Урок Ватаным – Къырым.

 Мевзу: Ватаным – Къырым.

Окъутув макъсады: Талебелерге Ватанымыз – Къырым акъкъында малюмат бермеге,  балаларнынъ Къырым табиаты ве байлыгъы акъкъында бильгилерини кенъишлетмек.

Тербиевий макъсады: Къырымнынъ табиат гузеллигини, байлыгъыны косьтермек. Талебелерде Ватангъа севги догъурмакъ ве ватанперверлик    дуйгъу ашлатмакъ.Ватан акъкъында ата сёзлеринен  таныштырмакъ. 

Дерснинъ чешити: Янъы мевзу анълатув

Дерс донатувы:   Къырым харитасы, Къырым табиатнынъ чешит ресимлери, Къырым  акъкъынды йырлар, дерслик, дефтерлер, ренкли къалемлер, магнитофон.

                                        Дерснинъ кетишаты

Ι. Тешкилий къысым: Селямлашув. Сыныфнынъ дерске азырлыгъыны козьден кечирюв. Невбетчилерден олмагъанларны къайд этюв.  Къырым акъкъында  талебелернен субетлешув.

     - Балалар, биз къайда яшаймыз? Къайда бизим Ватанымыз? Биз киммиз?

ΙΙ.   Дерснинъ мевзунен ве макъсадынен таныштырув къысымы:

(«Дагъларгъа бардым» йыр динълениле)

     - Балалар, бугунь биз дерсимизде аджайип, битмез-тюкенмез Ватанымыз-Къырымымыз акъкъында лаф юрютиджемиз. Къырым – бизим ана-юртумыз. Бу топракъларда баба-деделеримиз догъып, тарихымызны екюнледилер. Къырымнынъ гузеллиги исе  дестанларда, шиирлерде, йырларда токътамайып шаирлер айдынлаталар.

                          Севем сени, Гузель Къырым!

                          Табиатынъ пек дюльбер!

                          Юксек дагълар, ешиль багълар.

                          Эски шеэр ве койлер. 

ΙΙΙ.  Янъы мевзу анълатув:  

Талебелерни ватанымыз акъкъында аталар сёзлеринен таныштырув:

«Ватан севгиси севгилернинъ энъ буюгидир»

«Ватансыз адам, йырсыз-бульбуль»

«Ватан – экинджи ананъ»

«Ватан – кунештен гузель, алтындан къыйметлидир»

- Шимди исе 5-инджи саифени ачынъыз. «Ватанымыз - Къырым» метинни бирер талебе невбетнен окъунъыз.

Метин:

                                 «Ватанымыз - Къырым»

Ватанымызнынъ ады – Къырым. О, пек дюльбер ве аджайип ер. Къырым – ярымада, онынъ эр тарафы сув. Къырым балабан олмаса да, онынъ кениш чёллери, юксек чатырман дагълары ве темиз къумлу ялылар бар.

Багъчаларда алма, армут, шефтали, эрик, кираз, вишне, айва, нар, инджир берекет бере, сергилерде юзюм пише.

Керчь, Кефе, Судакъ, Эски-Къырым, Багъчасарай, Къарасувбазар, Джанкой, Кезлев, Акъмесджит, Ялта, Алушта, Акъяр – Къырымнынъ эски шеэрлеридир.

Къырымнынъ авасы ве денъизи адамнынъ сагълыгъына пек файдаларыдыр. Мында бир чокъ мемлекетлерден адамлар раатланмагъа, сагълыгъыны тюзетмеге, Къара денъизнинъ шифалы сувларындан файдаланмагъа келелер.

Къырым – бизим юртумыз. Биз онынъ гузель ве зенгин олмасына тырышмакъ керекмиз.           

                                                                                        В.Бекировадан

ΙV.  Пекитюв.

- Энди 6-нджы саифедеки олгъан харитагъа бакъынъыз.(Талебелерге суаллер берилле.)

Вазифелер:

№1  Сиз де озь хариталарынъызны толдурынъыз.

1.Къырым хаританы бояламакъ керек, амма о насыл тюсте олгъаныны тюшюнинъиз.     

                                              «Буна дерлер Ешиль ада

        Къоджамандыр Чатырдагъ.

        Бир тарафы къулан чёллер,

      Бир тарафы багъча-багъ!»

Демек, Къырымнынъ экинджи ады – Ешиль ада олса, оны насыл ренкнен бояладжамыз?

Догъру, ешиль ренкнен. (Балалар Къырым ярымадасыны ешиль къарандашнен боялайлар.)

 2. Сиз Къырымнынъ  къайсы шеэринде булундынъыз? Анда нелерни бегендинъиз?

Харитада олгъан нокъталарда шеэрлернинъ адларыны язынъыз. (Талебелер шеэрлернинъ адларыны язалар.)

3. Къырымнынъ  къайсы тарафында дагълар бар? Сиз насыл дагъларыны билесинъиз? (Талебелерге Къырым дагъларнынъ ресимлири косьтериле.)

     

                                     

Демек,  Къырым дагълары олгъан ерини къаверенки тюсюнен бояладжамыз. (Балалар Къырым дагъларыны  къаверенки къарандашнен боялайлар.)

4. Къырым ярымадасынынъ ялыларыны къайсы денъизнинъ сувлары юва?

Бу денъизлер акъкъында не билесинъиз?

(Балалар Къырым денъизлерини мавы къарандашнен боялайлар.)

__Энди бизим харитамыз битирильген.

№2 Байракъларнен танышув.

Украина девлет байрагъы насыл тюслерден ибарет? Олар нени тимсаллайлар?

(Украина байракъны боялайлар.)

Къырымтатарларнынъ миллий байрагъы исе мавы тюсте. О, темиз кокни айдынлата.

(Къырымтатарларнынъ миллий байрагъыны боялайлар.)

№3 Къырымтатар тилинде махсус арифлери бар. Келинъиз оларнен таныш олайыкъ, сёзлернен пекитейик ве бирер джумле тизейик.  

 Къ              Гъ           нъ           Дж

Къ арифи: Къырым, Акъмесджит, Къара денъиз сёзлеринде къулланыла.

Гъ арифи: Аюв Дагъ, Къара Дагъ, багъча-багъ сёзлеринде раст келе.

нъ  арифи: денъиз ве башкъа сёзлерде къулланыла.

Дж арифи: Джанкой, Акъмесджит сёзлеринде раст келе.

VΙ. Дерснинъ нетиджелеви.

Бугунь биз Къырым акъкъында пек чокъ субетлештик. Къырымнынъ дагъларынен, денъизлеринен, шеэрлеринен, табиатынен таныш олдыкъ.

«Гузель Къырым» янъгъырай. 

VΙΙΙ. Эвге вазифе берюв.

Къартбабаларынъыздан биталарынъыздан къаысы койлюлерини олгъаныны сораштырып джедвельни толдурынъыз, кой акъкъында икяе этинъиз, ресимлерини япынъыз.

                                                Мен

 

                       Анам                                 Бабам

 

 Къартбабам        Битам            Къартбабам      Битам    

(койнинъ ады) (койнинъ ады)(койнинъ ады)(койнинъ ады)

 ΙХ. Баалав.

 Бугунь дерсимизде сиз эпинъиз яхшы чалыштынъыз. Дефтерлеринъиздеки олгъан ишлеринъизни кетиринъиз. (Баалар къоюла)