Зертханалық жұмыстар 9 сынып

Зертханалық жұмыс №1

Тақырыбы: Теңүдемелі қозғалыс кезіндегі дененің үдеуін анықтау.

Жұмыстың мақсаты: көлбеу науамен домалайтын шардың үдеуін есептеу.

Аспаптар мен материалдар: өлшеуіш таспа, метраном, науа, шар, қысқышы бар тұрғы, металл цилиндр.

Жұмыстың орындау.

1. Тұрғы арқылы науаны көкжиекпен кішкене бұрыш жасайтындай етіп бекіту керек (33-сурет). Науаның төменгі шетіне металл цилиндрді қоясыңдар.

2. Метроном дыбыс берген бойда шарды науаның жоғарғы басынан жіберіп, ол цилиндрге барып соғылғанға дейін метрономның неше рет соққанын санаңдар. Тәжірибе жүргізерде метраномды минутына 120 рет соғатын етіп қойыңдар.

3. Науаның көкжиекке көлбеулік бұрышын өзгерте отырып, шарды жіберген мезеттен бастап, оның цилиндрге барып соғылуына дейін метроном 4 рет соғатындай етуге болады.

4. Шардың қозғалыс уақытын есептеңдер.

5. Өлшеуіш таспаның көмегімен шардың s орын ауыстыруының ұзындығын табыңдар. Науаның көлбеулігін өзгертпей метрономның төртінші соғуы мен шардың металл цилиндрге соғылуы дәл келетіндей етіп алып, тәжірибені бес рет қайталау керек.

6.  формуласы бойынша орын ауыстыру модулінің орташа мәнін, ал содан соң үдеу модулінің орташа мәнін табыңдар:

7. Өлшеу және есептеу нәтижелерін кестеге жазыңдар:

№			Метрономның соғу саны

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

                                                                                                      Баға_____________

1. Шарды науаның белгілі бір жерінен бірнеше рет домалатып жіберіп, тәжірибені қайталаңдар.
2. Алынған нәтижені төмендегі кестеге жазыңдар.

Тәжірибе реті	h,м	ℓ, м	ℓорт, м	t, c	υ0, м/с	υорт, м/с

9. Өлшеу дәлдігін бағалаңдар.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

                                                                                                      Баға_____________

Зертханалық жұмыс №3.

Маятник көмегімен еркін түсу үдеуін анықтау.

Жұмыстың мақсаты: математикалық маятниктің тербеліс периодының формуласы бойынша еркін түсу үдеуін анықтау.

Өлшеу құралдары: сағат, өлшеуіш таспа.

Құрал-жабдықтар: саңылау бар шар, жіп, штатив.

Жұмыстың орындалуы:

1.      Штативті үстелдің шетіне суретте көрсетілгендей етіп орналастырыңдар. Оның жоғары жағына қысқыш арқылы сақина бекітіп, оған жіпке байланған жүкті іліңдер. Жүк еденнен 3-5 см жоғары қарап тұруы керек.

2.      Маятникті тепе-теңдік күйінен 5-8 см-ге ауытқытып, содан кейін оны жібере салыңдар.

3.      Маятниктің ұзындығын өлшеуіш таспамен өлшеп алыңдар.

4.      Толық 40 тербеліс жасауға кеткен уақытты өлшеңдер.

5.      Уақытты қайта өлшеп оның орташа мәнін табыңдар.

6.      Уақыттың орташа мәні бойынша тербеліс периодының орташа мәнін табыңдар.

7.       формуласы бойынша еркін түсуі үдеуінің орташа мәнін есептеп шығарыңдар.

8.      Өлшеу  және есептеу нәтижелерін кестеге жазыңдар:

№
1.
2.
3.

9.      Еркін түсу үдеуінің алынған  орташа мәні 9,8м/с² мәнімен салыстырыңдар.

10.  Өлшеу дәлдігін бағалаңдар.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11.  Қорытынды__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________                                                                                                      Баға_____________

Зертханалық жұмыс №4

    Тақырыбы: Беттік толқындардың таралу жылдамдығын анықтау.

Құрал-жабдықтар: жүктер жиынтығы, динамометр, қаттылғы20 Н/м, 30 Н/м, 40 Н/м болатын серіппелер жиынтығы, штатив, секундомер, сызғыш.

Жұмыс мақсаты: эксперименттік түрде серіппелі маятник тербелісінің периодына арналған өрнекті тексеру.

Жұмыс барысы:

1-тапсырма. Тербеліс периодын есептеуге арналған формуланы тексеру.

Суретке сәйкес қондырғы құрастырамыз. Серіппенің созылуы мен жүк массасы бойынша серіппе қатаңдығын анықта. Жүкті тепе-теңдік күйден шығарыңдар да динамомердің серіппесіне не жиынтықтың кез келген серіппесіне ілінген массасы 0,1 кг (0,2 кг) жүктің тербеліс периоды мен тербеліс жиілігін өлшеңдер.

Жиіліктің есептелген мәнінің өлшенген мәннен ауытқуын бағалаңдар. Қателікті есепетп шығарыңдар. Өлшеу нәтижелерін кестеге түсіріңдер.

№	Ғ,Н	∆х, м	k, Н/м	m,кг	T=2π√m/k, с	∆Т,с	ε=∆Т/Т0∙100%	ν0, Гц

2-тапсырма. Тербеліс периодының жүк массасына тәуелділігін зерттеу.

Қажетті өлшеулер жүргізіп, тербеліс периодының жүк массасына тәуелделегі графигін салыңдар. Содан кейін период квадратының массаға тәуелділік графигін салыңдар. Қайсы график тербеліс периодының жүк массасына тәуелділігін жақсы анықтауға мүмкіндік береді: Т₀=f₁(m) функция графигі немесе      y=T₀²=f₂(m) функциясы?

3-тапсырма. Тербеліс жиілігінің серіппе қатаңдығына тәуелділігін зерттеу.

Жук массасы бірдей болғанда қатаңдығы әр түрлі серіппелердегі жүк тербелістерінің жиілігін өлшеңдер. Мәліметтерді кестеге жазыңдар.

20 Н/м			30 Н/м			40 Н/м
N1	t1, c	ν1, Гц	N2	t2, c	ν1, Гц	N3	t3, c	ν3, Гц

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

                                                                                                      Баға_____________