Жаңа Сабақ " Жалғаулар"

Тақырыбы: Жалғаулар

Мақсаты: Оқушылардың қазақ тілінде сөз байлықтарын молайту. Жалғаулар туралы жалпы түсініктерін анықтау. Қарапайым сөйлем құрап үйрету жалғаулардың қолданылуын үйрету. 
Міндеттері:1. Оқушылардың өткен тақырыпты меңгеру деңгейін анықталады; Жаңа сөздермен танысады, олардың қолдану аясын көреді; үлгілер бойынша сөйлеуге үйренеді; жалғаулардың мағынасын түсініп, қолдану ережелерімен танысады. 
2. Оқушылар сабақ барысында оқу, жазу дағдыларын дамытады; байқағыштық, логикалық ойлау, ізденістік қызығушылығын дамытады. 
3. Өзара жұмыс істеу, бір-бірінің ойын тыңдап, қабылдау және бір-біріне көмектесуді үйренеді 
Сабақтың түрі : жаңа сабақ 
Сабақтың типі: топтық жұмыс 
Сабақта пайдаланатын әдіс-тәсілдер: Жеке жұмыс, жұптық жұмыс, қарапайымнан күрделіге, сұрақ-жауап, көрнекілік. 
Сабақта қолданылған көрнекіліктер: Суреттер, лото ойыны, қима қағаздар, бағалау фишкалары, интерактивті тақтаны пайдалану. 
Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі. 
Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру, сәлемдесу, түгендеу, 3 топқа бөліп отырғызу. «Жемістер», «Жидектер», «Көкеністер».

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1.Ақпарат құралдары туралы әңгімелеу.

2. 3-тапсырманы дәптерлерінен оқып, талдауды түсіндіреді.

3.Жаңа сабаққа кіріспе. 

 
Мына суретті пайдаланып, осы сөздерге жалғаулар жалғап, оның түрлерін анықтаңдар.

Осы берілген сөздермен сұрақ-жауап арқылы шағын мәтін құрау

Мынау мектеп. Мынау (кішкентай) үлкен мектеп. Мектепте асхана, кітапхана бар. Мынау менің мектебім.

 

ІҮ. Бекіту Жазба жұмыстарын орындау 
• Жалғаулардың жуан, жіңішке болатындығын бекітіп, үндестік заңы бойынша жалғанатындығын қайталау және тақтадағы жаттығуларды орындау. 
Мен мектеп... барамын. Мен асхана... барамын. Мен үй... барамын. 
Ү. Қорыту

ҮІ. Үйге тапсырма

Жалғаулардың барлық түрлеріне мысалдар жазу.

Қазақ тілінің жалғаулар түрлері:

1. Септік

2. Көптік

3. Тәуелдiк

4. Жіктік

Көптік жалғаулар (Множественное число)

дар/дер

л, м, н, ң, ж, з

тар/тер

қатаң дауыссыздар + б, в, г, д

лар/лер

дауыстылар + й, р, у

Мысалы (Например):

қағаздар – бумаги емтихандар – экзамены кiлемдер – ковры

жолдастар – товарищи мектептер – школы таулар – горы үйлер – дома

• Тәуелдік жалғаулар (Притяжательные окончания)

• Тәуелдік жалғау, әдетте, бір заттың басқа бір затқа тәуелді екенін білдіретін қосымша. Негізінде зат есімге тән қосымша бола тұрса да, зат есім қызметін атқаратын, демек, субстантивтенетін (заттанатын) сөздердің барлығына да жалғана береді.

• В казахском языке притяжательная форма существительных показывает принадлежность предмета.

  Жақ (Лицо)

  Сан (Число)

  Есімдік (Местоимение)

  Жалғаулар (Окончания)

  1 жақ (1 лицо)

  жекеше (ед.ч.)

  Менің

  ым/ім, м

  2 жақ (2 лицо)

  жекеше (ед.ч.)

  Сенің

  ың/ің, ң

  2 жақ (2 лицо ув.)

  жекеше (ед.ч.)

  Сіздің

  ыңыз/іңіз, ңыз/ңіз

  3 жақ (3 лицо)

  жекеше (ед.ч.)

  Оның

  сы/сі, ы/і

  1 жақ (1 лицо)

  көпше (мн.ч.)

  Біздің

  ымыз/іміз, мыз/міз

  2 жақ (2 лицо)

  көпше (мн.ч.)

  Сендердiң

  ың/ің, ң

  2 жақ (2 лицо ув.)

  көпше (мн.ч.)

  Сіздердің

  ыңыз/іңіз, ңыз/ңіз

  3 жақ (3 лицо)

  көпше (мн.ч.)

  Олардың

  сы/сі, ы/і

• Мысалы (Например):

Жақ (Лицо)

Сан (Число)

Есімдік (Местоимение)

Мектеп (Школа)

1 жақ (1 лицо)

жекеше (ед.ч.)

Менің

мектебім

2 жақ (2 лицо)

жекеше (ед.ч.)

Сенің

мектебің

2 жақ (2 лицо ув.)

жекеше (ед.ч.)

Сіздің

мектебіңіз

3 жақ (3 лицо)

жекеше (ед.ч.)

Оның

мектебі

1 жақ (1 лицо)

көпше (мн.ч.)

Біздің

мектептеріміз

2 жақ (2 лицо)

көпше (мн.ч.)

Сендердiң

мектептерің

2 жақ (2 лицо ув.)

көпше (мн.ч.)

Сіздердің

мектептеріңіз

3 жақ (3 лицо)

көпше (мн.ч.)

Олардың

мектептері

Жіктік жалғаулар (Личные окончания)

Личные окончания I типа. – это основные окончания, которые могут присоединятся к существительным, глаголам, прилагательным и числительным. Эти окончания используются при образовании большинства времен глагола.

Личные окончания II типа – это окончания, которые используются для образования прошедшего времени глагола и условного наклонения. Их ещё называют усечёнными личными окончаниями.

Таблица окончаний I типа

Жақ (Лицо)

Сан (Число)

Есімдік (Местоимение)

Жалғаулар (Окончания)

1 жақ (1 лицо)

жекеше (ед.ч.)

Мен

мын/мiн, бын/бiн, пын/пiн

2 жақ (2 лицо)

жекеше (ед.ч.)

Сен

сың/сiң

2 жақ (2 лицо ув.)

жекеше (ед.ч.)

Сіз

сыз/сiз

3 жақ (3 лицо)

жекеше (ед.ч.)

Ол

-

1 жақ (1 лицо)

көпше (мн.ч.)

Біз

мыз/мiз, быз/бiз, пыз/пiз

2 жақ (2 лицо)

көпше (мн.ч.)

Сендер

сыңдар/сiңдер

2 жақ (2 лицо ув.)

көпше (мн.ч.)

Сіздер

сыздар/сiздер

3 жақ (3 лицо)

көпше (мн.ч.)

Олар

-

Мысалы (Например):

• Мен дәрігермін. – Я врач.

• Мен он тоғыздамын. – Мне 19 лет.

• Біз жақсымыз. – Мы хорошие.

• Біз дәрігер емеспіз. – Мы не врачи.

Таблица окончаний II типа

Жақ (Лицо)

Сан (Число)

Есімдік (Местоимение)

Жалғаулар (Окончания)

1 жақ (1 лицо)

жекеше (ед.ч.)

Мен

м

2 жақ (2 лицо)

жекеше (ед.ч.)

Сен

ң

2 жақ (2 лицо ув.)

жекеше (ед.ч.)

Сіз

ңыз/ңiз

3 жақ (3 лицо)

жекеше (ед.ч.)

Ол

-

1 жақ (1 лицо)

көпше (мн.ч.)

Біз

қ/к

2 жақ (2 лицо)

көпше (мн.ч.)

Сендер

ңдар/ңдер

2 жақ (2 лицо ув.)

көпше (мн.ч.)

Сіздер

ңыздар/ңiздер

3 жақ (3 лицо)

көпше (мн.ч.)

Олар

-

Мысалы (Например):

• Мен жаздым. – Я писал.

• Бiз сабақ оқыдық. – Мы урок учили.

• Сен диванда отырдың. – Ты на диване сидел.

• Сендер жаптыңдар. – Вы закрыли.