Жемістер және оның түрлері

№39 жалпы білім беретін негізгі мектеп

Ашық сабақ

Тақырыбы: Жемістер

Пән мұғалімі : Зейтқазиева Н. Б.

2014 – 2015 оқу жылы

Сабақтың тақырыбы: Жемістер 22.11.2014ж

Сыныбы : 6 «А»

Сабақтың мақсаты:

Білімдік: Жемістердің құрылысын, олардың бір – бірінен ерекшеліктерін ажырата білу.

Дамытушылық:Жемістердің көптүрлілігін,кездесетін жерлерін және бұрыннан білетін білімдерін кеңейту.

Тәрбиелік: Оқушыларды әсемдікке, сұлулыққа, табиғатты қорғай білуге тәрбиелеу.

Сабақтың типі: аралас сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері: түсіндіру, сұрақ-жауап, кестемен жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі: жеміс суреттері, слайд, үлестірмелі карточкалар.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру бөлімі.

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сабаққа дайындықтарын тексеру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

А. Өсімдіктердің жыныстық көбеюі.Тозаңдану мен ұрықтану

 1.Аталық және аналық жыныс жасушаларының қосылуы.

2.Гүлдің көбеюге қатысатын бөлімдері.

3.Қосарлы ұрықтануды ашқан ғалым.

4. Жынысты көбею дегеніміз не?

5.Аталық тозаңының аналықтың аузына түсуі.

6.Бір гүлдің аталық тозаңының екінші гүлдің аналығының аузына түсуі.

7.Бір гүлдің өз аталық тозаңының сол гүлдің аналығының аузына түсуі.

8. Айқас тозаңданудың түрлері

9. Бунақденелілер арқылы айқас тозаңданатын өсімдіктер

10. Жел арқылы айқас тозаңданатын өсімдіктер

11.Тозаңдану түрлері.

12. Ұрықтану деген не?

Б.Сәйкесін тап.

ЕРЕКШЕ БЕЛГІЛЕРІ

ДҰРЫС ЖАУАП

ТОЗАҢДАНУ ТҮРЛЕРІ

1.Гүлдері өте ұсақ, реңсіз.

А) Өздігінен

Ә)Бунақденелілер арқылы 

Б) Жел арқылы

2.Гүлінде шірнесі бар.

3.Тозаңдану біргүлдіңішіндеболады.

4.Тозаңдары ірі,сыртыкедір-бұдырлы.

5.Тозаңы құрғақөтеұсақ.

6.Гүлі аңқығанхошиісті.

7.Гүлдері ірі,күлтелеріашықреңді.

8. Бітеу  гүлдіңтозаңдануы.

9.Гүлдерінде иісіболмайды.

10.Майда гүлдеріірігүлшоғырынажиналған.

ІІІ. Жаңа сабақты меңгеру алдындағы білім мен білігін тексеру

- Ұрықтанудегеніміз не?

- Жатыннан не дамиды?

- Жеміс

Жыныстыкөбею – аталықжәнеаналықжынысжасушаларыныңқосылуы

ІҮ. Жаңа сабақ Жемістер

«Жемістер» презентациясын көрсету.

- Жеміс туралы не білеміз?

- Алдарыңызда қандай жеміс түрлері бар?

- Қандай жеміс түрлері болады?

Өсімдік гүлдеп болғаннан кейін ұрықтанған аналықтың жатыны жеміске айналады. Барлық гүлді өсімдіктердің жемістері шырынды және құрғақ деп 2ге бөлінеді. Шырынды жемістер –шырыны мол, жұмсақ болады. Олар жидек, жидек тәрізді, сүйекті шырынды деп бөлінеді. Жидек жемістің сыртқы қабығы жұқа, жұмсақ, ішінде тұқымдары көп шырынды. Мысалы : қызанақ, жүзім, қарақат, картоп, баклажан жемістері. Жидек тәрізді жемістер – көп ұялы, көп тұқымды. Жемістің сыртқы қабатында эфир майы көп, сары, қызғылт-сары түсті. Ортаңғы қабаты мақта тәрізді борпылдақ, кебу, ақ түсті. Ішкі қабаты- етті, қалың, шырынға толы. Мысалы: апельсин, мандарин, лимон жатады. Сүйекті шырынды жемістердің сыртқы қабаты жұқа, ортаңғы қабаты қалың етті-шырынды, ішкі қабаты-қатты сүйектенген. Бір тұқымды жемістерге шие, өрік, шабдалы т.б. жатады. Сүйекті жемістердің құрғақ түрі де кездеседі. Мысалы: бадам, грек жаңғағы, кокос пальмасы.

Құрғақ жемістердің қабығы қатты, сүректенген, құрғақ, кебу болады.

1. Бұршаққап-бір ұялы, тұқым саны біреу немесе бірнешеу болатын құрғақ жеміс. Піскенде екі жағындағы жіктері өздігінен қақырап ашылып, тұқымдары сыртқа шашылады.(асбұршақ,беде)

2. Бұршаққын-қос ұялы, ішінде ұзынша тартылған жұқа жарғақты пердесі бар. Піскенде жемістің қос жақтауы төменгі жағынан бастап қақырайды.(қырыққабат, шомыр, шалқан)

3. Қауашақ-1,3,5 және көп ұялы, көп тұқымды. Түріне қарай қақырау жолы да түрліше.

4. Қанатты жеміс-жеміс серігінің біраз бөлігі жұқарып, қанатқа айналған. Жел арқылы таралады(үйеңкі,қайың)

5. Дәнек – 1 тұқымды жеміс. Тұқымы жеміс серігімен тұтасып бірігіп кеткен. (бидай,жүгері,арпа,тары,күріш жемістері)

6. Тұқымша- дәнектен айырмашылығы жеміс серігі тұқымымен бірікпеген. (бақбақ,күнбағыс,өгейшөп,кекіре)

7. Жаңғақ- жемістің жеміс серігі ағаштанып қатайып кетеді. (емен жаңғағы, жаңғақша)

8. Жинақталған жемістер- 1-1мен бірікпеген күрделі көп аналықтардан түзілген. Құлпынай, итмұрын жемістері шырынды болып көрінгенімен құрғақ, көп жаңғақшалы жинақталған жеміске жатады.

Ү.Қызықты және қосымша мәліметтер

Діңде өсетін жеміс

Әдетте ағаштардың болсын, шөптесін өсімдіктердің болсын, гүлдері мен жемістері бұтақтарына бекініп өсетіні белгілі. Біздің сөз етіп отырған өсімдігіміздің жемістері бұтақтарына емес, бірден жуан діңіне сағақсыз бекінген. Сырттан қарағанда діңге әдейілеп жабыстырып қойғандай көрінед. Бұл ағаш жаботикаба немес бразилия жүзімі деп аталады. Ол Бразилияда өсетін, биіктігі 11 метрге жететін, мәңгі жасыл өсімдік. Гүлдері ақ түсті, жемістерінің қабығы қалың, жылтыр, хош иісті, тәтті, диаметрі 3-4 см, жүзімге өте ұқсас, әр жемісінде 1-ден 4-ке дейін тұқымдары болады.

Қанжар жеміс

Малайзияда биіктігі 18 метрге жететін орохсилок ағашы өседі. Оның қанжар пішіндес бұршаққынының ұзындығы 0,6-1,2 м, ені 8 см, бұтақтарының ең ұшында салбырап тұрады. Білмеген адам оны қанжар деп қалады.

Түймеге ұқсас жемістер

Нигерияда биіктігі 15 м-ге жететін түйме ағашы өседі.Бұл ағаштың діңіне үлкенді-кішілі ұзындығы 10-25 см, ені 5-10 см келетін түймеге ұқсас жемістер айнала жабысып өседі. Жемістерін үзген кезде одан қоймалжың, ашыған иісті шырын ағады. Әр жемісте 60-қа жуық тұқым болады.

ҮІ. Жаңа сабақты бекіту

Берілген жемістерді кестеге топтастырып бөліп жаз.

1. қауашақ                       4. дәнек                   7. алма жеміс

2. жидек                           5. бұршаққап          8. асқабақ жеміс

3. сүйекті-шырынды       6. жидек тәрізді   9. жаңғақ          10. бұршаққын

Шырынды жемістер

Құрғақ жемісер

ҮІІ. Сабақты қорытындыау.

- Жеміс дегеніміз не?

- Жемістің қандай түрлері бар?

- Жеміс неден дамиды?

- Ең үлкен жемісті ата

- Құрғақ және шырынды жемістер атаңдар.

YIII.Үйге тапсырма беру. Жемістер

• Біліміңді тексер

• Жемістердің маңызы туралы хабарлама жазу

IХ.Оқушыларды бағалау.