Урок,Презентация "Существительное- как самостоятельная часть речи".

• 1 слайд

  Уæ бон хорз, сывæллæттæ !
  

• 2 слайд

  Æгас нæм цæут, нæ зынаргъ уазджытæ!
  

• 3 слайд

  Фæрстытæ чи? цы?
  Ч
  
  

• 4 слайд

  
  Сармагонд ама иумайаг номдарта
  

• 5 слайд

  Номдарты нымæц
  
  хонæг
  фæйнæг
  чындз
  чиныг
  хæстæг
  
  
  
  
  хонджытæ
  фæйнæджытæ
  чындзытæ
  чингуытæ
  хæстæджытæ
  
  

• 6 слайд

  Н О М
  И Р Ы С Т О Н
  Ч Е Р М Е Н
  Ф Ы Д Ы Б Ӕ С Т Ӕ
  
  Х Ӕ ДЗ А Р
  
  Б А Т Р А ДЗ
  

• 7 слайд

  Урочы темæ:
  Мæхи кæнын Ирыстонæн нывонд.
  (Номдар)
  

• 8 слайд

  
  
  Бæстæтæ бирæ сты, дуне – уæрæх,
  Цард сæ рæвдауы фæрнæй.
  Фæлæ дæу хуызæн,
  Мæ Райгуырæн зæхх,
  Ацы стыр дунейыл нæй.
  Балцы уон искуы, хæстæг æви дард,
  Амонд мæ хурмæ хæссы,
  Æмæ Ирыстон цыма у мæ мад,
  Афтæ мæ фæдыл кæсы.
  
  (Чеджемты Æ.)
  

• 9 слайд

  Цы у номдар? Цавæр фæрстытæн дæтты дзуапп?
  
  Иумæйаг æмæ сæрмагонд номдартæ. Сæ растфыссынад.
  
  Номдарты нымæц.
  
  Номдарты тасындзæг.
  
  - Номдарты бирæон нымæц аразыны хицæндзинæдтæ.
  
  
  Зонын:
  

• 10 слайд

  
  
  
  Нæма райгуырд, афтæмæй хъуыды кодтой, цы йыл сæвæрой. Куы райгуырд, уæд æй схуыдтой Райгуырди æмæ ссис Тынг хæларзæрдæ уыд, йæ фыццаг дзырд дæр «Айс» уыд, æмæ йæ схуыдтой
  Тынг хорз иртæста хорз æмæ æвзæр, æмæ йæ схуыдтой Къухæй тынг дæсны кæй уыд, уымæ гæсгæ йæ райдыдтой хонын
  Хæдзары æппындæр нæ бадти. Уарзта бæстæтыл зилын, фæндыд æй дуне фенын. Æмæ йæ уый тыххæй схуыдтой
  Æмгарджын кæй уыд, уый тыххæй йæ хуыдтой
  Йæ ныййарджыты халдих кæй рауад, уый тыххæй та йæ рахуыдтой
  Номон. .
  
  
  
  Гуырынон.
  Дæттынон.
  Иртæстон.
  Арæзтон.
  Æддагбынатон.
  Цæдисон.
  Хуызæнон.
  НОМДАР
  Хæс: аргъау бакæс, хауæнты нæмттæ раст сæвæр.
  

• 11 слайд

  Хæс: Хауæнты фæрстытæ дæ зæрдыл æрлæууын кæн.
  НОМДАР
  Æ
  Ц. х.
  Х. х.
  Н. х.
  Г. х.
  Д. х.
  И. х.
  А. х.
  . х.
  Кæйау? Цæйау? Куыд?
  Кæмæн? Цæмæн?
  Чи? Цы?
  Кæй? Цæй? Кæм? Цæм?
  Кæмæ? Цæмæ? Кæдæм?
  Кæимæ? Цæимæ?
  Кæуыл? Цæуыл?
  Кæмæй? Цæмæй? Кæцæй?
  

• 12 слайд

  НОМДАР
  Нæ фыдæлты царды мæсыгæн уыд стыр ахадындзинад.
  Мæсыг амадтой бæрзонд бынаты, цæмæй иу мæсыгæй иннæ мæсыг зындаид. Знаг-иу куы ’рбацæйцыд, уæд-иу мæсыгмæ схызтысты æмæ-иу йæ сæрыл арт скодтой. Кæд-иу искæйы мæсыгыл арт фæзынд, уæд-иу базыдтой – тыхгæнæг æрбацæуы. Æмæ-иу уæд уыцы мæсыгау иннæ мæсгуыты сæр дæр æртытæ скодтой.
  Афтæ, мæсыджы фæрцы кæрæдзийæн хабар хъусын кодтой.
  Хæс: цавæр хауæнты æвæрд ис тексты дзырд «мæсыг»? Хауæнтæй кæцы ферох кодтам?
  

• 13 слайд

• 14 слайд

  Бакœсут лœвœрд текст. Номдартœ дзы ссарут œмœ зœгъут,кœцы нымœцы œмœ хауœны сты. 
  Плиты Иссœйы сгуыхтдзинœдтыл скодтой зарджытœ, фыстой йыл œмдзœвгœтœ, поэмœтœ, романтœ œмœ пьесœтœ. Фœлœ бœгъатырœн поэтикон цыртдзœвœн бантыст ацы чысыл уацмыс. Поэт нœ нымайы номдзыд инœлары сгуыхтытœ. Плиты Грис ын йœ цардœй райста иунœг уысм, иу скъуыддзаг, œмœ уым,
  йе `мдзœвгœ «Æртхутœгдон» - ы равдыста геройœн йœ хœстон курдиат дœр, йœ царды философи дœр. Нœ разы – хъуыдыгœнаг инœлар. Уый исдуг фœкомкоммœ хуымœтœг дзаумамœ - œртхутœгдонмœ. Поэты цœстœнгасœй алœмœтау хуымœтœг œрмœг фесты поэзи. Æртхутœгдон фестад царды айдœн. Уым нын байгом геройы мысинœгты дуне – поэтикон, фœлœ тызмœг дуне
  

• 15 слайд

  Ирон адæмæй æфсæддон хъуыддаджы æппæты уæлдæр къæпхæнмæ схызт æмæ фыццаг ирон советон инæлары цин райста Плиты Алыксандры фырт Иссæ. Советон Цæдисы дыууæ хатты Хъæбатыр, Манголы Адæмон Республикæйы Хъæбатыр. Æфсады инæлар Плиты Иссæ уыд, Фыдыбæстæйы Стыр хæсты азты сæхи æцæг æфсæддон разамонджытæй чи равдыста, уыцы арæхстджын æфсæддонтæй иу.
  

• 16 слайд

  Иссæ уыд бæхджын механизацигонд æфсæдты командæгæнæг
  

• 17 слайд

  Хæрзиуджытæй йæ риу цæхæртæ калд!
  

• 18 слайд

  Ирыстоны хæхтæн сæ бæрзонддæр у Хъазбеджы Хох. Ирон адæм æй хонынц Сæнайы Хох, Чырыстийы цъупп. Йæ бæрзонд у 5033 метры.
  Ирыстоны суардæтты кой айхъуысти æгас бæстæйыл нæ, фæлæ ма суанг фæсарæнтыл. Сæ зынгæдæртæ сты: Заманхъул, Урсдон, Зæрæмæг, Хилак, Хъæрмæдон, Тæмискъ, Тиб.
  Республикæйы ис бирæ рæсугъд бынæттæ: Цъæйы ком, Дзинага, Уæлладжыры ком. Ам арæзт æрцыдысты фысымуæттæ æмæ отельтæ, фæлладуадзæнтæ: «Осети», «Редант», «Тæмискъ», «Фыййагдон», «Къæхтысæр», «Цъæй», «Урсдон», æмæ «Дзинага». Уымæ гæсгæ Ирыстонмæ тырнынц бæлццæттæ дунейы алы кæрæттæй.
  

• 19 слайд

  Хатдзæг: Номдартæ вæййынц иумæйаг æмæ сæрмагонд. Иумæйаг номдартæ сты бирæ иумыггаг предметы нæмттæ. Сæрмагонд номдартæ сты, хицæн предметтыл се ` мхуызон предметтæй сæ хицæн кæныны тыххæй цы нæмттæ ис, уыдон. Сæрмагонд номдартæ фыссын хъæуы стыр дамгъæйæ.
  

• 20 слайд

  Хæс: дзырдтæ дыууæ цæджындзыл адих кæнут. Фыццаг цæджындз – æнæуд предметты нæмттæ, дыккаг – удджын предметты нæмттæ.
  Ветеран
  Франк
  Алтъами
  Цирк
  Нана
  Скъола
  Журнал
  НОМДАР
  Горæт
  Бæрз
  Æфсымæр
  Постхæссæг
  Ахуыргæнæг
  

• 21 слайд

  Дамгъæтæй сараз дзырдтæ:
  
  дж, и, т, д, и, æ, н, ы, д –
  
  р, м, гъ, æ, т, æ -
  
  г, ы, æ, х, а, г, у, н, æ, р –
  
  къ, о, с, а, л, –
  
  

• 22 слайд

  Хатдзæг: Иууон нымæцы номдар фæнысан кæны бирæ иухуызон предметтæй иуы ном.
  Бирæон нымæцы та номдар фæнысан кæны цалдæр иухуызон предметы.
  

• 23 слайд

  Дзырдуатон куыст
  Алæмæт – чудесный
  
  Æртхутæгдон – пепельница
  
  Мæсыг – башня
  
  Сгуыхтдзинад – заслуга, победа, подвиг
  
  Иртасын – различать, исследовать
  
  Халдих – очень похожий
  

• 24 слайд

  Скæнын хатдзæг:
  Куыд бакуыстат, уымæн ма аргъ скæнут мæнæ ацы фæткъуыты хуызтæй.
  СЫРХ – тынг хорз
  
  БУР – хорз
  
  ЦЪÆХ – хуыздæр хъуаг
  

• 25 слайд

  НОМДАР
  
  Хæдзармæ куыст:
  
  
  
  НОМДАРЫ ТЫХХÆЙ ÆРХЪУЫДЫ КÆНЫН ЧЫСЫЛ ГРАММАТИКОН АРГЪАУ (СОЧИНЕНИ - ÆРФЫСТ)
  

• 26 слайд

  Арфæгонд ут!