Жыныс генетикасы. 9 сынып

• 1 слайд

  
  Сабақтың тақырыбы:
  Жыныстық генетиканың анықталуы.
  Тұқым қуалайтын аурулар
  
  
  

• 2 слайд

  
  Топқа бөлу
  
  ХХ
  ХУ
  

• 3 слайд

  ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
  “Кім жылдам”
  

• 4 слайд

  
  Ақпарат жазылған ДНҚ үлескесі
  
  
  
  
  
  Ген
  
  
  
  
  
  
  Ген
  
  
  
  
  
  
  

• 5 слайд

  
  
  Тұқым қуалайтын ақпараттық құрылымдық бірлік
  Хромасома
  

• 6 слайд

  
  
  
  
  
  
  Генетика
  Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін ғылым
  

• 7 слайд

  Генотип
  
  
  
  
  
  
  Ағза гендерінің
  жиынтығы
  

• 8 слайд

  
  
  
  
  
  
  Аутосомды
  Жыныс хромасомасынан басқа хромасомдар
  

• 9 слайд

  
  
  
  
  
  
  Доминантты
  Басымдылық көрсететін белгі
  

• 10 слайд

  
  
  
  
  
  
  Тұқым қуалаушылық
  Тірі организмдердің табиғи қасиеттерінің ұрпаққа берілуі
  

• 11 слайд

  
  
  
  
  
  
  Рецессивті
  Гетерозигота күйінде көріне алмайтын тұқым қуалайтын белгі
  

• 12 слайд

  
  
  
  
  
  
  Гетерозигота
  Аллельді гендері әр түрлі
  

• 13 слайд

  
  
  
  
  
  
  Гомозигота
  Аллельді гендердің екеуі де бірдей
  

• 14 слайд

  
  
  
  
  
  
  Зигота
  Ұрықтанған жұмыртқа жасушасы
  

• 15 слайд

  
  
  
  
  
  
  Гамета
  Жыныс жасушасы
  

• 16 слайд

  ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
  1 топ
  Ген - Тұқым қуалайтын белгілердің сырты көрінісі
  Аллельді гендер - Әр түрлі аллельді гендері бар зигота
  Гамета - Жыныс хромосомаларынан басқа хромосомалар
  Гетерзигота - Тірі организмдердің табиғи қасиеттерінің ұрпаққа берілуі
  Фенотип - Өз түріне тән жасушадағы тақ хромосома жиынтығы
  Рецессивті - Жыныс жасушасы
  Аутосомды - Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейді.
  Гаплоидты - Бір жұп белгілердің дамуын анықтайтын гендер
  
  

• 17 слайд

  
  
  «Өз жартыңды тап»
  Карточкалар беріледі. Біреуінде –сұрақтар, екіншісінде- жауаптарға арналған тірек кестелер. Бір сұрақ пен оның жауабын алған карточкалардың түсі бірдей болады. Оқушылар кез келген түсті карточканың біреуін таңдайды, өз серігін іздеп тауып, бірге отырып жұмыс жасайды.
  

• 18 слайд

   
   
  Адамда көгілдір көз басылыңқы белгі, қойкөздік басым белгі. Қойкөзді гетерозиготалы әйел мен көгілдір көзді еркекте қандай ұрпақ болады? Генотипін және фенотипін жаз
   Қаны гетерозиготалы ІІ – топтағы жігіт, қаны гетерозиготалы ІІІ – топ қызға үйленген. Ұрпақтарының қан тобының генотиптері қандай болмақ?
   
   
  

• 19 слайд

  Қаны гетерозиготалы ІІІ – топтағы жігіт, қаны І – топтағы қызға үйленген. Ұрпақтарының қан тобының генотиптері қандай болмақ?
  Тышқанда ақ реңді жүн қара реңге басымдылық жасайды. Гетерозиготалы аналық пен қара аталықтан қандай ұрпақ болуы мүмкін? Генотипін фенотипін жаз
  

• 20 слайд

  Адамда солақайлық басылыңқы белгі, оңқайлық басым. Оңқай гомозиготалы әйел мен солақай еркектің ұрпағы қандай болады. Генотипін фенотипін жаз.
  Г. Мендельдің І- заңына анықтама бер
  Г. Мендельдің ІІ- заңына анықтама бер
  
  

• 21 слайд

  Оқушылар мына проблемалық сұрақтарға ойланып жауап берейік:
  Болашақ дүниеге келетін нәрестенің жынысын алдын ала болжауға немесе анықтауға бола ма?
  
  Жас нәрестенің қыз не ұл бала болып туылуы неге байланысты?
  
  Неге бір отбасында дүниеге келген балалардың бірінің дені сау, ал бірі тұқым қуалайтын ауруға шалдығады?
  

• 22 слайд

  Табиғат құпиясы  таусылған ба?
   Кездесер тірі ағзалар екі дара,
  Аталық пен аналық жыныстардың
  Біледі құрылысын  жеке дара.
  Білсеңіз айтыңызшы, бұл қайсала?     
   
  ЖЫНЫС ГЕНЕТИКАСЫ
  ӘЙЕЛ
  ЕРКЕК
  

• 23 слайд

  2 топ тапсырмасы
  «Жыныспен тіркесіп тұқым қуалау»
  1 топ тапсырмасы
  «Жынысты алдын ала анықтау»
  
  

• 24 слайд

  Тұқым қуалайтын аурулар
  Хромосомалық
  Гендік
  Клайнфельтер, Шерешевский-Тернер, Трисомия, Даун, т.б.
  
  Брахидактилия, Фенилкетанурия, Гемералопатия, Рахит, Гемофилия, Альбинизм, т.б.
  

• 25 слайд

  Хромосомалық аурулар
  Даун синдромы
  Патау синдромы
  Шершевский – Тернер
  синдромы
  Клайнфельтер синдромы
  

• 26 слайд

  Гендік аурулар
  Полидактилия –
  алтысаусақтылық
  Сидактилия –
  саусақтардың бірігуі
  Дальтонизм
  Альбинизм
  
  

• 27 слайд

  
  1 – есеп. Дальтонизм жынысқа тіркес тұқым қуалаудың басылыңқы
  аллельдерінің генімен анықталады. Түсті көрмеу Х хромосомада болатын
  басым аллельмен кодқа жазылады. Дені сау әйел және еркек дальтониктің
  қандай ұрпағы болуы мүмкін.
  2-есеп. Дальтонизмдегі сияқты гемофилия гені жынысқа тіркес және қалыпты қан ұюға қатысы бойынша басылыңқы болып табылады. Егер шешесі таратушы, әкесінің қаны қалыпты ұйитын болса, ұрпақ қандай болуы мүмкін ?
  ХХ тобы
  ХУ тобы
  

• 28 слайд

  Жинақтау кезеңі
  Егер мен ДНҚ сараптама орталығында сарапшы болсам........
  
  Егер генетик болсам................
  
  Егер мен отбасы орталығында психолог болсам................
  
  Эссе жазу
  

• 29 слайд

  Эссе критерийлері:
  10 сөйлемнен кем емес (3 балл)
  1,2 қанатты сөздер, афоризмдер болуы керек(3 балл)
  Өмірден мысал келтіріп, байланыстыру маңыздылығы (3 балл)
  Эсседе егерде мен........ ойын жазу керек (3 балл)
  Бағалау өлшемі
  10,12 балл -5
  8,10 балл – 4
  6,8 балл – 3
  
  

• 30 слайд

  Адам бойындағы асыл қасиеттердің , парасаттылықтың үлгісі ретінде ұрпақтан-ұрпаққа берілуі
  Тектілік құбылысы жақсы адамның кездейсоқ қалыптаспайтынын , ата- бабалардан берілетін дүниетанымдық бейімділіктері болуға тиістілігін көрсетеді
  Тектілік гендік түрде берілетін биологиялық қасиет
  Нағыз тектілік сыпайылықтан, кешірімпаздықтан, мейірбандықтан көрініп, ешкімді төмендетпей биіктеуге мүмкіндік береді
  “Тектілік” ұғымын қалай түсінесің?
  

• 31 слайд

  Бағалау
  

• 32 слайд

  Жынысқа тіркес белгілердің тұқымқуалауға арналған генетикалық есептер
  Үй тапсырмасы
  

• 33 слайд

  Назарларыңызға
  рахмет!
  Ой түйін
  
  
  «Білім алып, ізденуге ешқашан да кеш емес,
  Бүгінгі қозғалған мәселелер бос емес»