1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған көтеріліс.

                     Сабақтың тақырыбы:  1837-1847 жылдардағы  Кенесары Қасымұлы      бастаған көтеріліс.

       Сабақтың өзекті мәселесі: Көтерілісті "шоқтығы биік көтеріліс " деп атауға бола ма?

                Сабақтың мақсаттары:
1. Көтерілістің басталу себептеріне сипаттама беру. Кенесарының халқының бостандығы мен тәуелсіздігі үшін күрескен мемлекет қайраткері екендігін, көтеріліс барысына тигізген ықпалын бағалау. Көтерілістің сәтсіздікке ұшырау себептерін және көтерілістің маңызын ашып көрсету.

2. Оқушыларды тарихи кезеңдерін сатылай талдай білу және салыстырмалы талдау жасау, қорытынды шығару,өз көзқарасын  дәлелдеу  дағдыларын  жетілдіру.

3.  Кенесарыдай батырдың ерлігін дәріптей отырып, оқушылардың ұлттық сана – сезімін қалыптастыру, жеріне, еліне деген сүйіспеншілігін арттыру, патриоттық тәрбие беру, өз елін, жерін қорғай білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: бекіту сабағы.
Сабақтың  әдісі:топтық жұмыс, сұрақ-жауап,сатылай кешенді талдау деңгейлері,ойын,топтастыру.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта,карта,тірек-сызба,суреттер,деректер
Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті.

Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі.
1.Оқушы зейінін сабаққа аудару.
 2. Түс таңдау арқылы 3 топқа бөлу,басшыларын сайлау,бағалау парағын беру.

Психологиялық  дайындық.  "Бір-бірімізге жылылық сыйлайық"
Топ ережесі.  Топ ережесіне бағынайық.
бір - бірін тыңдау
уақыт үнемдеу
белсенділік таныту
достық қарым - қатынас орнату
ынтымақтасу
өзгенің пікіріне құрметпен қарау
Сабақтың барысы:
Сабақтың ұраны: "Ерлік елге мұра, ұрпаққа ұран"

Оқушылар біздер осы уақытқа дейін қандай ұлт-азаттық көтерілістерді оқыдық?
Соның ішінде хан тұқымынан шыққан,көтерілісті басқарушы адамның есімін атаңдар? Әрине, Кенесары. Мақсатымен ,өзекті мәселесімен таныстыру.

 ІІ.Тарихқа саяхат.  Сандар сөйлейді.......(Өткен тақырыптарға шолу)
1. "Ақтабан шұбырынды,Алқакөл сұлама" жылдарын ата?
2. Абылай ханның билік еткен жылдары?
3. Е.Пугачев бастаған шаруалар соғысы қай жылдары болды?
4. Кіші жүзде хандық қай жылы жойылды?
5. Бөкей ордасы құрылған жыл.
6. Сырым Датұлы бастаған көтеріліс неше жылға созылды?
7. Исатай-Махамбет көтерілісі қай жылдарды қамтыды?
8. "Сібір қырғыздары туралы жарғы" қай жылы шықты?
9. Кіші жүз Ресей империясының құрамына қай жылы кірді?
10. Саржан Қасымұлы қай жылы қаза тапты?

ІІ.           2-ші тапсырманы орындамас бұрын сіздерге мынадай оқиға айтып бергім келеді.
Хан Абылай түс көріп, түсті жорытуға  Бұқар жырауды шақыртып алыпты.Түсімде  табытта  жатыр  екем,бір бүйірімде арыстан, бір бүйірімде айдаһар отыр екен.
Аяқ жағымда Уәлиден тараған ұрпақтарым құран оқып отыр екен де,Қасымнан тараған ұрпақтарым  мені қорғап жүр екен  дейді. Сонда  бұл нені білдіреді деген екен Бұқар жырауға.
Қырыққа келмей табытта жатсаң, өмірің ұзақ болады екен, екі жақтағы арыстан мен айдаһар қос бүйіріңнен мемлекетті қысатын орыс пен шүршіт ,ал аяғыңда  тұрған Уәлиден тараған ұрпағың атын қағазда, Қасымнан тараған ұрпағың атын майданда қалдырады екен дейді. Сәуегей жыраудың айтқаны айнымай келді.
Абылайдан тараған 30 ұлдың ұрпағы түгелдей патшаға қызмет етіп, тек кенжесі Қасым сұлтан   ұрпағымен  өз елінің тұтастығын сақтап қалу мақсатында қас дұшпандарымен алысып өтті.

ІІ. Мына тұлғалардың есімдерін анықтап Кенесары ханмен қандай байланысы бар екенін анықтаңдар.

                                                                                 

ІІ.Топтық жұмыс.
Кенесары көтерілісін сатылай кешенді талдау.
І топ                                                                      ІІІ топ:                                     

Көтерілістің алғышарты:                             Әлсіреу себебі:
Көтеріліс  мақсаты:                                       Жеңілу себебі:
Аумағы:                                                            тарихи маңызы
Қозғаушы күші:                                               
Сипаты:                                                             

ІІ топ                                                                  
Кенесары хандығы                              

ІІІ. Жылдар. Оқиғалар.  Сәйкесін тап.      Үшбұрыш құрастыру.

                                                       Үлестірмелер   беру.  
             
            3 топтың жекелеген оқушыларына үлестірмелер тарату.

          1.Кенесары көтерілісі Қазақстанның қай өңірін қамтыды?  Картадан көрсет.
          2.Кенесарының шын есімі кім, неге олай атанды?  Сары Кене.
          3."Кісі еді назар керде Кенесары,көзінің қарағанда өтті зәрі" -"Наурызбай-                   Қаншайым" дастанынан үзінді.Кенесарының қандай қасиеті туралы айтылады?

           ІҮ.  Қысқаша мәтін бойынша сөздерді бір-бірімен байланыстырып сөйлем құра, түсінік бер.
      1.  Қолдаған ,Кенесарыны  Ағыбай, Иман, Бұқарбай, Бұғыбай, Сұраншы ,Наурызбай,
        Жоламан ,Әбілғазы,Бопай ханым ,батырлар.
       2.Ауылына  Долгов пен Герн орыс елшілері  Кенесары 1845ж сәуірде  келді.
       3.  ермеген соңынан ауылдарын ойрандауы Жетісудің белді рулардың Ресейден      көмек сұрауға себепші болды.                                                          

ІҮ. Келесі ойын «Ойлан тап» деп аталады.

1. Кенесары хандықты кімдер арқылы басқарды?

ж

а

с

а

у

ы

л

д

а

р

2. Мал өсірушілерден алынатын салық түрі.

з

е

к

е

т

3. Диқандардан алынатын салық түрі.

ұ

ш

ы

р

4.Кенесары хан орыс армиясының үлгісі бойынша өз әскерлеріне қандай белгі енгізді?

а

й

ы

р

ы

м

5.Ерлігімен ерекше көзге түскен сарбаздардың қатарынан кімдер тағайындалды?

ж

ү

з

б

а

с

ы

л

а

р

мен

м

ы

ң

б

а

с

ы

л

а

р

6. Тәртіп бұзғаны үшін тартылатын жаза .

ш

і

к

7. Кенесарыны Ресейлік ғалымдар қалай атаған?

б

ү

л

і

к

ш

і

л

с

ұ

л

т

а

н

8. Халықтың сүйікті ханының қалай қаза тапқанын «Наурызбай-Қаншайым» дастанында жырлаған ақын.

Н

ы

с

а

н

б

а

й

            Ү.Тұлғаны таны.

•            Ол өз кезінде өте білімді, Түркістан қаласы маңындағы Қарнақ медресесінде білім алған. Өз замандастарының айтуынша аласа бойлы, өте жігерлі адам болған. Ш.Уалихановтың мәліметі бойынша

12 әйелі, 30 баласы, 40 қызы болған. Жоңғарлардың атақты қонтайшысы Қалдан-цереннің баласымен жекпе-жекте жеңіп оны өлтірген

•          Жауабы:

Абылай хан

1382 жылы Алтын орданың ханы Тоқтамыс Мәскеуді өртеп жіберді. Оның мақсаты елінің билігін  нығайтып, қарсыластарының алдында күштілігін дәлелдеу. Арада 500 жылдай уақыт өткеннен кейін тағы бір қала Мәскеудің күйін кешті.

Сұрақ:Өртенген қай қала? Оны өртеген адамның мақсаты қандай?

Жауабы:

•          Ақмола бекінісі. 1838 жылы 26 мамырда Кенесары Қасымұлы патшаның отарлау саясатына қарсылығын осылай бастады.

•          Абылай ханның ұрпағы, тарих ғылымының докторы. “ХІХ ғасырдың 20-40 жылдарындағы Қазақстан” – деген еңбегінде Кенесары Қасымұлы бастаған көтерілісті ашып жазғаны үшін 25 жылға бас бостандығынан айырылған кім?

•           Жауабы:

•          Ермұхан Бекмаханов

.Майтөбе  жерінде  үлкен  ерлікпен жау тобын  бұзып  шығып, Кенесарының  жау  қолына  түскенін естіген  ол ағасын  қимай , жау ортасына  өз  еркімен  келіп  кірді, Ол кім?
Жауабы:   інісі Наурызбай

ҮІІ.   Бейнебаян  көрсетіледі.   Кенесары өлімі туралы сөз болады.

ҮІІІ. Шығармашылық жұмыс.         Тақырыбы: Кенесары ұрпақтары.   Слайд.

Х. Топтастыру.Венн диаграммасы. Сырым , Исатай-Махамбет, Кенесары көтерілістері.

сыСС

ХІ. "Ұлылар ғибратына жүгінейік" 
"Мемлекеттілігімізді  қалпына келтіріп, отандастарын азаттық жолына бастап, тәуелсіз ел мұратын  көздеген өз дәуірінің сұңғыла саясаткері, көрнекті қайраткер
және мәмілегер, дарынды әскербасы Кенесары ,бір жағынан ,Ресейдің отаршылды,
екінші жағынан қоұан мен Бұхар хандықтарының қолында быт-шыт болып кеткен қазақтың басын біріктіруге ұмтылған."
                                                                                                                      Н.Ә.Назарбаев
"Кенесары- Тәуелсіздіктің үлкен тарихи нысаны. Егер ол сол кезде үлкен өжеттік көрсетпесе , сол кезде үлкен намыс көрсетпесе , қазақтың басындағы дәурен біржола өтіп кетуі мүмкін еді. ХІХ ғасырдағы әлемнің үлкен саяси назары қазақ даласындағы Кенесары көтерілісінде болды."

                                                                                                                          Әбіш Кекілбаев   

                   Сабақ дерегін  бір сөйлеммен мағыналап ашыңдар...................

                    Түйін: "шоқтығы биік көтеріліс"

ХІІІ. Өзіңді -өзің сына.    Тест

ХІІ. Үйге тапсырма  Кенесары туралы қосымша деректер жинау, "Тәуелсіздік- бабалар арманы"шығарма жазу.
           Бағалау парағы бойынша бағалау.