяроддзя, унутр клеткі. Праз мембрану ажыццяўляецца паступленне ў клетку адных рэчываў і вывядзенне з яе — другіх. Усе гэтыя працэсы вызначаюцца асаблівай будовай мембраны і дазваляюць захоўваць неарганічныя і арганічныя рэчывы ўнутры клеткі ў строга вызначаных канцэнтрацыях, г. зн. падтрымліваць пастаянства хімічнага саставу клеткі. Абавязковай часткай любой здольнай да дзялення клеткі з’яўляецца 2.ядро. Яно кантралюе практычна ўсе функцыі клеткі, уключаючы дзяленне. Звычайна ў клетцы маецца адно ядро, радзей — некалькі або многа. У ядры размяшчаюцца хр а м а с о м ы, якія ўтрымліваюць дэзоксірыбануклеінавую кіслату (ДНК), у якой заключана спадчынная інфармацыя. Усе клеткі чалавечага цела маюць па 46 храмасом. Выключэннем з’яўляюцца палавыя, у якіх змяшчаецца толькі 23 храмасомы. 3..Цытаплазма — паўвадкае (студнепадобнае) унутранае асяроддзе клеткі. Таблица : Частки клетки Функцыи У цытаплазме размяшчаюцца пастаянныя спецыялізаваныя структуры — арганоіды, а таксама непастаянныя кампаненты, або ўключэнні (тлушчы, глікаген, пігменты). Да арганоідаў клеткі адносяцца: эндаплазматычная сетка, рыбасомы, мітахондрыі, лізасомы, комплекс Гольджы і інш. Яны выконваюць жыццёва важныя функцыі, забяспечваючы ўсе віды дзейнасці клеткі. Схема: Зачытать (Гэта цікава. ) стр.8 У некаторых клетак маюцца жгуцікі, раснічкі, скарачальныя ніці — арганоіды спецыяльнага прызначэння. Хімічны састаў клеткі. У саставе клеткі выяўлена больш за 60 элементаў перыядычнай сістэмы Д. І. Мендзялеева. Якіх-небудзь спецыяльных элементаў, характэрных толькі для жывых арганізмаў, знойдзена не было. Гэта ўказвае на непарыўную сувязь жывой і нежывой прыроды. Клеткі раслін і жывёл, у тым ліку і чалавека, утрымліваюць падобныя рэчывы, што таксама сведчыць пра адзінства арганічнага свету. Схема: Неарганічныя рэчывы клеткі — гэта вада і мінеральныя іоны, такія, як Na+, Cl– , K+ і інш. Больш за ўсё ў жывой клетцы ўтрымліваецца вады. Чым больш інтэнсіўна ідзе ў клетцы абмен рэчываў, тым больш у ёй вады. Так, у клетках мозга ўтрыманне вады складае каля 80 %, а ў малаактыўных клетках тлушчавай тканкі — не больш за 40 %. Са школьнага курса хіміі вам вядома, што вада — гэта адно з самых распаўсюджаных рэчываў у прыродзе. Яна — добры растваральнік і з’яўляецца абавяз-ковым кампанентам практычна ўсіх клетак. У выглядзе водных раствораў у клетку праз мембрану трапляюць пажыўныя рэчывы. Вада таксама садзейнічае выдаленню з клеткі прадуктаў абмену рэчываў, г. зн. выконвае транспартную функцыю.Дзякуючы высокай цеплаёмістасці яна назапашвае і пераносіць цяпло. Арганічныя рэчывы клеткі. Сярод арганічных злучэнняў найбольшае значэнне для жыццядзейнасці клеткі маюць бялкі, тлушчы, вугляводы і нуклеінавыя кіслоты. У састаў малекул вугляводаў і тлушчаў уваходзяць атамы вугляроду, вадароду і кіслароду, а ў састаў бялковай малекулы — яшчэ атамы азоту і серы. Бялкі — складаныя высокамалекулярныя арганічныя злучэнні, якія складаюцца з больш простых — амінакіслот. Кожны арганізм мае спецыфічныя, г. зн. уласцівыя толькі яму, бялкі. Бялкі адыгрываюць ключавую ролю ў працэсах жыццядзейнасці практычна ўсіх жывых арганізмаў. Яны з’яўляюцца неад’емнай часткай клетачнай мембраны, ядра і арганоідаў. З іх дзейнасцю звязаны ўсе віды руху. Вугляводы — асноўная крыніца энергіі для жыццядзейнасці клеткі. З вуг-ляводаў найбольшае значэнне мае глюкоза, якая добра раствараецца ў вадзе і лёгка акісляецца, вызваляючы значную колькасць энергіі. Тлушчы — арганічныя злучэнні, якія, як і вугляводы, выкарыстоўваюцца ў якасці крыніцы энергіі і ўваходзяць у састаў клетачных мембран. Тлушчы і тлушчападобныя рэчывы звычайна аб’ядноўваюцца пад агульнай назвай ліпіды.	Запісваюць тэму ўрока. Запісваюць у сшыткі вызначэнне запісваюць у сшыткі Малююць малюнак запаўняюць таблицу Запаўняюць схему Чытаюць інфармацыю з падручніка запаўняюць схему
4. Рефлексия (5-10 хв.). 1. Чаму клетку лічаць элементарнай структурнай адзінкай жывога? Клетка з'яўляецца элементарнай структурна-функцыянальнай адзінкай усяго жывога. Клеткі існуюць як самастойныя адзінкі (пратысты, бактэрыі) і ў складзе мнагаклетачных арганізмаў. У многоклеточном арганізме клеткі ўзаемадзейнічаюць паміж сабой і выконваюць строга пэўны выгляд дзейнасці. Аб'яднанне спецыялізаваных клетак дазваляе арганізму паспяхова функцыянаваць у тых сітуацыях, у якіх адзінкавыя клеткі асуджаныя на гібель. 2. Якое будынак мае жывёльная клетка? Звонку клеткі пакрытыя плазматычнай мембранай, якая адлучае змесціва клетак ад знешняга асяроддзя. Унутры знаходзяцца ядро і цытаплазма з органоидами. Абавязковай часткай любой здольнай да дзялення клеткі з'яўляецца ядро. Яно кантралюе практычна ўсе функцыі клеткі, уключаючы дзяленне. Звычайна ў клетцы маецца адно ядро, радзей — некалькі або шмат. У ядры знаходзяцца храмасомы, якія змяшчаюць ДНК, у якой заключана спадчынная інфармацыя. 3. Раскрыйце сэнс сцвярджэнні: «Плазматычная мембрана клеткі валодае выбарчай пранікальнасцю». Праз мембрану ажыццяўляецца паступленне ў клетку адных рэчываў і вывядзенне з яе — іншых. Усе гэтыя працэсы вызначаюцца асаблівай будовай мембраны і дазваляюць захоўваць неарганічныя і арганічныя рэчывы ўнутры клеткі. 4. Можа клетка існаваць без арганоідаў? Няма. Так як некаторыя арганоіды ажыццяўляюць жыццева важныя функцыі ў клетцы. Напрыклад, мітахондрыі сінтэзуюць АТФ, якая затым расходуецца на працэсы жыццядзейнасці ў клеткі. 5. Якія структурныя элементы ядра з'яўляюцца носьбітамі спадчынных уласцівасцяў і прыкмет? У ядры знаходзяцца храмасомы, якія змяшчаюць дэзаксірыбануклеінавая кіслата (ДНК), у якой заключана спадчынная інфармацыя.	Адказваюць на вопросы
3.Хатняе заданне: вывучыць параграф 1	Запісы ў дзённікі.