Внеклассное занятие для детей начальных классов

Ұлты мақтаған – ұлы тұлға (Қадыр Мырза Әлі шығармашылығын насихаттауға арналған шара)

Мақсаты: Мектеп жасына дейінгі балаларды Қадыр мырза Әлидің шығармашылығымен таныстыру және ақын шығармашылығын насихаттау. Балалардың тілдік құзыреттілігін дамыту. Күтілетін нәтижелері: 1. Ақын шығармашылығы бойынша үлкен мағлұмат қалыптасады. 2. Балалар ақын шығармашылығындағы мысалдармен, жұмбақтар, нақыл сөздер бойынша ақпараттармен танысады, оларды өмірдегі, өз тәжірибесіндегі түрлі жағдайларда қолдана алады. Жүргізуші:Құрметті қонақтар,балалар,ата-аналар.Бүгін біз талантты жерлес ақынымыз Қадыр Мырза Әлидің шығармашылығына арналған «Ұлты мақтаған ұлы тұлға» атты кешіне қош келдіңіздер.Әнұран орындалады. Бұл жерде ел ұрандасқан, айқайласқан Бұл жерге жау аяғын байқай басқан! Ерліктің етегінен ұстап тұрып, Еркіндік сонда алғаш тәй тәй басқан!! – деп өзі туып өскен жерін Қадыр атамыз осындай жырмен айтқан!!  Жүргізуші:.Ақындық туралы Қадыр атамыз былай дейді: Дарын иесінің ақын болып қалыптасуы ең алдымен өз ауылы,өз қара шаңырағынан деген екен. Ендеше ақынның өмірімен,шығармашылығынан сыр шертер мәліметтермен таныса отырайық. Слайд шоу Жүргізуші:.Иә,Ақын түйінінде үлкен шындық бар.Өзгелер сияқты Қадырдың қадірін оқырман қауым бірден ұғынды.Қадыр атамыздың сүйікті оқырманына халқының қазақы қасиеттерін,тектілігін,тазалығын ту еткен туындылар ұсынған болатын. (Тигран) Екі ішектің бірін қатты, Бірін сәл-пәл кем бұра. Нағыз қазақ – қазақ емес, Нағыз қазақ Домбыра! Жүргізуші:Тәрбиеленушілеріміздің орындауында халқымыздың сүйікті әніне айналған «Қазақ осы»әнін қабыл алыңыздар Қадыр атамызда түрлі тақырыптарға балаларға арнап өлеңдер жазған болатын, ендеше соларды қабыл алыңыздар. «Ана-тілі» Ана тілің,біліп қой Ана тілің-арың бұл Еркіндігің,теңдігің Ұяттың боп тұр бетте Ана тілің,біліп қой Өзге тілдің бәрін біл Мақтанышың,елдігің. Өз тіліңді құрметте. Қой Жайылады аңғарда, Маңырайды албарда. Тістемейтін. Теппейтін, Қойдан жуас мал бар ма? Ешкі Ешкі деген жануар Лақ кезден шынығар. Жапырағы жайқалған Ағаш көрсе жыны бар. Сиыр Әукім, әукім сиырым! Мүйізіңнің сүйірін! Шүйгін жерге келгелі Шығып қапты бүйірің.  Қайшы Балға ұрып айтады. Біз тесіп айтады. Пышақ кесіп айтады. Шебер күліп айтады, Бәрін біліп айтады. «Кәмпит» (Алдияр) Азу тісім ауырды, Жатып қалдым бүк түсіп. Тауыстым бар сабырды Бір жақ ұртым кетті ісіп. Қарындасым монтиған, Мұны анықтап көрмейді. Ұртыңдағы томиған, Кәмпитіңнен бер!-дейді. Жүргізуші:Ақынның әр өлеңін оқыған сайын қанаттанасың, рухтанасың, жігерленесің. Бірде бала, бірде дана боласың,сүйсінесің, тамсанасың, күй тартқандай боласың, халқымыздың бүкіл болмысы көз алдыңа келеді. Қадыр атамыз аналарды өте қатты құрметтеген, соған байланысты көптеген өлеңдер жазған. Ендеше, Аманғали Айарудың орындауында Апам үшін әнін қабыл алыңыздар!!! Ән: «Апам үшін» Жыл мезгілдеріне байланысты Қадыр Мырза Әлидің өлеңдері: Көктем Көктем келді: құс келді Күн ұзын, түн қысқа енді. Көктем келді су ақты Күннің көзі шуақты. Көктем келді гүл өсті. Күз Көк де келді, күз келді: Күдерін жаз үзгенді. Күз де келді, күз келді! Көктте бұлттар жүзді енді. Көк де келді, күз келді: Құстар мекен ізденді. Қондырмады түзге елді. Көк де келді, күз келді: Керек оқу бізге енді. Қыс Қыс келді, қыс иықтап, Қалды аюлар ұйықтап. Қыс келді, қыс мұз қарлы, Қыраулы да, ызғарлы. Жүргізуші:Қадыр Мырза Әли "Данышпан" "Бұлбұл бағы" "Күміс қоңырау", атты 40-тан астам жыр жинақтарымен 200ге жуық ән мәтіндерін жазған.Оның әндері халық арасына көп тараған.Слайдтан Қадыр атамыздың жинақтарын тамашалайық. Балалардың орындауында «Не үшін?» диалог-өлеңін тамашалайық. «Не үшін» Шынғыс: Екі көзің не үшін керек? Лиза: Жақсыларды көру үшін. Шынғыс:Екі қолың не үшін керек? Лиза: Елге көмек беру үшін. Шынғыс:Құлақ не үшін керек? Лиза: Ақыл-кеңес беру үшін. Шынғыс:Жүрек не үшін керек? Лиза: Жауларымнан қыңбау үшін. Шынғыс:Тіл мен жағың не үшін керек? Лиза: Ақиқатты айту үшін. Шынғыс:Ал аяғың не үшін керек? Лиза: Шетте жүрсем,туған жерге қайту үшін. Жүргізуші:Қадыр атамыз балаларға арнап көптеген жұмбақтар, жаңылтпаштар, санамақтар жазған. Ендеше қазір барлығымыз жұмбақтар шешіп көрелік,экранға назар аударайық. 1)Дос үйіне түстіңбе? Түгел соның үстінде.(дастархан) 2)Қайнаған шілдеде оған суық, Ыссыға төзбегенді тығам қуып.(тоңазытқыш) 3)Бояуларым қашып кетті, Көк қағазды басып кетті, Қатарларын тізіп алды Арттарында ізі қалды.(кемпірқосақ) 4)Екі езуі құлағына жетеді, Тамақ жесе ызың-ызың етеді.(Ара) 5)Жоқ өзінде баста, Қаста,мойында Ұзындығы жазулы тұр бойында.(сызғыш)   6) Алдында бір нәрсе әкеп берсе, тегі Оңын сол, солын оң ғып көрсетеді.         (Айна) Қанатсыз құс маңып барады, Көзінен жас тамып барады.                  (Бұлт) 7) Мың найзалы жалғыз батыр, Жауларына алғызбай тұр.                     (Кірпі) 8) Жалпақ желке, сопақ бетті, Орманымды отап кетті.                      (Балта) Жүргізуші:Ересек топ балаларының орындауында Қадыр Мырза Әлидің өлеңдерін тамашалайық. Досым Шекіссек те екеуміз, Үйге жылап қайтпаймыз. Сөзімізге бекембіз, Апамызға айтпаймыз. Естімесе өздері, Айтып қанша қажет? Біліп қойса, Біздерді Ойнатпайды бір жеті! Қағып шаңды,Кітапшамды Темірменен. Кемірген кім? Деп ойласам,Тышекеңнің Тіс екен! Сүтін қойдың Жаңа қойдым, Кең тегештен Кім ішкен? Деп ойласам, Мысекеңнің Ісі екен! Жүргізуші:Айналайын Қадырым! Елге қымбат қадірің Сенен басқа ақын жоқ Елдің ойлар тағдырын-деп ақындар жырлағандай Қадыр атамыз балаларға арнап көптеген әндер жазған. Ортаңғы топ тәрбиеленуші Златаның орындауында ән: «Жалқаубек» Жүргізуші: Қадыр атамызды әлі әріп танымаған бүлдіршін бөбектен бастап,әріпті көзілдіріксіз көре алмайтын қарияға дейінгінің бәрі біледі.Мұндай даусыз даңқ, танымалдықтың сыры-Қадыр талантының қарапайымдылығында.Ендеше Қадыр жырлары ешқашан ұмытылмай ұрпақтан ұрпаққа насихатанна бермек. Барлығымыз бірге «Атамекен»әнін бірге орындайық. Бүгінгі «Ұлты мақтаған ұлы тұлға»атты кешке қатысқаныңызға үлкен рахмет.