1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс

8-сынып.

1837-1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс.

Сабақтың мақсаты: Көтерілістің болу себебі, барысы, жеңілу себебі, тарихи маңызы, зерттелуі туралы мағлұмат бере отырып Кенесарының тарихи бейнесін ашып көрсету.

Дамытушылық: Өз ойын саралай, тұжырымдай білуге дағдыланды- ру, ойлау қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік: Өз елін сүюге, жерін қорғауға, адамгершілікке тәриелеу.

Сабақтың көрнекілігі: Қазақстан картасы, сызбалар, тарихи-әдеби кітаптар, аудио DVD.

Сабақтың түрі: Ізденіс-жарыс сабақ.

Сабақтың әдісі: Сайыс сабақ.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Қызғушылығын ояту.

Ойын «Теңге ілу» деп аталады.

Сұрақтары:

1.      Бөкей ордасында неше мыңдай отбасы жер тапшылығынан зардап шекті? (20000).

2.      1836-1838ж. Қандай оқиғалар болды?

3.      Исатай Тайманұлы шыққан ру.

4.      Махамбеттің жақын досы.

5.      Исатай неше жасында өз руының старшыны болы?

6.      Көтерілісшілер қай жылы Жәңгір ханға ашықтан- ашық қарсы шықты?

7.      Махамбет қай рудан шықты?

8.      Елек өзенінің бойындағы көтерілісті кім басқарды?

9.      Баймағамбет Айшуақұлы қай жылы қаза тапты?

10.  1842 ж. Жәңгір ханға қарсы Лаубай мантайұлы мен бірге кім қарсы шықты?

11.  1838 ж. 2 шілде шешуші шайқас қай жерде өтті?

12.  Арал-Каспи аралығында қандай батырдың жасақтары пайда болды?

Сөзжұмбақ шешу «Кенесары».

	ф	и	с	К	а	л	ь
			д	е	с	я	т	и	н	а
		М	а	н	т	а	й	ұ	л	ы
			Ш	е	р	ғ	а	з	ы
		Қ	а	с	ы	м
			т	а	м	а
		к	е	р	у	е	н
ж	а	р	ғ	ы

Сұрақтары:

1. Іс –әркеттің, негізінен алғанда қаржының жұмсалу заңдылығын Қадағалайтын шенеунік.

2. 1,09 гектарға тең жер.

3. 1842 ж Жәңгір ханға қарсы бас көтерушілердің бір?

4. 1812-1824 жылдары кіші жүзге хан болған.

5. 1840 ж.  сатқындықпен жасалған қастандық салдарынан қаза тапқан сұлтан.

6. Кіші жүз руларының бірі.

7. Алыс жерге жүк тасуға немесе сауда жасауға арналған көлік тізбесі.

8. Белгілі бір ұййымның атқаруы тиіс қызметі туралы оның құқықтары мен міндеттері туралы ережелер жыйнтығы.

ІІІ. Негізгі бөлім: Жаңа сабақ

Баяндама оқылады:

оқушы.

оқушы.

оқушы.

Мағынаны түсіну:

1. оқушы. Көтерілістің басталу себебін түсіндіреді.

2. оқушы. Кенесары Қасымұлы бастаған көтерілісті сызба арқылы түсіндіреді.

3. оқушы. Көтерілістің қозғаушы күшін түсіндіреді. Сызба рақылы.

Толықтыру тестісі:

Көтерілістің қозғаушы..................................................көшпелілер,........ ............................да болды.

Сұлтан ........................... келген.

ХІХ ғасырдың.................................................... бірі...................... деп жазған.

Кенесары .................................. генерал-губернаторына ............, жолдады. Хатында............................................... приказын жоюды, .............................. талап  етті.

Орынбор ........................... мен Батыс Сібір ............................... Кенесарыға  .................................. келіспеушілік пайда болы.

1841 ж.................. үш жүздің өкілдері....................... сайланды.

Кенесары ........................... сенімді .............. басқарды.

Кенесары ең ...................... ретке келтірді.

Отаршылдыққа .................................. бәрі бірдей............................ ұшырды.

Келесі «математикалық ойын»

2000-800+638=1838

1800*2-1758=1842

900*900+45=1845

1000+900-53=1847

1000*2-157=1843

3000:2+344=1844

Келесі ойын «Ойлан тап» деп аталады.

1. Кенесары хандықты кімдер арқылы басқарды?

ж

а

с

а

у

ы

л

д

а

р

2. Мал өсірушілерден алынатын салық түрі.

з

е

к

е

т

3. Диқандардан алынатын салық түрі.

ұ

ш

ы

р

4.Кенесары хан орыс армиясының үлгісі бойынша өз әскерлеріне қагдай белгі енгізді?

а

й

ы

р

ы

м

5.Ерлігімен ерекше көзге түскен сарбаздардың қатарынан кімдер тағайындалды?

ж

ү

з

б

а

с

ы

л

а

р

мен

м

ы

ң

б

а

с

ы

л

а

р

6. Қырғыздардың ақсүйек рубасылары.

м

а

н

а

п

7. Байырғы жергілікті халық-көшпелі қазақтар.

н

о

м

а

д

т

а

р

8. Кенесарыны Ресейлік ғалымдар қалай атаған?

б

ү

л

і

к

ш

і

л

с

ұ

л

т

а

н

9. Халықтың сүйікті ханының қалай қаза тапқанын «Наурызбай-Қаншайым» дастанында жырлаған ақын.

Н

ы

с

а

н

б

а

й

Келесі айналым: «Шырқау» деп аталады.

Мына суретте кім бейнеленген? Және авторын атаңыз?

/Суретте Кенесары бейнеленген. Суреттші Ж. Қайрамбаев./

Мына суретте неін суреті және қай өлкетану мұражайынан алынған?

/Кенесарыын Омбы тарихи-өлкетану мұражайындағы қару./

Бұл айналым «Жерұйық» деп аталады.

Кенесары мен оның інісі Наурызбай Қасымұлы осылай қаза тапты. «Олар қырғыздарман үш тәулік бойы ерлікпен шайқасты, Орта жүз қазақтары көмекке келіп жетер деген үмітте болды. Бірақ патша үкіметінің жергілікті өкімет билігінің басшылары олардың келетін жолын бөгеп, тосқауыл қойып үлгерген еді. Үшінші тәулік дегенде көтерісшілердің бір бөлігі қоршауды бұзып шығып, құтылып кете алды. Ханның көптеген сенімді серіктері түгелдей дерлік өлтірілді. Ханның өзі бірнеше сұлтандармен бірге тұтқынға алынды және азапты ауыр жазаның салдарынан қаза тапты».

Сұрақ: Кенесары мен оның інісі Наурызбай Қасымұлы осылай қаза тапты. Деп қай Ресей зерттеушісі жазған?

Қосымша көмек: «Ол Кенесарыға Көзсіз ерлік тән еді» деп айтқан еді.

Жауабы: Л. Майер.

Тарихи сөз тізбек.

З	І	Б	Й	Е	Д	Н	Е	Г
Д	Р	Ү	Ж	П	Ы	Р	Ы	Е
І	Г	Ы	З	Ы	У	А	Д	Ж
Ң	Е	Н	Ы	С	А	А	Л	Қ
Қ	Н	Ы	Ң	А	Л	Ғ	А	Я
А	Д	Ұ	Ш	П	А	Н	Ы	А
З	А	Қ	Б	А	Л	А	С	Т
			К	І	М	Н	Е	Н

 Кім бірінші шешеді 1 мин ойлану.

ІV.  Сабақты қорытындылау.

1. Егерде мен.......

2. Топтастыру.

     1802-1847 жж.                                          Сұлтан                                   1837-1847 жж.

 

 

                                                                                                                                       Хан

 

Батыр

 

                     Қолбасшы                                                                            саясаткер

                                                                   Дипломат

V. Бағалау.

VІ. Үйге тапсырма беру.

Тақырыпты оқу, көтеріліс туралы материялдар жинау.