- 07.04.2015
- 6620
- 16
№54 негізгі мектебі
Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл
толуына байланысты жүргізілген мектепшілік іс-шара
Ұйымдастырған: Тарих пәні мұғалімі Ж.Е. Шонанова
Ақтөбе, 2015
Тақырыбы: Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл
Мақсаты:
- Оқушыларға Қазақ хандығының қашан , қалай құрылғаны туралы жан-жақты түсінік қалыптастыру, осы қазақ хандығы, мемлекет болып қалыптасуымызға қазақ хандарының, би-сұлтандарының сіңірген еңбегі, олардың ішкі және сыртқы саясаттарына талдау жасау арқылы білімдерін толықтыру;
- Жасөспірім балалардың интеллектуалдық қабілеттерін қазақтың дара тұлғаларын, хандарын, би, сұлтандарының жалынды сөздері мен жырлары арқылы дамыту
- Оқушыларды елін, Отанын сүюге, ата-бабамыздың ғасырлар бойы аңсап жеткен егемен ел, мемлекет болуының қаншалықты қымбатқа түскенін түсіне отырып, еліміздің тәуелсіздігін құрмет тұта білуге тәрбиелеу;
Әдіс-тәсілдері: баяндама, өлеңдер оқыту, сахналық қойылымда рөлдік ойын беру т.б.
Көрнекілігі: слайд көрсету, плакаттар, баннер т.б.
Барысы:
Кіріспе:
Баяндама. Тарих пәні мұғалімі Ж.Е. Шонанова
Тақырыбы: Қазақ хандығы
Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл толатынын және ол тарихи датаны айрықша атап өтетінімізді айтқан болатын. Бұл – қалың қазақты бір жасатып тастады.
Қазақ хандығының пайда болуы Қазақстан жерінде 14-15 ғғ. болған әлеуметтік-экономикалық және этникалық-саяси процестерден туған заңды құбылыс. Өндіргіш күштердің дамуы, көшпелі ақсүйектердің экономикалық қуатының артуы,феодалдық топтардың тәуелсіздікке ұмтылуы,осы негізде Әбілхайыр хандығы мен Моғолстан арасындағы тартыстың өршуі, әлеуметтік қайшылықтардың үдеуі 15 ғ. 2 жартысында бұл мемлекеттердің құлдырап ыдырауына апарып соқтырды.
Әбілхайыр билік еткен кезде халық өзара қырқыс пен соғыстан шаршады. 30 жж. ол Тобыл бойында Шайбани ұрпағы Махмұт Қожаханды талқандады. Сыр бойындағы далада Жошы әулетінің Махмұтханы мен Ахметханын(Тоқа Темір тұқымы) жеңді. 1446 жылы Әбілхайыр Темір ұрпақтары мен Ақ Орда хандары ұрпақтарынан Сыр бойы мен Қаратау баурайындағы —Сығанақ, Созақ, Аққорған, Өзгент, Аркүк сияқты қалаларды басып алады. 1457 ж. Үз-Темір тайшы бастапан ойраттардан (жайылым жер іздеген) Түркістан өңірінде жеңіліп қалды. Масқара ауыр шарт жасасып, ойраттар Шу арқылы өз жерлеріне кетті. Ал Әбілхайыр өз ұлысында , қатал тәртіп шараларын орнатуға кіріседі. Бұл халық бұқарасының оған деге өшпенділігін күшейтті. Нәтижесінде халықтың жартысы Шығыс Дешті Қыпшақтан Түркістан алқаптарына және Қаратау бөктерлерінен Жетісудың батыс өңіріне көшіп барулары еді. Оны Жәнібек пен Керей басқарды.
Сөйтіп, 15 ғ. 50-70 жж, яғни 1459ж. Әбілхайыр хандығынан Жетісудың батысына Есенбұға хан иелігіне Шу мен Талас өзендерінің жазықтығына көшіп келді. Олардың қоныс аударуының бір себебі, оларды Шыңғыс әулетінен шыққан Керей хан мен Жәнібек ханның жаңа қалыптасып келе жатқан қазақ халқының дербес мемлекетін құру, оның тәуелсіз саяси және экономикалық дамуын қамтамасыз ету жолындағы қадамы мен қызметі өз ықпалын тигізді.
Сонымен қазақ хандығының құрылуына ұйтқы болған себептер — саяси және этникалық процестер болды. Оның басты этапы — Керей мен Жәнібектің қол астындағылармен бірге көшпелі өзбектердің басшысы Әбілхайырдан кетіп, Моғолстанның батысына қоныс аударуы. Мұндағы маңызды оқиға — Керей мен Жәнібекті жақтаушылардың өзбек-қазақтар, кейін тек қазақтар деп аталуы. Әбілхайырдың өлімінен кейін Керей мен Жәнібектің Өзбек ұлысына келіп, үкімет билігін басып алуы. Жаңа мемлекеттік бірлестік Қазақстан атана бастады.
Көрініс:
5-9 кластар аралығында қазақ хандығының құрылуына, одан әрі қарай қазақ мемлекеті болып қалыптасуына өз үлестерін қосқан қазақ хандарын әр класс өздеріне тапсырылған ханның өмірбаяны мен образын сомдайды.
5 класс – Қасым хан
6 класс – Хақназар хан
7 класс – Тәуекел хан
8 класс – Есім хан
9 класс – Тәуке хан
5,8 «Б» кл. – Абылай хан
Қорытынды:
Қазақ хандығының хандық болып, мемлекет болып қалыптасуына зор үлестерін қосқан қазақ хандарының,билерінің, ақын-жырауларының, шығарған заңдары мен өлең, жырлары, айтылған шешендік сөздерін осы көріністе оқушылар алдымен аты аталған ірі тұлғалардың өмірбаянына тоқталып, барынша сомдап шықты.
Айта кететін болсақ, 5 класс оқушылары Қасым ханның қасқа жолын кірістіріп, Батыс Еуропа да қазақ хандығын осы кезде танып білгендігі айтылды.
6 класс оқушылары Хақназар хандық құрған кезде Қазақ хандығының сыртқы жағдайында аса ірі тарихи оқиғалар болғандығын мәлімдеді.
7 класс, Тәуекел ханның батырлығы мен батылдығын, өйткені кезінде бүкіл Мәуереннахрды Тәуекелдің көмегімен Шайбани мемлекетінің қол астына біріктірген болатын. Тәуекел хан Жошы ұрпағы болғандықтан, бүкіл Орта Азияны билеуіне толық құқығы болды. Тәуекел сыртқы саясатында хандықтың оңтүстігіндегі қалаларда билікті нығайтуға күш салғандығы жөнінде айтылды.
8 класс, Есім хан туралы халық жадында сақталған аңыз -әңгімелер, дастан-жырлар көп. Оны халқы «Еңсегей бойлы ер Есім» деп ардақтайтындығын. Есім ханның билігі тұсында (1598-1645) халық жадында «Есім салған ескі жол» деген атпен қалған әдет-ғұрып нормаларын қалыптастырған конституциялық құжат болғандығын бейнелеп, баяндап берді.
9 класс оқушылары Тәуке ханның өмірбаянымен, образын жақсы көрсетті. Тәуке ханның «жеті жарғысына» тоқтала кетті, оның осы «жеті жарғыны» шығарар кезде қазақтың әрі шешен,әрі ақылды үш биімен ақылдаса отырып жасағандығын көрсетті.
5,8 «Б» кластар оқушыларына келетін болсақ, олар қазақ халқының үш жүзді біріктірген, жоңғар шапқыншылығына қарсы тұрған атақты ханымыз, әрі мемлекет қайраткері Абылай ханды сомдады. Олар Абылай ханның қазақтың атақты жыршысы Бұқар жыраумен бірге көптеген қазақ мемлекетіне қатысты мәселелерді шешкендігі және Бұқар жыраудың Абылайға шығарған өлеңдерін, оның Абылайдың қасындағы ақыл беретін кеңесшісі екендігін көрсетті.
Осылайша мектебімізде Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл толуына орай оқушылардың қатысуымен осындай іс-шара өткізілді. Осы мектепшілік іс-шарада кішкене де болса, оқушылар сабақтан тыс қосымша материалдарды ізденіп, және де өз қазақ халқының қалай қалыптасқаны және қалыптасуына қандай ірі тұлғалардың ат салысқаны жөнінде мәлімет алғандарын көпшілікпен бөлісе білді.
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
№54 негізгі мектебі
Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл
толуына байланысты жүргізілген мектепшілік іс-шара
Ұйымдастырған: Тарих пәні мұғалімі Ж.Е. Шонанова
Ақтөбе, 2015
Тақырыбы: Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл
Мақсаты:
- Оқушыларға Қазақ хандығының қашан , қалай құрылғаны туралы жан-жақты түсінік қалыптастыру, осы қазақ хандығы, мемлекет болып қалыптасуымызға қазақ хандарының, би-сұлтандарының сіңірген еңбегі, олардың ішкі және сыртқы саясаттарына талдау жасау арқылы білімдерін толықтыру;
- Жасөспірім балалардың интеллектуалдық қабілеттерін қазақтың дара тұлғаларын, хандарын, би, сұлтандарының жалынды сөздері мен жырлары арқылы дамыту
- Оқушыларды елін, Отанын сүюге, ата-бабамыздың ғасырлар бойы аңсап жеткен егемен ел, мемлекет болуының қаншалықты қымбатқа түскенін түсіне отырып, еліміздің тәуелсіздігін құрмет тұта білуге тәрбиелеу;
Әдіс-тәсілдері: баяндама, өлеңдер оқыту, сахналық қойылымда рөлдік ойын беру т.б.
Көрнекілігі: слайд көрсету, плакаттар, баннер т.б.
Барысы:
Кіріспе:
Баяндама. Тарих пәні мұғалімі Ж.Е. Шонанова
Тақырыбы: Қазақ хандығы
Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл толатынын және ол тарихи датаны айрықша атап өтетінімізді айтқан болатын. Бұл – қалың қазақты бір жасатып тастады.
Қазақ хандығының пайда болуы Қазақстан жерінде 14-15 ғғ. болған әлеуметтік-экономикалық және этникалық-саяси процестерден туған заңды құбылыс. Өндіргіш күштердің дамуы, көшпелі ақсүйектердің экономикалық қуатының артуы,феодалдық топтардың тәуелсіздікке ұмтылуы,осы негізде Әбілхайыр хандығы мен Моғолстан арасындағы тартыстың өршуі, әлеуметтік қайшылықтардың үдеуі 15 ғ. 2 жартысында бұл мемлекеттердің құлдырап ыдырауына апарып соқтырды.
Әбілхайыр билік еткен кезде халық өзара қырқыс пен соғыстан шаршады. 30 жж. ол Тобыл бойында Шайбани ұрпағы Махмұт Қожаханды талқандады. Сыр бойындағы далада Жошы әулетінің Махмұтханы мен Ахметханын(Тоқа Темір тұқымы) жеңді. 1446 жылы Әбілхайыр Темір ұрпақтары мен Ақ Орда хандары ұрпақтарынан Сыр бойы мен Қаратау баурайындағы —Сығанақ, Созақ, Аққорған, Өзгент, Аркүк сияқты қалаларды басып алады. 1457 ж. Үз-Темір тайшы бастапан ойраттардан (жайылым жер іздеген) Түркістан өңірінде жеңіліп қалды. Масқара ауыр шарт жасасып, ойраттар Шу арқылы өз жерлеріне кетті. Ал Әбілхайыр өз ұлысында , қатал тәртіп шараларын орнатуға кіріседі. Бұл халық бұқарасының оған деге өшпенділігін күшейтті. Нәтижесінде халықтың жартысы Шығыс Дешті Қыпшақтан Түркістан алқаптарына және Қаратау бөктерлерінен Жетісудың батыс өңіріне көшіп барулары еді. Оны Жәнібек пен Керей басқарды.
Сөйтіп, 15 ғ. 50-70 жж, яғни 1459ж. Әбілхайыр хандығынан Жетісудың батысына Есенбұға хан иелігіне Шу мен Талас өзендерінің жазықтығына көшіп келді. Олардың қоныс аударуының бір себебі, оларды Шыңғыс әулетінен шыққан Керей хан мен Жәнібек ханның жаңа қалыптасып келе жатқан қазақ халқының дербес мемлекетін құру, оның тәуелсіз саяси және экономикалық дамуын қамтамасыз ету жолындағы қадамы мен қызметі өз ықпалын тигізді.
Сонымен қазақ хандығының құрылуына ұйтқы болған себептер — саяси және этникалық процестер болды. Оның басты этапы — Керей мен Жәнібектің қол астындағылармен бірге көшпелі өзбектердің басшысы Әбілхайырдан кетіп, Моғолстанның батысына қоныс аударуы. Мұндағы маңызды оқиға — Керей мен Жәнібекті жақтаушылардың өзбек-қазақтар, кейін тек қазақтар деп аталуы. Әбілхайырдың өлімінен кейін Керей мен Жәнібектің Өзбек ұлысына келіп, үкімет билігін басып алуы. Жаңа мемлекеттік бірлестік Қазақстан атана бастады.
Көрініс:
5-9 кластар аралығында қазақ хандығының құрылуына, одан әрі қарай қазақ мемлекеті болып қалыптасуына өз үлестерін қосқан қазақ хандарын әр класс өздеріне тапсырылған ханның өмірбаяны мен образын сомдайды.
5 класс – Қасым хан
6 класс – Хақназар хан
7 класс – Тәуекел хан
8 класс – Есім хан
9 класс – Тәуке хан
5,8 «Б» кл. – Абылай хан
Қорытынды:
Қазақ хандығының хандық болып, мемлекет болып қалыптасуына зор үлестерін қосқан қазақ хандарының,билерінің, ақын-жырауларының, шығарған заңдары мен өлең, жырлары, айтылған шешендік сөздерін осы көріністе оқушылар алдымен аты аталған ірі тұлғалардың өмірбаянына тоқталып, барынша сомдап шықты.
Айта кететін болсақ, 5 класс оқушылары Қасым ханның қасқа жолын кірістіріп, Батыс Еуропа да қазақ хандығын осы кезде танып білгендігі айтылды.
6 класс оқушылары Хақназар хандық құрған кезде Қазақ хандығының сыртқы жағдайында аса ірі тарихи оқиғалар болғандығын мәлімдеді.
7 класс, Тәуекел ханның батырлығы мен батылдығын, өйткені кезінде бүкіл Мәуереннахрды Тәуекелдің көмегімен Шайбани мемлекетінің қол астына біріктірген болатын. Тәуекел хан Жошы ұрпағы болғандықтан, бүкіл Орта Азияны билеуіне толық құқығы болды. Тәуекел сыртқы саясатында хандықтың оңтүстігіндегі қалаларда билікті нығайтуға күш салғандығы жөнінде айтылды.
8 класс, Есім хан туралы халық жадында сақталған аңыз -әңгімелер, дастан-жырлар көп. Оны халқы «Еңсегей бойлы ер Есім» деп ардақтайтындығын. Есім ханның билігі тұсында (1598-1645) халық жадында «Есім салған ескі жол» деген атпен қалған әдет-ғұрып нормаларын қалыптастырған конституциялық құжат болғандығын бейнелеп, баяндап берді.
9 класс оқушылары Тәуке ханның өмірбаянымен, образын жақсы көрсетті. Тәуке ханның «жеті жарғысына» тоқтала кетті, оның осы «жеті жарғыны» шығарар кезде қазақтың әрі шешен,әрі ақылды үш биімен ақылдаса отырып жасағандығын көрсетті.
5,8 «Б» кластар оқушыларына келетін болсақ, олар қазақ халқының үш жүзді біріктірген, жоңғар шапқыншылығына қарсы тұрған атақты ханымыз, әрі мемлекет қайраткері Абылай ханды сомдады. Олар Абылай ханның қазақтың атақты жыршысы Бұқар жыраумен бірге көптеген қазақ мемлекетіне қатысты мәселелерді шешкендігі және Бұқар жыраудың Абылайға шығарған өлеңдерін, оның Абылайдың қасындағы ақыл беретін кеңесшісі екендігін көрсетті.
Осылайша мектебімізде Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл толуына орай оқушылардың қатысуымен осындай іс-шара өткізілді. Осы мектепшілік іс-шарада кішкене де болса, оқушылар сабақтан тыс қосымша материалдарды ізденіп, және де өз қазақ халқының қалай қалыптасқаны және қалыптасуына қандай ірі тұлғалардың ат салысқаны жөнінде мәлімет алғандарын көпшілікпен бөлісе білді.
6 661 989 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Шонанова Жулдыз Ермуратовна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс повышения квалификации
36 ч. — 144 ч.
Курс повышения квалификации
72 ч. — 180 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 180 ч.
Мини-курс
4 ч.
Мини-курс
6 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.