Внеклассное мероприятие по геометрии "Турнир знатоков геометрии" для учащихся 8-11 классов (на татарском языке)

                             Геометрияне иң яхшы белүчеләр турниры

Катнашалар:  8-10 сыйныф укучылары

Максат: укучыларда геометрияне өйрәнүгә кызыксыну уяту, предмет буенча үзләренең белемнәрен камилләштерү буенча мөстәкыйль иьади фикерләү сәләтен уяту.

Җиһазлау: геометрик фигураларның сурәтләре һәм макетлары, математика буенча плакатлар, күренекле кешеләрнең геометрия турында әйткән сүзләре.

Турнир барышы

1.     Оештыру өлеше. Уенда 2 команда катнаша. Командада 4-6 кеше. Алар ике өстәл артына утыралар.

Кереш сүз.

-         Хәерле көн, кадерле укучылар,хөрмәтле кунаклар! Без бүген сезнең белән “Геометрияне иң яхшы белүчеләр турниры”на җыелдык. Мәктәптә геометрия курсы 7 нче сыйныфта башланып китә. Ә безенең кичәдә 8-10 сыйныф укучылары катнашачак. Әйдәгез аларны өстәлләр артына чакырыйк. “Квадрат” командасы вәкилләре:

1)    Ш.Зөһрә -10 сыйныф укучысы

2) И.Фәнзил -10 сыйныф укучысы

3) Ш.Даниял – 9 нчы сыйныф укучысы

4) Х.Зәлинә – 8 сыйныф укучысы.

“Өчпочмак” командасы вәкилләре:

1)    Н.Рузилә – 10 сыйныф укучысы

2)    Н.Булат – 9 сыйныф укучысы

3)    Х.Нияз – 9 сыйныф укучысы

4)    Г. Рузилә – 8 сыйныф укучысы.

(Жюри членнарын билгеләү. Укучылар арасыннан)

    Бу укучылар арасында безнең геометрия белән күптән таныш, аның белән экзаменда да очрашып караганнары, быел бик нык геометрияне өйрәнә башлаганнары һәм икенче елга геометрияне өйрәнергә кирәк булганын  аңлаячак укучылар утыра.

Ни кызганыч, безнең  укучыларыбыз  геометрия белән бик үк дус түгелләр. Моны экзаменнар барышында да күзәтергә һәм экзаменнарга әзерләнгәндә дә күрергә мөмкин. Сәбәбе нидә соң? Бәлки бу аларның  геометрия фәненең кешеләр тормышында билгеләнешен аңлап бетермәвеннән дә килә торгандыр.

Геометрия бик тә кирәкле фән. Ул безгә дөнья картинасын күпкә тирәнрәк һәм нечкәрәк итеп аңларга мөмкинлек бирә.

Геометрия бик борынгы фән. (слайд)Аның Ватаны дип Вавилон һәм Мисырны саныйлар. Төрле җир участокларын материаллар авырлыгын үлчәү зарурлыгы, кешеләрнең эстетик яктан ихтыяҗы: үзләре яшәгән биналарны һәм киемнәрне бизәү теләге геометрия фәне барлыкка килүгә этәргеч була. Геометриянең кайбер терминнарын дөнья куль турасының иң борынгы һәйкәле дип атарга мөмкин.

Геометрия фәненә нигез салучыларны да әйтеп китми мөмкин түгел: Пифагор, Герон, Фалес (слайдлар)

Җир үлчәү ихтыяҗыннан килеп чыккан геометрия фәне хәзерге вакытта да өйрәнелә, кулланыла һәм үсә. Геометрия ярдәмендә көндәлек тормыштагы бик күп мәсьәләләрне хәл итәргә мөмкин.  Геометрик фактлар, формулалар, төшенчәләр биология, анатомия, рәсем сәнгате һ.б. өлкәләрдә кулланыла.  Бүгенге турнирда без сезнең белән геометрия фәненең  кулланылышын ачык күрсәтә торган мәсьәләләр белән очрашырбыз.

2.     Төп өлеше. Ярыш барышы

-         Аңа  кадәр минем сезгә бер бирем бирәсе килә. Хәзер һәр ике команда да “Геометрия дәресендә алган белемнәрнең тормышта кайда кирәге чыгарга мөмкин?” дигән сорауга җаваплар яза. Билегеле бер вакыт эчендә кем күпме уйлап таба. 1 минут вакыт бирелә.

(укучыларны тыңлау).

     Геометрик мәсьәләләр чишүгә күчкәнче, разминка үткәреп алабыз. Геометрия буенча башлангыч белемнәр тикшерелә. Һәр ике командага да аерым-аерым сораулар биреләчәк. Тиз-тиз генә җавап бирергә кирәк. Командадан бары тик бер генә җавап кабул ителәчәк. Бергәләп бер фикергә килеп, җавап бирәбез

“Квадрат” командасына сораулар.

1.     Өчпочмакның ничә почмагы бар? (өч)

2.     Әйләнә ноктасын аның үзәге белән тоташтыручы кисемтә ничек атала? (радиус)

3.     Туры почмакның градуслы үлчәме? (90)

4.     Солдат “кругом” командасы булганда ничә градуска борыла? (180)

5.     Почмакның зурлыгын нинди инструмент ярдәмендә үлчиләр? (транспортир)

6.     Өчпочмакның түбәсен аңа каршы ятучы якның уртасы белән тоташтыручы кисемтә? (медиан)

7.     Капма-каршы яклары пар-пар параллель булган дүртпочмак? (пар-м)

8.     Турыпочмаклы өчпочмакның яклары ничек атала? (катет, гипотенуза)

9.     Ромбның капма-каршы түбәләрен тоташтыручы кисемтә. (диагональ)

10. Барлык почмаклары 60 ар градус булган өчпочмак? (тигезьяклы)

11. Җәенке почмак ничә градуслы булырга мөмкин? (90 белән 180 арасында)

12. с²= а²+в²  нинди тигезлек ул? (Пифагор теоремасы)

“Өчпочмак” командасына сораулар:

1.     Туры почмак ясап кисешүче турылар? (перпендикуляр)

2.     Әйләнә сызу өчен билгеләнгән инструмент? (циркуль)

3.     Почмакны урталай бүлүче нур? (биссектриса)

4.     Күппочмакның барлык якларының озынлыклары суммасы ничек атала? (периметр)

5.     Ике тигез ягы булган өчпочмак ничек атала? (тигезьянлы)

6.     Барлык яклары тигез булган турыпочмаклык? (квадрат)

7.     Өчпочмакның почмаклары суммасы? (180)

8.     Ике параллель туры арасыннан ничә туры үткәрергә мөмкин? (чиксез күп)

9.     Иңен, буен, биеклеген тапкырлап, нинди зурлыкны исәпләргә мөмкин? (күләм)

10. Әйләненң ике ноктасын тоташтыручы кисемтә? (хорда)

11. Ике ягы параллель, ә калган ике ягы парллель булмаган дүртпочмак? (трапеция)

12. Өчпочмакның урта сызыгы үзлеге.

3. Мәсьәләләр чишү. Экранда рәсемнәре белән мәсьәләр чыгачак. Кайсы команда беренче җавабын таба, табличканы күтәрә. Урыннан кычкырган җаваплар кабул ителми.

1) (слайд)Турыпочмаклыкның периметрын табарга: 1,5дм х 3,5 см  (10 см=10 дм)

2)(слайд) Ромбның периметрын табарга : 6,5 см (26 см)

3) (слайд)Квадратның мәйданын табарга: 4,5 дм  (20,25 кв.дм)

4) (слайд)Тигезьянлы  трапециянең периметрын табарга: 16, 20, 8,2 см  (52,4 см)

- Укучылар, без әле генә карап үткән иң гади мәсьәләр белән тормышта сезгә еш очрашырга туры киләчәк. Алдагы мәсьәләләргә күчәбез. Кайсы команда беренче исәпли, табличканы күтәрә.

4.Тормыш, көнкүреш мәсьәләләре чишү.

1) (слайд)Әгәр кабинетта тәрәзәләрнең гомуми мәйданы идән мәйданының кимендә  20% ын тәшкил итсә, кабинет бүлмәсе җитәрлек дәрәҗәдә яктыртыла дип санала. Хәзер сезнең бирем 2 кабинетның яктыртылу дәрәҗәсен исәпләү. 1 командага 8 не сыйныфлар укый торган кабинет, 2 нче командага 10 сыйныф кабинеты бирелә. (аерым битләрдә үлчәмнәрен бирү)

(Җавап: 8 класс – 18%, 10 класс – 15%)

2)   (слайд)Рәсемдә завод коймасының формасы һәм үлчәмнәре бирелгән. Койма тимердән коелган. Койманың мәйданын табыгыз. 1 м² койманы буяу өчен 200 г. буяу китсә, барлык койманы буярга ничә банка буяу китәр? ( 1 банкада – 2,5 кг) (9 б.)

 

3)(слайд)Ниязларның бакча участогы рәсемдәге формада. Үлчәмнәре күрсәтелгән. Нияз быел бакчасының уңдырышлылыгын арттыру өчен, бакчага күп итеп черемә кертергә уйлый. 1 сотый җиргә 6 ц черемә кирә булса, 1 тонна  сыйдырышлы арба белән ничә арба черемә кирәк булыр?(12 арба)

5)    Быел ташу вакытында безнең кечкенә генә инешебез су белән тулып, ярларыннан ташыды. Аның күпмегә киңәйгәнен рәсемдә күрсәтелгән үлчәмнәр буенча башкарырга мөмкин. Инешнең киңлеген исәпләргә.(10 м)

6)    Ә ташу вакытында елганың агым тизлеген күзәткәнегез бармы? Аны ничек исәпләргә мөмкин? (укучылар җавап биргәч кенә слайдка басыла)

7)    (Слайд)Иҗади эш. Мәйданы 12 см², ә якларының озынлыклары суммасы 26 см булган турыпочмаклык ясарга.( яклары 12 һәм 1 см)

8)     (слайд)(Болельщикларга) Ягы 6 см булган квадрат яклары 2 шәр см булган квадратларга бүленгән. Барлыгы ничә квадрат барлыкка килер? (14)

Нәтиҗәләр ясау. Бүләкләү.(слайд)

• 1 слайд

  Геометрияне иң яхшы белүчеләр турниры
  

• 2 слайд

  Квадрат
  Өчпочмак
  

• 3 слайд

  Тарих
  Мисыр
  
  Борынгы Мисырда геометрия пирамидалар төзелеше белән үсеш ала.
  
  Вавилон
  Вавилончылар чишә торган мәсьәләләрнең күбесе озынлыкны билгеләү, җир участокларының мәйданнарын үлчәү белән бәйле.
  

• 4 слайд

  
  Пифагор (580 до н.э. – около 500 до н.э.) – древнегреческий философ и математик.
  Самые важными достижениями в геометрии являются:
  1.Теорема о сумме внутренних углов треугольника.
  2.Задача о покрытии, т. е. деление плоскости на правильные многоугольники.
  3.Геометрические способы решения квадратных уравнений.
  4.Правила для решения задачи: по данным двум фигурам построить третью, которая была бы равна одной из данных и подобна другой.
  
  

• 5 слайд

  Герон Александрийский (около I-II века до н.э.)-Великий физик, математик, механик и инженер древней Греции.
  
  Вклад Герона в развитие наук:
  
  Механика
  - установил «золотое правило механики».
  
  Геодезия
  - изобрёл простейший прибор, применявшийся для геодезических работ.
  
  Оптика
  - обосновал прямолинейность световых лучей бесконечно большой скоростью их распространения.
  
  Математика
  - доказал формулу для вычисления площади треугольника.
  
  
  
  
  

• 6 слайд

  
  Фалес Милетский (около 624 – около 546 до н.э.) – греческий философ и математик.
  Фалесу принадлежит открытие следующих теорем:
  
  1.Вертикальные углы, полученные при пересечении двух прямых линий, равны.
  2.В равнобедренном треугольнике углы при основании равны.
  3.Треугольник задаётся двумя углами и прилежащей к ним стороной.
  4. Фалес открыл способ определения расстояния от берега до видимого корабля.
  
  
  
  
  

• 7 слайд

  Турыпочмаклыкның периметрын табыгыз
  1,5 дм
  35 см
  

• 8 слайд

  Ромбның периметрын табарга
  6,5 см
  

• 9 слайд

  Квадратның мәйданын табарга
  4,5 дм
  

• 10 слайд

  Тигезьянлы трапециянең периметрын табарга
  Ян-яклары -
  8,2 дм, нигезләре -
  16 см һәм 20 см.
  

• 11 слайд

  Биремнәр
  Әгәр кабинетта тәрәзәләрнең гомуми мәйданы идән мәйданының кимендә 20% ын тәшкил итсә, кабинет бүлмәсе җитәрлек дәрәҗәдә яктыртыла дип санала.
  
  2 кабинетның (8 класс һәм 10 класс кабинетлары) яктыртылу дәрәҗәсен ачыкларга
  
  

• 12 слайд

  Биремнәр
  Рәсемдә завод коймасының формасы һәм үлчәмнәре бирелгән. Койма тимердән коелган. Койманың мәйданын табыгыз. 1 м2 койманы буяу өчен 200 г. буяу китсә, барлык койманы буярга ничә банка буяу китәр?
  

• 13 слайд

  Биремнәр
  Ниязларның бакча участогы рәсемдәге формада. Үлчәмнәре күрсәтелгән. Нияз быел бакчасының уңдырышлылыгын арттыру өчен, бакчага күп итеп черемә кертергә уйлый. 1 сотый җиргә 6 ц черемә кирә булса, 1 тонна сыйдырышлы арба белән ничә арба черемә кирәк булыр?
  

• 14 слайд

  Биремнәр
  Быел ташу вакытында безнең кечкенә генә инешебез су белән тулып, ярларыннан ташыды. Аның күпмегә киңәйгәнен рәсемдә күрсәтелгән үлчәмнәр буенча башкарырга мөмкин. Инешнең киңлеген исәпләргә.
  

• 15 слайд

  Биремнәр
  

• 16 слайд

  Иҗади бирем
  Мәйданы 12 см2, ә якларының озынлыклары суммасы 26 см булган турыпочмаклык ясарга
  

• 17 слайд

  Иҗади бирем
  (залда утыручыларга)
  
  Ягы 6 см булган квадрат яклары 2 шәр см булган квадратларга бүленгән. Барлыгы ничә квадрат барлыкка килер?
  

• 18 слайд

  Иҗади бирем
  (залда утыручыларга)
  
  

• 19 слайд