"Үйсін тарихы. Орналасқан жері"

Мектеп: Ақшұқыр мектеп-лицейі Күні: 15.02.18                                                               Мұғалімнің аты-жөні: Кощжанова Шолпан Сынып: 6                                                       Тақырыптың тарихи концепті (түсінігі): дәлел және маңыздылық
Сабақтың тақырыбы:	Үйсіндер тарихы. Орналасқан жері
Сабақтың мақсаты:	Үйсіндердің орналасқан жері, жазба деректері, қоғамдық құрылымы, мүлік теңсіздігі туралы  түсініктерін қалыптастыру.
Бағалау критерийі:	Білім алушы: ·       Үйсіндер туралы жазба деректермен танысады және талдайды ·       Үйсіндердің қоныстанған жері және тайпалары жөнінде ақпарат алады ·       Қоғамдық құрылымына сипаттама жасайды және талқылайды.
Тілдік мақсат:	ü Оқылым –практикалық тапсырмаларды орындау барысында тарихи деректер мен мәтіндік материалдарды игеру; ü Жазылым –тапсырма орындау барысында жазып отыру; ü Айтылым  -топтық, жұптық жұмыс және мұғалімнің сұрақтарына жауап беру; ü Тыңдалым- сабақ барысында бір-бірін және мұғалімді тыңдау; ü Терминология: усинго, синго, гуньмо, Чигу, Чигучен
Құндылықтарды дарыту:	Қарым-қатынас жасау қабілеті, өзгелердің мәдениетіне және көзқарастарына құрметпен қарау. «Мәңгілік Ел» жалпыұлттық идеясының құндылығы «Қоғамымыздағы ұлттық бірлік, бейбітшілік пен келісімнің» орнығуына байланысты екенін ұғынады.
АКТ қолдану дағдылары	АКТ дағдыларын дамыту. (ноутбук, интербелсенді тақта)
Пәнаралық байланыс:	Құқық негіздері (мүлік теңсіздігі), география (картамен жұмыс арқылы).
Алдыңғы білім:	Сақтар тақырыбы бойынша қорытынды
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы іс-әрекет	Ресурстар
Сабақтың басы 3 минут	Ұйымдастыру сәті (амандасу, түгендеу) Оқушыларды сурет  таңдау арқылы 3 топқа бөлу (карта, әскер, бөрі бейнесі), (мағынасына кейін тоқталу). Топтың ережесін нақтылау.	1 презентация
Сабақтың ортасы            15минут 10	Мағынаны тану: Сөзжұмбақ шешу /сөзжұмбақты шешу барысында жаңа тақырып шығады./ 1. Сақтардың баспанасы. /киіз үй/ 2. Б.з.б. 519 жылы сақтарға жорықты басқарған кім? /Дарий/ 3. Б.з.б. 570-520 жылы өмір сүрген сақ патшайымы. /Томирис/ 4. «Алтын адам» табылған қорған. /Есік/ 5. Арал теңізінің шығысынан табылған сақ қорымы. /Түгіскен/ 6. «Шошақ бөрікті сақтар». /тиграхауда/ 7. «Алтын адамды» тапқан ғалым. /Ақышев/ 8. Б.з.б 5-4 ғасыр аралығына жататын сақ мұрасы. /Бесшатыр/ к и і з ү й Д а р и й Т о м и р и с Е с і к Т ү г і с к е н т и г р а х а у д а А қ ы ш е в Б е с ш а т ы р Тақтамен жұмыс (күннің жады, жаңа тақырып аты, мақсатын айту) Топтық жұмыс Оқулықпен жұмыс (қосымша мәлімет таратылады) 1-топ: Үйсіндер туралы жазба деректер 2-топ: Қоныстанған жерлері 3-топ: Қоғамдық құрылысы Берілген мәтінмен танысып, әр топ тақырыбын қорғап шығады (бір-бірін тыңдау) Мұғалім қорытындылайды Сергіту сәті:  Суретпен жұмыс (топқа бөлгендегі суреттер) Әр қатар өз суреті бойынша талдайды. Бейнебаян көрсетіледі Сыныптық жұмыс ü  1-топ оқушылары: Сақ және үйсін тайпаларын Венн диаграммасы арқылы салыстырады ü  2-топ оқушылары:  қосымша мәтінмен жұмыс ü  3-топ оқушылары:  Тарихи пирамида ( Үйсіндер тарихында қол жеткізген жетістіктерін тарихи пирамидаға салып, 5 аргумент айтып өтеді)	2 презентация Үлестірмелі      материал, оқулық https://www.youtube.com/watch?v=WOSlWwjeJmU. презентация
Сабақтың соңы 12 минут	Сабақты қорытындылау. Жеке жұмыс:  https://itest.kz/kz/kazak-tarihy сайты арқылы тест тапсырмасын орындату, тест тексеру бетшесіне орындайды, соңынан жауабын тексеріп, қатемен жұмыс жасайды. Үйге тапсырма: 1. Тақырып бойынша түсінік айту                               2. Қосымша ақпарлама дайындау
Бағалау Рефлексия	Бағалау парақшаларын тарату «Шахмат» әдісі (оқушылар бос ақ ұяшықтарға өз ойларын кезекпен жазады, кейін ой бөліседі)

                   Бағалау парағы   «+», «-» таңбасын қою

№	Оқушы аты-жөні	Постер қорғау	Сыныптық тапсырма	Тест тапсырмасы	Белсенділігі
1
2
3
4
5
6
7

Пәні:                                                                    Тест тексеру бетшесі         

                                                             Қазақстан тарихы               Сыныбы:                 Оқушы:

Сұрақ	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Жауап
Қатемен жұмыс

                                                 Ұпайы:               Бағасы:           Шкала:0-3=2; 4-6=3; 7-9=4; 10=5.

                                                 Венн диаграммасы                                         Критерийлер:   

                              Ұқсастығы                                                        1. Орналасқан жері

                                                                                                         2. Уақыты

                                                                                                         3. Билеушісінің лауазымы

                                                                                                         4. Жазба деректер

                                                                                                         5. Астанасы

                                                                                                         6. Қоғамы

                                                                                                         7. Атауының мағынасы

                            

                            

                            

                            

                               

               

                     

                   Үйсіндердің этникалық тарихы. Қазақстан жерін мекендеген ежелгі тайпалардың арасында ерекше аталатыны — үйсіндер. Үйсін тайпасының о баста қалыптасқан аймағы — Солтүстік-Батыс Қытай жері, осы күнгі Баркөл көлінің маңайы деп есептеледі. Осы аймақтан үйсіндер Жоңғар Алатауы, Тарбағатай баурайына б.з.д. II ғасырларда ауып келген. Олар бұл жерге бұдан аз бұрын қоныс аударып келген юэчжилерді оңтүстікке қарай ығыстырып қоныстанған. Үйсіндердің батыс шекарасы Қаратаудың шығыс беткейлеріне дейін созылып жатқан.

Үйсіндердің атауы, оның мәні, бұл көне атаудың кейінгі қазақ ұлысындағы үйсіндер атауымен байланысы әлі толық шешілмеген. Бірқатар тарихшылар қытай транскрипциясы бойынша «усун» аталатын тайпаны «аспан» этнонимі деп білуге бейім. Үйсін атауы кейінірек (орта ғасырлар) жазба ескерткіштерінде «ушин», «уйшйн», «хуши» түрінде кездеседі. Мысалы, ушиндер туралы дерек «Моңғолдың құпия шежіресінде» (XIII ғ.), Рашид ад-Диннің еңбегінде (XIV ғ.) айтылады.

Бұдан қандай түйін жасауға болады? Біздіңше, көне қытай жазбаларындағы усун тайпасы мен кейінгі қазақтық Ұлы жүзіне ортақ атау болған үйсін тайпалық одағының арасында байланыс бар. Бұл атаудың орта ғасырлар заманында да үзілмей аталуы көне үйсіндер мен кейінгі үйсіндер арасында этногенетикалық та байланыс бар екендігін көрсетеді. Бұл пікірді көне үйсіндердің де Жетісу мен оған көрші аймақтарда жасауы, көне үйсіндердің де қазақтар сияқты киіз үйде тұрып, негізгі асы ет пен сүт, қымыз болуы бекіте түседі.

Белгілі антрополог О. Смағұлұлының дәлелдеуінше үйсін антропологиялық типінің морфологиялық құрылыстары нәсілдік жағынан сақ дәуірінде өмір сүрген тайпаларға өте жақын. Демек үйсіндерді сақ тайпаларының тікелей ұрпақтары деп тұжырымдау орынды.