Внеклассное мероприятие на тему "« Цаһан Сарин байрин марhан»

          Элст балһсна Администрацин сурһулин залв

      Муниципальн шанһа дунд сурһулин бүрдəмҗ

            « Элстин 21- гч тойгта дунд школ»

 « Цаһан  Сарин байрин  марhан»

                                                                                           Багш: Эрҗəн А.Н                       

                                                 Элст,2015

 « Цаһан Сар -  хальмг  улсин байр» нəəрт нерəдсн  марһан.

7 «б» класст

Төр:     « Цаһан Сарин авьясмуд»

Күцл: -  хальмг улсин авьясмуд медх. Цаһан Сарин  өмн ямаран белдвр болдгнь, зулан яһҗ кедгнь медрл өгх.

«Цаһан Сар - хальмг улсин байр» - медвр өгх,

 Цаһан  Сарин тууҗ,  боорцгла  таньлдлһн, хоорндан күүндвр тогтах.

 Дөңцл: Цə,боорцгар дееҗ бәрх; эрсин газет «Цаһан Сар - хальмг улсин байр», «Цаһана боорцгуд ». Презентац « Цаһана боорцгуд  » Окн Теңгрин зург, ширә деер цөгц, оңһц зогсчана.

                                            Марһана йовуд

Багш: Мендвт, күндтә гиичнр болн сурһульчнр!

-«Үвлəс менд  һарвт?»  (Сурһульчнр хоорндан мендлнə)

 Хальмг улсин баирта өдрлə   тадниг йөрәҗәнәв.Ик кезəнəс нааран хальмг əмтн Цаһан Сар темдглдг бəəҗ. Үвл чилəд, хавр эклҗ гиһəд эн нəəрəн кедг бəəҗ. Цаһан Сарин байр  мадн школд тоснавидн.Эндрк нәр йир соньн болх гиҗ би иткҗәнәв.Юңгад гихлә,7 «б» классин сурһульчнр Цаһан Сарин авъясла, тууҗин  тускар келҗ өгх,эврәннь билг-эрдмән үзүлх .

Түрүн  үг би мана күндтә гиичд өгхәр седҗәнәв.

Жюрин гешүд  күүкдиг йөрәнə.

Багшин үг: Марһан эклҗәнәвидн. Ода нааран өөрдәд, фишк автн, команд болһн кенә дару наадан эклхнь. Кен түрүн эклнә, тедн 2-гч командт сурврмуд, даалһврмуд келҗ өгнә.Жюри болхла, даалһвр болһнд темдг тәвнә. Мана 2команд марһанд белн болв.

 Команд -  «Харада»

 Команд - «Бамб цецг»

I- гч даалһвр: Команд болһна визитк.

1-гч капитан: Мендвт күндтә жюрин гешүд  болн  сурһульчнр!

   Тадниг «Харада» гидг команд йөрәҗәнә. Мини нерн Галя. Би 7-гч «б» классин сурһульч. Би Элстин дундын 21-гч тойгта школд сурнав. Бидн цуһар хальмг келән дасиия!

 Мана дуудвр!  Харада шовун, харада!

                            Хаврин зәңг зөөнә.

                            Хаврин сәәхн айсар

                            Харада шовун дуулна.

2-гч капитан: Мендвт гиичнр болн күүкд! Тадниг « Бамб цецг» команд йөрәҗәнә. Мана баг 7-гч «б»класст сурна. Бидн моһа җиллә төрләвидн. Мадн хоорндан ни-негн бәәдүвидн.

Мана дуудвр!  Бамб цецг теегин ке, теегин зе

                          Бамб цецг хаврин темдг.

Хамдан:  Күндтә мана жюри!

                 Мадна марһа хәләтн!

                 Икәр бичә уурлтн,

                 Сән темдг тәвтн!

                                        Марһана даалһврмуд 

II-гч даалһвр:  Командын разминк

Команд болһнас 1 күн талдан командт 4-5 сурврмуд тәвнә.

Үлгүрнь:

1.Хаврт ямаран байрин нəр болна?

-Хаврт Цаһан Сарин  байрин  нəр болна.

2.Цаһан Сар кезə эклнə?

-Цаһан Сар  хаврин эклцəр болна.

3.Цаһана  өмн ямаран белдвр кенə?

-Цаһана  өмн шин хувцан уйна, гер- дотркан хурана, боорцгуд кенə.

4. Ямаран боорцгуд кенә?

- Олн- зүсн боорцгуд кенә: хорха, мошкмр,җола, темән, шовун, хуц, целвг,тоһш.

4. Цаһан өдр хальмг  улс  ю кенə?

-өрүн эрт зул өргнə, цə чанна, дееҗ  бəрнə, нег- негндəн цəəд йовдмн.

2-гч команд I- гч командт:

1. Цагин ямаран сариг Цаһан сар гиҗ нерәднә?   Лу сар.

2.Цаһана боорцгуд кедү әңгд хувагдна?

- Цаһана боорцгуд һурвн әңгд хувагдна: дееҗин, белгин, эдлврин.

3.Кезәңк домгар юн нүкнәсн һарна?

  - Зурмн нүкнәсн һарна.                      

4. Цаһана өдр ямаран бурхнд зальврдг йоста? .

- Окн Теңгр бурхнд зальврна.

5.Цə уухларн көгшдүд ю келнə?

-Ээҗнр, аавнр йөрəл келцхəнə.

II-даалһвр: Йөрәлин марһан.         

 (Сурһульчнр Цаһан Сарин йөрəл келцхəнə)

 Команд: «Бамб цецг»     

                                        Хаврин йөрəл.

Ирсн хаврин байр ө лзəтə болҗ.

Жил болһн Цаһаһан кеҗ,

үвлəс  гем - зовлң  уга  һарч,

Элгн - садтаһан хавран тосҗ.

 Амулңг менд бəəцхəтн!

- Сəн менд харһий!

  Команд: «Харада »           

                                         Цаһан сарин йөрəл.

Суусарн өнр болҗ

Бəəсəрн байн болҗ,

Гер-малтаһан,үртə - садтаһан

Үвлəс  сəəнəр һартн,

Теңгрин өвчн уга, дəн-даҗг уга,

То бүрн,толһа менд!

Окн Теңгрин евəлəр, олна хормад багтҗ йовтн!

 Деедс заях болтха.

 Цуһар: Тиигтхә! Йөрәл шиңгртхә!                            

III-даалһвр: Үлгүрмүдт хойрдгч әңгинь немҗ бичх кергтә.

Хойр командт салу салуһар неҗәд цаас өгх, тер цааснд, хальмг үлгүр бултулчксн бәәнә. өрәл  үлгүр – нег цааснд, хойрдгч өрәлнь – талдан цааснд. Кенә команд түрүн бултулсн үлгүрин өрәлинь тәәлх?

                  Хавр хунар эклдг…(намр хурар эклдг)

                  Хөн сар уста……     (мөчн сар ноһата)

                  Нарн уга зун………(зун биш)

                  Теңгр үүлтә………  ( һазр ноһата)

                  Һар көндрхлә…….. (амн көндрнә)

                  Мал асрхла………. ( амн  тоста)

                  Цө кел……………. ( ол сан)

                  Алтн шорад……….( даргддго)

                  Сурһуль-ухани……( булг)

                  Нур дунд-нуһсн сәәхн ….(нутг дунд- номтань сәәхн)       

IV -даалһвр: Зургар көдлһн.

2 командт әдл зургуд өгх кергтә, зургар соньн келвр тогтах.

Команд болһнас 4-5 кү ширәд суулһад, цаас, бичүр өгәд, бичүлх. Тер цагт наадкснь 5-гч даалһвр кенә)

V-даалһвр: «Әвртә зурач»  гидг зурачнрин марһан.

(Күүкд цаһана боорцгуд зурҗана, цәәлһвр келҗ өгнә)

VI-гч  даалһвр: Тәәлвртә туулин тәәлвр олтн.

Көл уга гүүдг, җивр уга нисдг.     (үүлн)

Көөв, көөв күцгдхш, атхв, атхв бәргхш. (салькн)

Йиртмҗд тер йир әәмтхә.  (туула)

Һазрт һасн шаавр.    (зурмн)

Багшин үг: Мана марһан чилгчдән өөрдҗ йовна. Хәләчнрт мана көгҗмин белг. Сурһульчнр  «Цаһан Сар» гидг  ду дуулна,  хальмг би биилнә.

VII-гч даалһвр:  « Дуулыя, биилия!» (Күүкд билг-эрдмән үзүлнә.)

Жюри  тер хоорнд командын балл тоолна, диилсиг шүүнә.

Жюрин толһачд үг өглһн.

Диилсн командыг ачлһн, команд болһнас сәәнинь ачлһн:

 « Йилһән сән капитан»

 «Йилһән сән зурач»

« Йилһән сән келмрч» болн нань чигн.

Нүүрлгч: Хәләчнрт мана ханлт!