Урок,Планирование, " Металдар тарауын пысықтау "

Сыныбы	10
Тақырыбы	Металдар тарауын пысықтау
Сабақтың мақсаты	Металдар және оның маңызды қосылыстарын меңгерту,металдар туралы түсінік беру. Олардың жалпы ортақ физикалық қасиеттерімен таныстыру, металдар туралы білімдерін жүйелеп тереңдету
Күтілетін нәтиже	Металдар және оның маңызды қосылыстарын меңгереді,химиялық реакция теңдеулерін құрастырып,теңестіре алады. Физикалық химиялық қасиеттерін меңгереді. Металдар туралы білімдері жүйеленеді.
Әдіс -тәсілдер	Диалогтық оқыту, ДЖТБО, СТОҮ, Суреттер топтамасы, АКТ қолдану, топтық жұмыс, Миға шабуыл,,СТО жаттығулары, жеке тапсырма, кері байланыс
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушының іс-әрекеті	Бағалау	Уақыт	Ресурстар
Ұйымдастыру бөлімі	Сыныпта ынтымақтастық атмосферасын құру, топқа бөлу Алтын, Сынап, Бериллий жазылған қағаз қиындылары арқылы 3 топқа бөлемін	Топқа бөлінеді. Сабаққа дайындық жасайды,зейіндерін аударып сабаққа ден қояды.	Мадақтау	2мин	Стикерлер
Миға шабуыл	« Миға шабуыл» видеролик көрсету	Мұқият тыңдап өз ойларымен бөліседі.	Смайликтермен бағалау	3 мин	Интерактивті тақта
Білу Лездеме сұрақтар.	І-топ Өнеркәсіптің негізгі металы? Металдардың кернеу қатарын кім жасады? Тайқазан 7 металдан құйылған, ол қандай металдар? Алғашқы көмекке пайдаланатын бейметалл? Ең қатты металл? Шаршамайтын металл? Азотты ашқан ағылшын ғалымы? ІІ-топ Қай элементтің таңбасы айдаһар бейнесіне ұқсайды? Индекс, коэфициент нені көрсетеді? Мырыш сульфидінің қандай қабілеті бар? Ең жеңіл металл Ең ауыр металл Ең тез балқитын металл Ауада жанатын сілтілік металл ІІІ- топ Алғашқыда металдарды аспан денелеріне байланыстырылған,қай элемент аспан денелерінде бейнеленген?(Au-Күн,Ag-Айға,Cu-Шолпан,Fe-Марс,Pb-Сатурн,Sn-Юпитер,Hg-Меркурий) Қанның құрамына кіретін металл Тыңайтқыш ретінде қолданылатын сілтілік металл Қиын балқитын, қатты ақ түсті металл V топтың металл элементі Металлургияны грек тілінен аударғандағы қазақша баламасы. Өнеркәсіптік әдіспен алынатын минерал-дарды не деп атаймыз	Әр топ берілген сұрақтар бойынша жауаптарын береді	Геомертиялық фигуралар	12 мин	Интерактивті тақта Геометриялық фигуралар
Түсіну «Ойлан, бірік, бөліс»	Оқушылар өздері жасап келген ұй тапсырмасын (ұй тапсырмасына Гиннес кітабына енген химиялық элементтерді жарнамалау) топпен қөрғайды. І топ: «Алтын» ІІ топ: «Сынап» ІІІ топ: «Бериллий»	Топ мүшелері қорғайды	Смайликтер беріледі	10 мин	Постер қағазы Маркерлер
Сергіту сәті	Анограммадан сөз құрастырып, қазақша, орысша, латын, халықаралық атауын беру, формуласын жазу, салыстырмалы атомдық массасын айту	І топ: РОЫНҚАҒС- қорғасын, свинец, плюмбум Рb 207 ІІ топ: АСПЫН- сынап, ртуть, гидраргирум 201  ІІІ топ:   АЫҚЙАЛ- қалайы, олово, станум 119	Мадақтау	2 мин	Интерактивті тақта
Қолдану Қазақстан- ның кен орындарын шарлау Кім жүйрік?	Қазақстан кен орындарын шартты белгілер арқылы көрсетеді І топ: алюминий, көрғасын ІІ топ: мыс, алтын ІІІ топ: темір, полиметалл Топтарға есептер беріледі.	Топтар тапсырманы орындайды І топ: Қыздырылған Fe2O3 арқылы сутекті өткізіп, темір алуға болады. Егер 2,24л сутек жұмсалса, темірдің массасын есептеңдер. Реакция өнімінің шығымы теориялық мүмкіндіктің 95%-ін құрайды. ІІ топ:Массасы 12г Al мен Cu қоспасы тұз қышқылымен өңделді. Бөлініп шыққан сутек 7,4л (қ.ж) көлем алды. Әр металдың қоспадағы массалық үлесін анықтаңдар.  ІІІ топ:Массасы 15,2г хром(III) оксидін алюминиймен тотықсыздандырғанда 9г хром түзілді. Хромның теориялықпен салыстырғандағы шығымын процентпен көрсет.	Топ бірін-бірі бағалайды	8 мин	Флипчаттар Интерактивті тақта Физикалық карта
Талдау жинақтау Химиялық элементтер қонақта Сөзжұмбақ шешу	Химиялық элементтер қонаққа келеді. Сыныпқа 3 оқушы аспазшы киімін киып кіреді Ітоп: кальций(ірімшік,күнжіт,орамжапырақ) ІІтоп: магний(балық,күріш,фундук) ІІІ топ: мырыш(балық-устрица,өнген бидай,қойдың еті) Сөзжұмбақ 1. Бактерицидтік қасиеті бар металл. Күміс 2. Алақанда балқитын металл. цезий 3. Қан құрамындағы металл. Темір 4. Металдар патшасы атанған металл. алтын 5. Ең қиын балқитын металл. вольфрам 6. Шойын өндіретін пеш. домна 7.Фотографияда қолданылатын металл. магний 8. Ең қатты металл. Осмий	Топтар қай тағамда Ca ,Mg, Zn көп мөлшерде кездесетінін табады. Сөзжұмбақты жылдам орындаған топқа ұпай қосылады	Топ басшылары бағалап отырады	5 мин 2 мин	Интерактивті тақта
Бағалау	Металдардың адам өміріндегі маңызы, алатын орны қандай деген сұрақ беріледі.	Әр топ өз ойларын қорытындылап жауап береді.	Топтың жинаған смайликтерін геметриялық фигураларын санату. Мадақтау.	1мин	Бағалау парағы Бойынша баға қою
Үй тапсырмасы	«Металдар адам өмірінде» эссе жазу	Дәптерлеріне жазады		1мин	Оқулық.
Рефлексия		Оқушылар стикерге өз ойларын жазады		1мин	Кері байланыс парағы

Адам ағзасындағы металдар

Металдар адамзат қоғамына ерте заманнан белгілі. Өркениетті өндірістің дамуына сәйкес және адамдардың металдарды игеруі мен қолданылуына орай, тарихта бүтіндей металл дәуірлеріні ң аты қалды.

Гоелогия мен металлургияның негізін салған, белгілі металдарды зерттеуші Георгий Агрикола ХVI ғасырда былай деп жазды: «Адамдар металдарсыз өмір сүре алмайды...егер металдар болмаса...адамдар жабайы аңдардың арасында ең аянышты өмір сүрген болар еді» - деп.

Сонымен қатар адам ағзасына металл қажет екенін біз мектеп курсынан білеміз.Бұл металдардың ағзаға тигізер пайдасы мен олардың кері әсері де болады. Организм тіршілігінде d элементтердің рөлі ерекше. Олардың көбі микроэлементтер болып табылады. Мысалы: мыс (Сu), мырыш ( Zn), кобальт

( Со), марганец (Мn), темір (Fe). Ал өсімдіктер мен жануарлардың организмдерінде олардың мөлшері болар болмас, бірақ олар тіршілікке қажет. Ал бұдан басқа нағыз сілтілік металдар мен сілтілік жер металдар да болады. Олар натрий(Na), литий(Li), калий(K) және кальций(Ca), магний (Mg).

Натрий ( Na) ағзаның өн бойына толық таралған; қан сарысуында, арқажұлын сұйықтығында, көз сұйығында, асқорыту сөлдерінде,өтте, бүйректе, теріде, сүйек ұлпаларында, өкпеде және мида таралған.

Кері әсері. Na ионының ағзада көп мөлшерде болуы ас тұзын мол пайдалануға байланысты. Бұл су алмасуын бұзады, қанды қоюлатады, бүйрекке әсер етеді және зат алмасуға жүрек-тамыржүйесіне зиянды.

Мыс (Cu). Тірі ағзада адамда мыс, темір тәрізді қан құрамында кездеседі. Cu элементі аз болса жануарларда амения (қан аздығы), өсімдіктерде хлороз ауыруы пайда болады. Бауыр мен мида мыстың мөлшерікөп болады.

Зиянды әсері. Мыс улы металдарға жатады. Нерв жүйесі,бауыр ,бүйрек,тіс, асқазанға әсер етіп қызметін бұзады.

Литий (Li). Адам ағзасындағы литий элементінің мөлшеріорта есеппен 70мг. Жануарлардың ағзасындағы литий қосылыс күйінде бүйректе, бауырда, көкбауырда,өкпеде,қанда және сүтте жинақталады. Литийдің ең көп мөлшері бұлшық ет құрамында болады. Литий йоны ағзада асқазан-ішек қабырғалары қанға өтіп сонда жиналады.

Кальций (Са). Са йоны ағзада қан тоқтату және зат алмасу,әсіресе сүйектерге,тіс құралу үшін қажет.Са фосформен бірге сүйекті және жүйке жүйесін құрайды.

Кері әсері. Ағзада Са құрамы көп болып кетсе,цистит ауруына шалдығады.Егер Са цемент ұнтағы түрінде өкпеге енсе тыныс жолдарына зиян.

Мырыш (Zn).Ересек адамның ағзасындағы мырыш бұлшық еттерде 65%,сүйектерде 20% жинақталған. Ал қалған бөлігі қан плазмасында,бауырда және эритоциттердеболады. Zn – ең көп мөлшері қуықасты безінде кездеседі.Мырыш-қанның құрамындағы қанттың мөлшерін реттер отырады.Негізгі мырыш қарабидай кебегінде көп болады.Адам ағзасы мырышты ет, сүт және жұмыртқа тағамдарын пайдалану арқылы қабылдайды.

Калий(К). К ағзаның барлық бүйрек,жүрек,сүйек,бұлшық еттерде,қанда,мида және т.б кездеседі.Ағзадағы калий катионы К⁺ физиологиялық қызметтер атқарады – бұлшық еттердің жиырылуы, жүректің қалыпты жұмыс істеуі , жүйкелік импульстердің берілуі, алмасу ферменттердің белсенділігін арттырады. Ересек адам тәулігіне тамақпен бірге 2 – 3 г калийді қабылдайды. Ағзаға калий жетіспеген жағдайда күніне 4 – 5 рет калий хлоридін КСL 1.0 г. мөлшерде пайдаланылады.

Магний (Mg) . Ағзадағы магнийдің ең көп мөлшері сүйек ұлпасында, тіс эмалінің дентинінде жинақталған. Сонымен қатар магний ұйқы безінде , қаңқа бұлшық еттерінде, бүйректе, мида, бауырда және жүректе кездеседі. Ересек адам тәулігіне массасы 0,7г шамасындай магнийді пайдаланады