Yurak qon tomir tizimining sportchilarda o‘ziga xosligi. Nafas olish organlari, modda almashinuvining buzilishi va tomir kasalliklarining sportchilarda o‘ziga xosligi.

5 - Seminar. Yurak qon tomir tizimining sportchilarda o‘ziga xosligi. Nafas olish organlari, modda almashinuvining buzilishi va tomir kasalliklarining sportchilarda o‘ziga xosligi.

Savollarga javob yozib yuklang:

1. Yurak qon tomir tizimining sportchilarda o‘ziga xosligi.

2. Sportchilarning zo‘riqishidan kelib chiqadigan organlar tizimlaridagi patologik o‘zgarishlar.

3. Sportchilarda uchraydigan YuQT kasalliklarining kelib chiqish sabablari va oldini olish chora-tadbirlari.

4. Sportchilarda nafas olish tizimida uchraydigan patologik holatlar.

5. Sportchilarning endokrin tizimida uchraydigan patologik holatlar.

6. Sportning noto‘g‘ri tashkil etilishi va buning oqibatida kelib chiqadigan moddalar almashinuvi jarayonidagi patologik holatlar.

7. Sportchilarda jarohatlanish va kasallanishni oldini olish chora-tadbirlari.

Muntazam  sport  mashg‘u lot lari  chog‘ida  qon  aylanish  apparati  va yrim  ichki  a ’zolarning  tuzilish jihatidan  qayta  moslashuvi  (tarkibiy  iz) eerson  F.Z.)  bilan  kuchayadigan  yurak-on  tomir  tizimining  faoliy oslashuvi  o‘zgarishIari  rivoj  topadi.  Yurak-qon  tomir  tizimining majmuaviy takibiy aoliy  jihatlariga  ko‘ra  qayta  moslashuvi, sportchilarning jadal  va  uzoq  muddatli jismoniy  yuklamalarni  bajarishi uchun zarur b o ig a n  yuqori darajadagi  ish qobiliyatini ta ’minlaydi.Sportchilar uchun qon aylanish va nafas olish tizimlaridagi tarkibiy -aol o ‘zgarishlar muhim vazifani  bajaradi.  Ushbu  tizimlarning faoliyati ismoniy  tarbiya  mashqlari  paytida  jiddiy  ravishda  neyrogumoral boshqaruv  tomonidan  muvofiqlashtiriladi. hunga  ko'ra,  tanada kislorodni  tashuvchi  bir  butun  tizim  faoliyat  yuritadi.  Ushbu  tizim  yana boshqacha  qilib  aytganda,  yurak-nafas  tizmi  deb  ham  ataladi.  Mazkur tizim  o ‘z  ichiga  tashqi  nafas  apparatini,  qonni,  yurak-qon  tomir  tizmini a  to‘qima  nafas  olish  tizmini  qamraydi.  Yurak-nafas  tizimi  faoliyati- ning  samaradorligiga  ko‘p  jihatdan  sportchining  ish  qobiliyatining 

darajasi bog‘liq  boMadi.Ushbu  tizimning  asosiy  chegaralovchi  qismi  boMgan  qon  aylanish 

apparati tashqi muhitdan  faoliyat  ko‘rsatayotgan mushaklar va a ’zolarga 

kislorodni  tashuvchi  barcha  tizimda  alohida  o‘rin  egallaydi.  Mushaklar 

faoliyati  paytida,  yurak  ishini  o ‘ta  darajada  oshirish  mumkin 

boMmaganligi  tufayli,  odamda  «shaxsiy  kislorod  shifi  (potolok)»  3-6 

litr/daqiqa  bilan  cheklanadi.  M azkur  muhim  dalil,  sportchi  ish

qobiliyatini  ta’njinlashda  yurak  faoliyati  o ‘ynaydigan  vazifani  ochib 

beradi.  Kislorod  tashuvchiga  bo‘lgan  talablar  yuqori  bo‘lgan  turlarida 

(chidamlilik  bilan  namoyon  bo‘ladigan)  ayniqsa,  sportchilaming 

m ashg‘ulotlari yurakning o ‘zini  mashq qildirishga qaratiladi.

Sport 

faoliyatini 

ta’minlashdagi 

yurakning 

chegaralovchi- 

cheklovchi  ahamiyati,  yurakni boshqa a’zolarga nisbatan nima sababdan 

tez-tez  zo ‘riqishining  kuzatilishini  oydinlashtiradi.  Murabbiy  sportchi 

yuragining  tarkibiy-faol  jihatlarini  yaxshi  bilishi,  miokardning  faoliy 

holati  va  shikastlanishini  oldini  olishda  shifokor  nazoratining  muhim- 

ligini tushunishi  kerak.

Yurak-qon  tizimining  cheklovchi  vazifasi  nafaqat yurak-qon tomir 

tizimining  faoliyatiga  bog‘liq.  Bu  jihatdan  chetki  tilsimlar,  jumladan, 

kapillyarlardagi  qon  oqishning  ahamiyati  ham  kam  emas.  Oziqlan- 

tiruvchi kapillyarlardagi qon oqishining jadalligi  mushak hujayralarining 

mitoxondriylariga  eritrotsitlardan  kislorodni  yoppasiga  (massa  perenos 

kisloroda)  tashuv jarayonigajiddiy ta ’sir etishi mumkin.

Sportchining yurak-qon tomir tizimining faoliyatiga o ‘rta asrdayoq 

e ’tibor  berilgan  edi.  Masalan,  yaxshi  chiniqqan  odamlarda  yurak 

o ‘lchamlarining  kattalashgani,  «baland»  va  taranglashgan  qattiq  puls  va 

h.k.  aniqlangan.  1899-yildayoq,  yangi  tibbiy  atama  «sportchi  yuragi» 

(xonshen)  qabul  qilingan  bo‘lib,  uning  yordam ida  mutlaqo  sog‘lom 

yurak  belgilangan  yuqori  darajadagi  imkoniyatlarga  ega  bo ig an . 

Sportchi  yuragi  mushaklari  faoliyat  ko'rsatgan  chog‘larda  yurakning 

yuqori  darajadagi  moslashuvini  ta ’minlaydigan  uning  tuzilishi  (tarkibi) 

faol jihatlarining majmuasi  bilan  ifodalanadi.

4.3.1. Sportchi yuragining tuzilish (taridbiy) jihatlari

Sportchi  yuragining  kattalashuvi,  uning  bo‘shliqlarining  oicham - 

larini  oshishi,  yoki  qorinchalari  va  bo‘lmalarining  (qorincha  oldilarini) 

devorlarining  qalinlashuvining oqibatidir.  T o‘g‘rirog‘i yurakning u  yoki 

bu  jihatlari  haqida  so‘z  yuritish  o ‘rinli  bo‘ladi.  Sportchi  yuragining 

asosiy  alomatlariga  bradikardiya,  miokard  gipertrofiyasi,  arterial 

gipotoniya oid (V.A.Epifanov,  2006).

Dilyatatsiya yoki  yurak  bo‘shliqlarining  kengayishi ham  qorincha- 

lar, ham bo‘lmalarga tegishli. Yurakning kengayishi, qonning dimlanishi 

oqibatida  ro‘y  beradigan  holatni  anglatadi.  Ammo,  yurak  qorincha- 

larining  kengayishi,  alohida  ahamiyat  kasb  etadi.  Bu  holat  sportchi

yuragining  muhim  faol  jihatlaridan  biri  bo‘lmish,  yuqori  darajadagi  ish 

qobiliyatni ta ’minlaydi.

Sportchi  yuragining  o'lchamlari  haqidagi  fikr  teleran-tgenometr 

m a’Iumotlari  asosida  amalga  oshiriladi.  Teleran-tgenometr  (uzoqdan 

turib  a’zolar o ‘lchamlarini  aniqlash) tekshirish jarayonida oldi tomondan 

va  yon  tomondan  holatlarda,  y a’ni  ikkita  rentgen  tasviri  olinadi  (26- 

rasm).  Olingan  rentgen  tasvirlarni  shifokor  ishlab  chiqib,  yurak  hajmini 

kub santimetrlarda (sm3) hisoblaydi.

Chiniqmagan  20-30  yoshli  erkaklarda,  yurak  hajmi  o ‘rtacha  760 

sm3 ni,  ayollarda esa,  580 sm3 ni  tashkil qiladi.

5-jadvalda keltirilgan  ma’lumotlar,  erkak  sportchilar yuraklarining 

o ‘lchamlari  ko‘p  darajada  sport  faoliyati  bilan  bog‘langanligini  ko‘rsa- 

tadi  (aynan  shu  kabi  bogManganlik,  ayol  sportchilarda  ham  kuzatiladi). 

Yurakning  eng  katta  oMchamlari  chidamlilikka  erishish  uchun  mashq 

qiluvchilarda  (chang‘ichilar,  velosipedchilar,  o ‘rta  va  uzoq  masofaga 

yuguruvchilar) aniqlanadi.

5-jadvaIdagi  m a’lumotlar  asosida  quyidagi  mulohazalami  aytish 

mumkin:

1)  sport  turlari  qatori  o ‘zbek  alifbosidagi  harflarning  ketma- 

ketligida keltirilgan;

2)  3,4,5  qatordagi  m a’lumotlarning summasi - y i g ‘indisi,  arifmetik 

o ‘rtachasi  va  yurak  hajmiga  nisbatan  yurakning  nisbiy  hajmini 

aniqlashga m a’lum darajada oydinlik kiritadi;

3)  yurak  hajmining  kattaliklariga  ko‘ra,  sport  turlarini  3  ta  (uch) 

guruhga ajratish mumkin:

birinchi  o ‘rinda -  yurak  hajmi  1000  sm3  dan  ortiq  boMganlar  (suv 

polosi,  basketbol,  chang‘i  poygasi,  o ‘rta  va  uzoq  masofalarga  yugurish, 

suzish,  velosport)  (yurak hajmi  1020-1139  sm3  gacha,  o ‘rtacha  olganda

1067,4 sm3  tashkil qiladi) turadi;

ikkinchi  o ‘rinda  -   yurak  hajmi  800-1000  sm3  gacha  bo‘lganlar 

(tennis,  sportcha  yurish,  zamonaviy  besh  kurash,  konkida  tez yugurish, 

boks,  yugurish,  qisqa  masofaga yugurish,  ot sporti, og‘ir atletika) (yurak 

hajmi  825-980  sm3,  o ‘rtacha  olganda  914,9  sm3ni  tashkil  etadi) 

aniqlangan;

uchinchi  o ‘rinda  -   yurak  hajmi  800  sm3  gacha  bo‘lganlar 

(gimnastika,  suvga sakrash) (yurak  hajmi  770-790 sm3, o ‘rtac{K(4%anda 

780  sm3 ni tashkil qiladi) aniqlangan;

5-jadval

Turli mutaxassislik bo‘yicha shug‘ullanuvchi sportchilarda yurak 

hajmi (Yu.A.Borisova bo‘yicha)

t/s

Sport turlari

Yurak 

hajmi 

sm 3  da

Yurakning 

nisbiy hajmi

I -

sum -

masi

M -

o'rta-

cha

arif-

m etik

0 ‘zaro

nisbatlari

(yurak

hajmiga)

Shartli

birlik

sm 3/kg

1

B asketbol

1125

75

12,9

1212,9

404,3 ^ 1:0,07:0,01

2

B ok s

0913

72

13,7

0998,7

332,9

1:0,08:0,02

3

V elosporl

(shossedagi)

1030

83

14,2

1127,2

375,7

1:0,08:0,01

4

Gim nastika

0790

56

12,2

0858,2

286,1

1:0,07:0,02

5

Z am onaviy  5 

kurash

0955

73

13,5

1041,5

347,2

1:0,08:0,01

6

Kurash

0953

69

12,2

1034,2

344,7

1:0,07:0,01

7

Konkida tez 

yugurish

1935

67

12,5

1014,2

338,2

1:0,07:0,01

8

O g ‘ir atletika

0825

54

To,8

0889,8

296,6

1:0,07:0,01

9

Ot sporti

0833

82

12,0

0 ,897,0

299,0

1:0,06:0,01

10

Sportcha yurish

0970

82

14,5

1066,5

355,5

1:0,08:0,01

11

Sport  polosi

Г 1190

81

13,4

1233,4

411,1

1:0,07:0,01

12

Suvga  sakrash

0770

51

11,9

0832,3

277,4

1:0,07:0,02

13

Suzish

1065

82

13,9

1160,9

3870

1:0,08:0,01

14

Yugurish  qisqa 

m asofaga

0870

62

12,5

944,5

314,8

1:0,07:0,01

15

Yugurish o ‘rta 

m asofaga

1020

82

14,9

1116,9

372,3

1:0,08:0,01

16

Yugurish  uzoq 

m asofaga

1020

83

15,2

1118,2

373,0

1:0,08:0,01

17

Tennis

0980

69

12,8

1061,8

354,0

1:0,07:0,01

18

C hang1 i  poygachi

107,3

97

15,5

1118,5

395,2

1:0,09:0,01

Y.

  sum m asi

17266

1320  ~ l 23,8

18794

6264,8

1:1,34:0,21

n=  18

18

18

18

18

18

18

M =

959,2

73,3

13,2

1044,1

348

1:0,07:0,01

Nazorat (sport 

bilan  shug'ullan- 

m aydiganlar)

0760,0

50,0

11,1

821,2

273,7

1:0,07:0,01

Nazoratga

nisbatan

1:1,26

1:1,47

1:1,18

1:1,27

1:3,27

1:1:1

4)  sport  bilan  shug‘ullanganlaming  3  chala  (uchchala)  guruhida- 

gilarning  yurak  nisbiy  hajmlarini  yurak  hajmiga  nisbatlari  o ‘rtacha 

tashkil etdi:

birinchi guruhdagilar uchun  1:0,08:0,01; 

ikkinchi guruhdagilar uchun  1:0,07:0,01;

uchinchi guruhdagilar uchun  1:0,07:0,02;

5)  yurakning  hajmi  bo‘yicha  birinchi,  ikkinchi,  va  uchinchi 

guruhga oid  bo‘lgan  sport  turlaridagi nisbatlarda nazoratdagiga nisbatan 

birinchi  va  uchinchi  guruhlarda  m a’lum  darajadagi  o‘xshashlik  yoki 

yaqinlik  ko‘zga  tashlanmaydi,  faqat  ikkinchi  guruhga  taalluqli  sport 

turlari  bo‘yicha  yurak  hajmining  o‘zaro  nisbatlari,  nazoratdagi 

m a’lumotlar kabidir;

6)  birinchi,  ikkinchi  va  uchinchi  guruhdagi  sport  turlari  bo‘yicha 

yurak  hajmining  o ‘rtachasi,  nazorat  guruhidagiga  nisbatan  307,4  sm3, 

154,9  sm3  va  20  sm3  ga  ortiq  bo‘lib,  bu  m a’lumotlar  foizlarda quyidagi 

ko'rinishga ega bo‘ladi:

birinchi  guruh uchu n- 2 8 ,8  foiz;

ikkinchi  guruh uchun -  20,38 foiz;

uchinchi  guruh uchun -  2,63  foiz.

Domak,  birinchi,  ikkinchi  guruhga  tegishli  sport  turlari  bilan 

shug'ullanish,  yurak  hajmini  nazorat  guruhiga  nisbatan  aytarli  darajada 

kntla  bo'lishiga  olib  keladi,  uchinchi  guruhga  oid  sport  turlari  bo‘yicha 

esa,  yurak  hajmi  faqat  ortishga  moyillik  ko‘rsatadi  xolos.  Ushbu 

ma’lumotlarni  sport  turlari  bo‘yicha,  mashqlar  olib  borilganda  hisobga 

olish  foydadan holi emas.

Yurak  o ‘lchamlari  biroz  kichik  bo‘lgan  sportchilarda  (mashqlar 

paytida  chidamlilikka e ’tibor beriladigan) ustuvor bo‘lmasa ham mazkur 

sport  turida (boks, kurash, sport o ‘yinlari va boshqalar) kuzatiladi.

Va  nihoyat,  asosan  tezlik  -   kuch  sifatlari  rivoj  topadigan 

sportchilarda,  mashq  qilmagan  odamlarga  nisbatan  yurak  hajmi 

nihoyatda  kam  kattalashgan  bo‘ladi.  Bu  qonuniyatlar  nazariy  fikrlar 

bilan  yaxshi  kelishgan  holda  namoyon  bo‘ladi.  Haqiqatda,  yurak-qon 

tomir  tizimining  yuqori  darajadagi  ish  qobiliyati  va shunga ko ‘ra,  butun 

yurak-nafas  tizimining  ish  qobiliyati  chidamlilik  namoyon  bo‘ladigan 

sport turlarida zarur bo‘lib hisoblanadi.

Shunday  qilib,  yurakning  kengayishi  umuman  olganda  sport- 

chilarga  xos  bo‘lmay,  chidamlilikka  mashq  qiladiganlar  yuragi  uchun 

xosdir.

Yuqorida  aytilganlarga  binoan,  tezlik  -   kuch  talab  qiladigan  sport 

turlarida  yurakning  kengayishi,  unumli  boMmaydi.  Bunday  hollarda, 

yurakning 

kattalashuvining 

sababini 

aniqlash 

uchun 

shifokor 

tekshiruvini sinchkovlik bilan chuqur amalga oshirish shart.

0 ‘z-o‘zidan  m a’lumki,  sportchi  yuragining  fiziologik  dilya- 

tasiyasi,  m a’lum sarxadlar bilan cheklanadi.  0 ‘ta darajadagi yurak hajmi 

(S.V.Xrushev  bo ‘yicha  1200  sm3  dan ziyod),  hatto  chidamlilikka mashq 

qiluvchi  sportchilarda  ham  yurakning  fiziologik  dilyatatsiyasini  patologik 

holatga  o'tganligining  natijasi  bo ‘lishi  mumkin.  Yurak  hajmini  aytarli 

darajada  (ba’zan  1700  sm3  gacha)  katta  b o iish i,  yurak  mushagida 

unumsiz  mashqlar  oqibatida  rivoj  topgan,  patologik  jarayonning  aks 

etishi bo‘lib hisoblanadi.

U yoki  bu sportchida yurak o icham in in g  mumkin bo‘lgan kattaligi 

masalasini  hal  qilish  maqsadida,  bu  ko ‘rsatkichni  kislorodni  maksimal 

qabul qilish raqamlari bilan yoki maksimal kislorod -  puls kattaligi bilan 

solishtirish zarur.

M abodo,  mashq  jarayonida  yurak  o ‘lchamlarining  kattalashuvi, 

kislorodni maksimal qabul  qilishni ortishi  bilan birga kechsa,  moslashuv 

fiziologik  ifodaga  ega  b o iad i.  Agar  kislorodni  tashish  ko‘rsatkichlari 

ortmasa,  yoki  hatto  pasaya  borsa,  u  holda  yurak  dilyatatsiyasini  o ‘ta 

darajadagi deb,  inobatga olish kerak.

Sportchining  antropometrik  jihatlari  bilan  bog‘liq  holda,  yurak 

hajmini  shaxsiy  baholash,  yurakning  nisbiy  hajmini  deb  ataladigan 

k o ‘rsatkichni  aniqlash  orqali  amalga  oshirish  mumkin.  Ushbu  kattalikni 

hisoblab  chiqish  uchun  ko‘pincha  yurak  hajmi  sportchining  tanasi  vazni 

(kg  larda)  ko ‘rsatkichiga  taqsimlanadi.  Yurakning  nisbiy  hajmini 

aniqlashning o ‘ta darajali murakkab usullari ham mavjud.

Sportchilarda  yurakning  fiziologik  hajmi  o ‘zgarishga  moyil 

bo‘ladi.  M asalan,  tayyorgarlik  davrida  chidamlilikni  o ‘sish  jarayonida 

yurak hajmi  15-20 foizga oshishi mumkin.

Sport  tibbiyotida  so'nggi  yillarda  yurakning  ichki  strukturasini- 

tuzilishini  tekshirish  usuli  bo‘lmish,  ultra-exografiya  keng  ko ‘lamda 

qo‘llanila  boshlandi.  Bu  usul  yordamida  tananing  tekshirilayotgan  joy 

(to‘qimalar,  a ’zolar)ini  chuqurligiga  ultratovush  to ‘lqinlarini  y o ‘llan- 

tirib,  ekranda  shakllangan  tasvirga  qarab  tashxis  qo ‘yiladi.  Exogramma- 

da  sistola  va  diastola  davrlarida  chap  qorinchaning  diametri,  ushbu 

qorinchaning  orqa  qismi  va  qorinchalararo  to ‘siqning  qalinlashganligini 

aniqlash  mumkin.  Mahsus  formulalar  yordamida,  qorincha  bo‘shlig‘i-

ning  nihoyaviy-diastolik  va  nihoyaviy-sistolik  hajmlarini,  miokard 

massasini, zarb hajmini  va h.k.  larni  hisoblab chiqsa bo‘ladi.

T in c h   sh a r o itd a   q o r in c h a iiin g   m a k s im a l  d ia s to lik   h a jm i  sh a rtli 

r a v is h d a   3  ( u c h )  q is m g a   ajratiladi:

1)  /.arb  h a jm i  ( Z X ) ;

2)  bn/«l-/axiraviy  hajmi  (HZX);  qon  hajmi  to ‘lqiniga  yuklamalar 

l»ivli.  tilling  kallalasliuviga ko‘maklashadi;

I) 

i|ormcha  eng  shiddatli  qisqargan  vaqtdagi  qoldiq  hajm  (QX) 

bo'lih,  u qorincha eng jadal  qisqarganida ham uni tark etmaydi.

Mabodo,  qorincha  kengaygan  b o isa ,  uning  nihoyaviy  diastolik 

hajmi  (KNOX)  u  holda  uning  bo‘shlig‘ida  katta  miqdordagi  bazal- 

/.axiraviy  hajm  bo iad i.  Bo‘shlig‘i  m e’yor  yoki  biroz  kengaygan 

qorinchada  -   bazal-zaxiraviy  hajm  (BZX)  uncha  katta  bo‘lmaydi. 

Hunday  qorinchalaming  ish  tartibi  jism oniy  yuklamalarda  bir  xil 

bo'lmaydi,  kengaygan  qorinchalarda,  maksimal  zarb  hajmi  otilib 

chiqayotgan 

umumiy 

qon 

miqdoriga 

bazal-zaxiraviy 

hajmning 

qocshilishi  bilan  amalga  oshadi  va  d astaw al  kengaymagan  chap 

qorinchada  -   yurakka  qaytayotgan  vena  qonining  ta’sirida  qorincha 

bo'shlig'ining  majburan  kengayishi  hisobiga  bajariladi.  Bu  paytda  har 

hir  yurak  davrida  q o ‘shimcha  yoki  moslashuv  zaxiraviy  hajm  bilan 

yig'ilgan  /arb  hajmi  asosida  katta  boMmagan  bazal-zaxiraviy  hajm 

shakllanadi.  Shunga  ko'ra,  oxirgi  holatda  yuklama  chog‘ida  yurakning 

qisqarishi,  m a’liim  darajada  Frankstarling  tilsimning  faoliyati  hisobiga 

amalga  oshadi,  vaholanki,  birinchi  holatda  -   yurakning  qisqarishi, 

miokardni  asosan  neyrogumoral  rag‘batlanishi  bilan  bog‘liq.  Nihoyaviy 

diastolik  hajmning  (NDX)  oshishi,  yuklamani  amalga  oshirish  chog‘ida 

qorinchalaming  faoliyatini  me’yorlashtiradi  va  yurakdan  qonning  otilib 

chiqishi uchun qo‘shimcha tilsimlarni talab qilmaydi.

Sportchilarda  yurak  kengayishining  o ‘lchami  bo‘lmish  nihoyaviy- 

diastolik  hajm  (NDX)  keng  k o iam d a chayqaladi.  Mazkur  kattalik sport 

turiga  binoan  100-200  ml  ga  teng  bo ‘lib,  chiniqmagan  erkaklarda  esa, 

80-140  ml  oraliqda  o ‘zgarib  turadi.  Aniqlanishicha,  qorinchalaming 

aytarli  darajadagi  dilyatatsiyasini  m a’lum  mezoniy  o'lcham i  160  sm  ni 

tashkil  etadi.  Sportchilarda  bunday 

va  bundan  ortiq  kattaliklar, 

chidamlilikka maxsus tayyorgarlik mashqlami o‘taganlarda kuzatiladi.

Sportning 

tezlik-kuch 

talab 

etiladigan 

turlarida 

yurak 

qorinchasining  nihoyaviy-sistolik  hajmi  (NSX)  m e’yor  darajasiga yaqin 

bo‘ladi.

Shunday  qilib,  sportchi yuragining hajmi to ‘g ‘risidagi m a’lumotlar 

nihoyaviy  dilyatatsiya  hajmi  (NDX)  bilan  yaxshi  holda  kelishilgan 

bo‘ladi.

M iokardning  fiziologik  gipertrofiyasi  (15-rasmlar)  -   sportchi 

yuragining  boshqacha  jihatidir.  Huddi,  umuraan  gipertrofiya  kabi 

miokardning  fiziologik  gipertrofiyasi  -   yurakning  ish  qobiliyatini 

ta’minlovchi  muhim  moslashuv  tilsimidir.  Miokardning  biologik 

gipertrofiyasining 

zarurligi, 

jism oniy 

yuklama 

paytida 

(tinch 

sharoitdagiga  nisbatan)  sportchi  yuragi  har  bir  marta  qisqarganida  2-3 

karra  kamroq  qonni  haydab  chiqarishi  bilan  bog‘liq.  Mutlaqo,  aytarli 

darajadagi  katta  faoliyatni  bajarish  uchun  yurak  mushaklari  qonni 

oqimini  ta ’miniash  bo‘yicha,  kuchli  qisqarishi  aniq.  Mazkur  natija 

miokardning gipertrofiyasi hisobiga amalga oshadi.

Savollarni yuklagandan so‘ng do‘stlaringiz bilan bo‘lishmang!

Chunki, ballingiz pasayishiga o‘zingiz sababchi bo‘lasiz.

Balki, do‘stingiz a’lo baho olishi va sizning bahongizni pasayishi ham ehtimoldan holi emas.