Жартылай көшпелі және отырықшы мәдениеттің өз ара әсері

• 1 слайд

  31- 34 беттер
  § 7
  35 – 40 беттер
  § 8
  40 – 44 беттер
  § 9
  Жартылай көшпелі және отырықшы мәдениеттердің өзара әсері
  Архитектура және өнер
  Түріктердің рухани мәдениеті
  

• 2 слайд

  Мал өсіру –
  адам баласының ең алғашқы айналысқан кәсіптерінің бірі
  көшпелі
  /кочевое
  Жартылай көшпелі
  . /полукочевое
  Жартылай отырықшы
  . /оседлый
  Қала мәдениеті:
  
  ҮІ – ІХ ғасырлардағы қазақ жеріндегі қалалар:
  
  Испиджаб / Сайрам
  Отырар
  Йасы
  Сауран
  Сығанақ
  Құлан
  Тараз
  Талхир /Талғар
  Алмалық
  Қойлық
  

• 3 слайд

  Археология көне қалаларға қазба жұмыстарын жүргізеді және қала құрылысы 3 бөліктен тұрған дейді:
  Бай – шонжарлар тұрған бөлік
  Орташа қала тұрғындары тұрған бөлік
  Кедейлер тұрған бөлік
  Баспанасы/ жилье
  Киіз үй
  Тез тігіледі
  Тұрақты үй
  Тастан, ағаштан, қамыстан, шикі кірпіштен
  Мәдениет бөлінеді:
  Материалдық және Рухани
  Ер адам күнделікті тұтыну құралдарын өзімен бірге алып жүрген. Олар:
  Шонданайы
  Оқшантайы
  қыны
  

• 4 слайд

  Сауда және ақша айналымы:
  Қалалар санының өсуі САУДАға әсер етті. Сауда 3 бағытта жүрді:
  Халықаралық сауда
  Қаланың өз аумағындағы сауда
  Қала мен дала саудасы
  Бұл саудада Ұлы Жібек Жолының маңызы зор.
  Кітаптағы картамен жұмыс
  САУДАда ең бастысы – ақша:
  Тараз қаласынан – түргештер
  

• 5 слайд

  АРХИТЕКТУРА және ӨНЕР
  Архитектура – латынша “құрылысшы” деген сөз
  СӘУЛЕТ өнері
  Археология арқылы мынадай құрылыс жүйелері белгілі:
  Ақыртас немесе Тасақыр
  Білеулі ғимараты
  Құдық үстіне салынған құрылыстар немесе сардобалар
  1) Ақыртас / Тасақыр – ҮІІ – ҮІІІ ғасырларда басталып бітпей қалған. Ол Тараз қаласының шығыс жағынан 40 км жерде орналасқан.
  Ол тұрғын үй құрылысы. Құрылыс жүйесі 3 бөліктен тұрады:
  Солтүстік бөлігі
  Орталық бөлігі
  Оңтүстік бөлігі
  Күзетшілер, қызметшілер
  Ойын- сауық, той – думан орталығы
  Үй иесі мен қонақтар тұратын үй- жай
  Сұрақ?
  Не себепті Ақыртас деп аталады?
  35 бет
  

• 6 слайд

  2) Білеулі ғимараты – Қазақстан мен Қарақалпақстан шекарасында орналасқан.
  3) Сәулет өнерінің тағы бір түрі – керуен жолдарының бойына, көші – қон бағыттарындағы жолдар бойында құдықтардың үстіне салынған күмбезді ескерткіштер. Парсыша мұны сардоба деп атайды.
  Мырзарабат
  1 күмбезді және
  көп күмбезді
  Якка
  Күмбездері бір – біріне жалғасқан
  Екі сардоба да Мырзашөл керуен жолының бойына салынған.
  

• 7 слайд

  Діни сәулет өнері
  Дың ескеркіштері
  Будда ғибадатханалары
  Баба – Ата мешіті
  Дың ескерткіштер ислам дініне дейінгі құрылыстар. Қимақ, қарлұқтарда болған. Дың қаза болған адамды жерлеген жерге тұрғызылған.
  Ақбешім, Суяб қалаларынан табылған. Олар ҮІІ ғ аяғы – ҮІІІ ғ басында салынған.
  Ежелгі Баба – Ата қаласының орнынан табылған. Сырты сфера тәрізді, бес күмбезден тұрады.
  

• 8 слайд

  Түріктердің рухани мәдениеті
  Көне түрік әліпбиі (алфавиті) 35 әріптен тұрады.
  Ол алфавит түрік ру – тайпаларының таңбалары негізінде жасалған.
  Көне түрік жазуы б.з.д. І мыңжылдықтың ортасында қалыптасты.
  Көне түрік жазуы ҮІІІ – ІХ ғасырларда бүкіл халық игілігіне айнала бастаған.
  Түрік жазуымен қатар ел ішінде соғды жазуы да кең таралған.
  Ислам дінінің таралуы араб жазуын енгізді.
  ҮІІІ ғасырда түріктердің жазба әдебиеті дүниеге келеді:
  “Күлтегін” жазуы
  “Тоныкөк” жазуы
  ҮІІІ – ІХ ғғ жататын әдеби шығармалар:
  “Қорқыт ата” кітабы
  “Оғызнама” дастаны
  Бұл шығармалар ХІ ғасырдан бастап қағазға түсе бастаған.
  Оғызнама
  ХІІІ ғасырда:
  Рашид ад - Дин
  ХҮІІ ғасырда:
  Әбілғазы хан
  

• 9 слайд

  Түріктердің наным – сенімдері мен діні
  * Отқа табынған
  * Табиғатқа табынған
  * Ұмай Анаға табынған
  * Көк бөріге табынған
  Аспан әлеміне,
  Көкке табынған
  ҮІІІ ғасырдан бастап мұсылман діні тарай бастайды. Бұл дінді Қарлұқ ханы Сатұқ Боғра хан мемлекеттік дін есебінде қабылдаған.
  

• 10 слайд

  Сабақ аяқталды.
  Үй тапсырмасы: 7,8,9 тақырыптар және сұрақтарға жауап беру.