Урокан чулацам: Айсханов Шамсуддин К. « Мало – хало».

Урокан чулацам: Айсханов Шамсуддин К. « Мало – хало».

Урокан 1алашо: 1. Дешархошка А. Ш. Катаевичан дахар а, кхалларалла а йовзийтар.

                                     Мало-хало дийцаран чулацам бовзийтар

        2.Дешархошка дахарехь малонах хало хуьлуш хилар хаийтар.

        3.Исбаьхьаллин литературе дешархойн безам бахийтар.

Урокан коьчал: портрет , суьрташ , слайдаш, И.К.Т.

Кхечу предметаца йолу уьйр: истории , оьрсийн литература.

Урок д1аяхьаран метод: дуьйцуш – гайтаран метод.

Урокан план.

1.     Вовшахтохаран минот.

2.     Ц1ера болх хаттар а, таллар а.

3.     Дешерхой керла тема йовзаран психологически кечбар.

4.     Керла тема йовзийтар.

5.     Керла тема т1еч1аг1яр

6.     Урокан жам1 дар.

7.     Ц1ера болх балар.

Урок д1аяхьаран некь.

1.Вовшахтохаран минот.

А) маршала хаттар.

Хь. Де дика хуьлда шу дешархой ! Таханлера урок д1ахьур ю шуна ас З .Юсуповна.

- вайн урокан оьшу г1ирс схьа а  баккхий уракана кечам бе.

Б) журнал кхочуш дар.

2. Ц1ера болх хаттар а, таллар а.

                                                                                                                               Хь.  Хьан эр дара вайна ц1ахь х1ун елла.

Д. Нажаев А. поэма « Жа1у»     

А) 1-2 дешархочуьнга чулацам схьабийцийтар.

Б) Карточкашца болх бар.

В)) Фронтальни хаттаршца керла йоккхур ю вай и поэма.

1.     Хь. Коьрта турпалхой муьлш бу.

Д. коьрта турпалхой бу Муца а 1ума а.

2. Хь. Х1унда вахнера Муца 1умин уьйт1а.

Д.  Кьоьлла тоьлла, болх лоьхуш.

3. Хь. Муца х1унда реза хилира.

Д. Шен доьзална юург йоцуш 1ийр вац аьлла, шен кийра 1ийжаш т1елецира цо и болх.

1умас бинчу бартана реза а хилла, исс сом баттахь луш.

2.     Хь. Хиллачу бартах лаьцна х1ан дуьйцар дара.

Д. (кийсак ешийтар)

5. Хь. 1ума х1унда реза вацара  Муцас бечу балхана.

Д. Ши ка леташ цаьрга ойланашка ваьлла хьоьжуш 1аш цуьнах б1аьрг кхетта шен динахь т1екхечира хьацар тоьхна, чопаш евлла1ума и. д1. кх.

6.Хь. 1умас масса шарахь вацийна хилла Муца.

Д. Итта шерахь.

7.Хь. Муцас шеен бала хьанга белхабо.

Д.  Молле, Куьйре, Кане –воккхачу стаге.

8. Хь. Муца шеен бала белхош леларан сурт х1оттош  дешархоша вайна жима сценка гойтур ю.

9.Хь. Реза варий Муца суьдхочо кхайкхинчцу кхэлана.

10.Хь. Х1ун бахьана долуш вахийтина хилла Муца сибреха 1умас.

11.Хь. Набахтера муха араволу иза.

Д. Россин лаьттахь ч1ог1а мохк бегийн. Паччахь вохош ч1ог1а нур деги.

Т1аккха девдда новкьа девлла , цхьацца кьесташ ,кьайлах леч1кьаш, вог1уш ц1ен т1е кхечи.

12.Хь. Колхозехь болх бар муха хуьлу цуьнан.

13.Хь. Муьлхачу даржехь болх бо Муцас.

Д. Председатель.

3.Дешархой керла тема йовзарна психологически кечбар.

4. Керла тема йовзийтар.

А) Юкьара кьамел дар.

Хь. Дешархой вай тахана керла тема ю:дийцар «Мало- хало»  и дийцар яздинарг ву Айсханов Шамсуддин Катаевич.Кху дийцар ц1е «Мало-хало» - иза кица ду.

Кицанаш вайна ма хаара дахарера говза аларш ду.

Х1ан дага дог1у кхунах тера долу кицанаш.

Д. Басня Крылова «Стрекоза и муровей».

- Б1аьста хье ца кхехкийча. 1ай яй ца кхехка.

- Халонах кхийринарг, диканах кхетта вац.

- Х1умана мало ечо, юьхь а парг1ат юьлу.

- Малонах мазал ца хилла.

Б) А. Ш. К. дахарх а, кхоллараллах а лаьцна  дийцар.

Айсханов Шамсуддин вина 1909 –чу шерахь ахархочун доьзалехь Лаха –неврехь. Д1акхаьлхина1937-чу шарахь Соьлжа –Г1алахь. 1921-чу шарахь Шамсуддинан да Грозный- г1ала схьакхелхира. Старый промыслехь «Красная турбина» ц1е йолчу т1улг бокккхучу карьере балха иза вахара шеен к1анте г1аларчу школехь дешийтархьама. Цу муьрехь вайн  нохчийн ярташкахь керла школа яхка кхиьна дацара. 1926-чу шарахь шеен 17-шо кхаьчча комсомоле волу Шамсуддин Айсханов ткьа 1928-чу шарахь шен 19-шо долуш , большевистски парти волу иза.1928-чу шарах дуьйна болалой цуьнан литературни кхоллараллин болх.итт шо гергга зама чулоцуш.оцу хенахь «Ленинан некь»  газетана т1ехь цо шеен дуккха а фелльетонаш.статьяш зорба тоьхна, царел совнаха цо арахецна 1932-чу шарахь- пьеса «Кьийсам»; 1933-чу шарахь пьеса «Вай доьшур ду»; 1933-чу шарахь – дийцарш «Мало-хало»,»К1айн котам»; 1934-чу шарахь-стихотворенийн сборник «Колхозхошна керла иллеш»; 1936-чу шарахь шеен поэзин книжка «Бригадхо веза».

 1935-чу шарахь. Ш. Айсхановс кеч а йина. Масква г1алахь арахийцира, оьрсийн матте а яьккхина, нохч-г1алг1айн поэтийн сборник – «Нохч- г1алг1ойн поэташ» ц1е  а йолуш.

Цул совнаха ненан маттахь учебникаш а х1иттийнаШ. Айсхановс.Д1акхаьлхина1937 –чу шарахь Соьлжа –г1алахь.

В) Хьехархочо  чулацам к1орггера бийцар.

Ц1енойн суьрташ - слайд.

Бикатун карадирзинчу г1уллакхин- слайд. 

Г)Дешнашца болх бар.

1. Таьлсаш-переметные сумы.-слайд.

2. Верта –бурка.

3.Бухкарш-подпруга ремень.

4. Чоа- черкеска.

5. Керла тема т1еч1аг1яр.

А) «Хало-мало» дийцаран план х1оттор.

1. Шабин дахаран сурт.

2.Шабин дахар ледара хиларан бахьана.

3.Шабин а, цуьнан зудчун Бикатун а васташ.

4. Шаба колхозан дахарна юкьаца вахаран бахьана.

Б) Дешархошка хаттарш далар.

-Реза ярий Бикату шабас ца бечу балхана.

-1усмана лечу хьекьале ладугуш вуй Шаба.

-Муха яра Шабин аса.

В) Дешархошка ешийтар.

6. Урокан жам1 дар.

Хь. Тахана сан урокехь дика дакьа лйци 1…,2….,3……

Шуна 5 ду . жима ледаро болх бира 1…. 2….

               7. Ц1ера болх балар.

Айсханоа Ш. дийцар «Мало- хало» аг1о 34-39. Чулацам схьабийца.