Жоба жұмысы. Тақырыбы: "Құмырсқа".

• 1 слайд

  Алматы облысы
  Еңбекшіқазақ ауданы
  Шелек ауылы
  МКҚК «Бәйтерек» балалар бақшасы
  Жазғы сауықтыру-шынықтыру маусымының
  Жоба жұмысы
  Тақырыбы: «ҚҰМЫРСҚА».
  Ортаңғы «Өркен» тобының тәрбиешісі:
  Кондыбаева Салтанат Сакеновна
  2015-2016 оқу жылы
  

• 2 слайд

  Мақсатым:
  Жалпы құмырсқа туралы жалпы мәлімет беру. Құмырсқаның түрлеріне тоқталу.
  Жәндіктерді қорғап, табиғатты аялауға тәрбиелеу.
  Міндетім:
  Құмырсқа жайлы білгенімді балаларға жеткізу.
  Құмырсқалардың пайдасы мен зиянын түсіндіру.
  

• 3 слайд

  «Құмырсқа» туралы мәлімет.
  Құмырсқа (Formicidae) – жарғаққанаттылар отрядының бір тұқымдасы. Құмырсқа Жер шарында кеңінен таралған, тек Қиыр Солтүстікте және Антарктидада ғана кездеспейді. Құмырсқаның 10 мыңдай түрі бар. Олардың көпшілік түрлері тропиктік аймақтарда кездеседі.
  Денесі, басы, көкірек және құрсақтан тұрады. Басы үлкен, жақтары жақсы жетілген, ауыз аппараты кеміргіш. Көкірек бөлімі жіңішке, онда үш жұп аяқтары жақсы жетілген. Көпшілік түрлерінің құрсақ бөлімінде шаншары мен улы бездері жақсы дамыған, улы бездерінен бөлінетін сұйықтық – құмырсқа қышқылы деп аталады. Құмырсқалар, көбіне топтанып (10 – 100 мың дарасы бірігіп), арнайы илеу жасап, тіршілік етеді. Әрбір илеуде аталық, аналық, “жұмысшы” және “жауынгер” құмырсқалар болады. Жыныстық тұрғыдан жетілмеген топтары – жұмысшы құмырсқалар деп аталады. Олар илеудегі дернәсілдерді, аналық құмырсқаларды қоректендіреді, ауаның алмасуын, ылғалдың бір қалыпты болуын қамтамасыз етеді. Аталық құмырсқалар шағылысып болғаннан кейін өледі. Аналық құмырсқалар ұрықтанғаннан кейін қанаттарын жойып, тек ұрпақ жалғастырады, олар кейде 20 жылға дейін өмір сүреді. Аналық құмырсқаның дене тұрқы ірі.
  Жер бетіндегі ең ежелгі жәндік (жасы жағынан) құмырсқа болып табылады. Осындай бір қызықты деректер тастардың арқасында анықталып, көпшілікті таңқалдырды. Сонымен ежелгі құмырсқалардың жасы жүз миллион жылдың кемерінен бір - ақ асып шықты.
  Құмырсқалардың жер бетінде 6000 түрі болады екен.
  
  

• 4 слайд

  «Құмырсқаның» пайдасы.
  Құмырсқа тұнбасын жасап көріңіз
  Құмырсқа тұнбасын суықтағанда, тұмауратқанда, ревматизммен ауырғанда терлеу үшін пайдаланады. Оны дайындау да өте оңай. Бөтелкеге жартысына келетіндей етіп құмырсқа саласыз. Үстінен толтыра спирт құясыз. Арақ болса да болады. Оны бірнеше күнге жылы жерге қоясыз. Бұл тұнбаны күніне үш мезгіл 20-60 тамшыдан ішіп тұру керек. Немесе осы тұнбаға дәкені батырып алып, ауырған жерге басуға болады.
  Қазіргі кезде Қытайда құмырсқадан аса бағалы азықтық, дәрілік қасиеті бар препараттар дайындалады. 
  жұқпалы аурулармен ауырмайтындығы анықталған. 
  Құмырсқадан алынатын дәрілер буын ауруларын, қант диабетін  емдеуде, қан 
  қысымын реттеуде қолданылады. 
  Оңтүстік Азия елдері, Мексика тұрғындары құмырсқаны тағам ретінде де пайдаланады. 
  Аяғы ауыратындар кей жағдайларда құмырсқа илеуіне аяғын салып құмырсқаға шақтырған.
  
  

• 5 слайд

  «Құмырсқаның» мүшесімен
  таныстыру.
  Денесі бас, көкірек және құрсақтан тұрады.
  Басы үлкен, жақтары жақсы жетілген, ауыз аппараты кеміргіш.
  Көпшілік түрлерінің құрсақ бөлімінде шаншары мен улы бездері жақсы дамыған
  Көкірек бөлімі  жіңішке,
  онда үш жұп аяқтары жақсы жетілген.
  улы бездерінен бөлінетін сұйықтық- құмырсқа қышқылы деп аталады
  

• 6 слайд

  «Құмырсқаның» денесін
  илеуге жапсыру.
  

• 7 слайд

• 8 слайд

  Мақпал құмырсқасы
  Ара құмырсқа
  Фараон құмырсқасы
  Ұры құмырсқасы
  Соқыр құмырсқа
  Солдат және оқ
  құмырсқасы
  Шымды құмырсқа
  Сары орман
  құмырсқасы
  Бақ құмырсқасы
  Гигант құмырсқасы
  10 мың триллиондай түрлері бар екен
  

• 9 слайд

  Түрлі-түсті құмырсқа
  Үй құмырсқасы
  Макромир құмырсқасы
  Пробкоголовый
  Жұмысшы құмырсқалар
  Понера
  Фермер құмырсқа
  Щитинистый
  Сары құмырсқа
  Қадалғыш құмырсқа
  Бал құмырсқасы
  

• 10 слайд

  «Құмырсқа» туралы тақпақ.
  Құмырсқа туралы өлең
  Ұзын мұртты құмырсқа,
  Келе жатыр жұмысқа,
  Алды допты орнынан,
  Солға бұрылды,
  Оңға бұрылды,
  Қойды допты орнына. 
  Құмырсқа туралы өтірік өлең
  Құмырсқа көлге шомылып, 
  Құмға аунады жағада. 
  Жазда қарға көміліп, 
  Аққала соқты далада
  Құмырсқа туралы мақал-мәтел
  Аяз әліңді біл,
  Құмырсқа жолыңды біл
  Құмырсқа туралы жұмбақ
  Екі басы жұдырықтай,
  Ортасы қылдырықтай.
  Құмырсқа туралы ырмдар
  - Құмырсқаның илеуін бұзба
  

• 11 слайд

  «Еңбекқор құмырсқа»
  туралы ертегі.
  

• 12 слайд

  «Құмырсқаның» суретін бояу.
  

• 13 слайд

  «Құмырсқаның» илеуі.
  Илеу құмырсқалардың күмбезделген ұясы. Ірі илеудегі құмырсқалардың саны бірнеше миллионға жетеді. Илеудің жер астындағы бөлігі болады. Оны жас құмырсқалар дамып жетілетін жолдар торлап жатады. Құмырсқалар тек қана топ - топ болып қана емес, аналық, аталық және жұмысшы құмырсқалардан құралған семьялармен ұзақ жылдар тіршілік етеді. Жұмысшы құмырсқалар өзара еңбек бөліседі, Солдат құмырсқалар әрбір кіре беріс жолында іннің аузын басымен жауып тұрады. Илеуге оралған жұмысшы құмырсқа кіре берістегі жолды жауып тұрған солдаттың басын мұртшасымен тықылдатып қаққаннан кейін ғана илеуге ене алады. Негізгі қорегі насекомдар, өсімдік дәндері. Олар ортаны тазартып табиғатқа көп пайда келтіреді. Кейбіреуі ауыл шаруашылыққа зиянын келтіреді. Оның шаққаны улы. Құмырсқаның илеуін бұзуға болмайды!
  

• 14 слайд

  Шығармашылық жұмыс.
  

• 15 слайд

  «Құмырсқаның адам досы екендігіне
  көз жеткізу».
  Құмырсқаның адамға ұқсас, беймәлім тұстары
  
  Адамзаттың күйбең тірлігі, тынымсыз еңбек етуі секілді қасиеттердің барлығы кішкентай болса да, әлі зерттіліп бітпеген құмырсқалардың бойынан табылатыны ешкімге таңсық емес. Алайда, жыл өткен сайын ғалымдар құмырсқалардың бізге беймәлім, адамзаттың тұрмыс тіршілігіне ұқсас тұстарын ашуда. Мен сізге солардың ішіндегі таңдаулы үш жаңалықты ұсынамын.
  ҚҰМЫРСҚАЛАР НАРАЗЫЛЫҒЫ
  Бүгінгі қоғамда түрлі әлеуметтік жағдайға байланысты наразылықтар, шерулер, көтерілістер жиі орын алып жатады. Дәл сондай наразылықтар құмырсқалар арасында да орын алатынын білесіздер ме?
  САНАСЫЗ ҚҰМЫРСҚАЛАР САНАЙ АЛАДЫ
  Құмырсқалардың бір-бірімен байланысып, тілдесетіні ғылымға жаңалық емес. Алайда Сібір ғалымдары құмырсқалардың тек сөйлесіп қана қоймай, олардың тіпті санай алатын қабілеттері бар екенін анықтаған. Олар қосуды, алуды, тіпті қарайпайым есептерді шығаруды да біледі екен.
  ҚҰМЫРСҚАЛАР ИНТЕРНЕТІ
  Жалпы интернет деген ғажап кеңістіктің адам қолынан жасалған, сондықтан ол тек адамдар арасында ғана қолданылатын дүние һәм оның жан-жануарлар арасында болуы мүмкін емес екеніне сенімдісіз бе? Ендеше, қәзірден бастап ол сеніміңізден арыла беріңіз.
  
  

• 16 слайд

  «Құмырсқаның адам денсаулығына пайдасын анықтау».
  Құмырсқалардың адам денсаулығына пайдасын көп халықтар ерте кездерден - ақ білген. Аяғы ауыратындар кей жағдайларда құмырсқа илеуіне аяғын салып құмырсқаға шақтырған. Мысалы, Қытайда бұдан 5 мың жыл бұрын жазылған “БыңЦауГаңМу” кітабында құмырсқаның қасиеті туралы қызықты деректер келтірілген. Құмырсқа денесінде 70 - тен астам микроэлемент, 20 - дан астам амин қышқылы, витаминдер бар. Қазіргі кезде Қытайда құмырсқадан аса бағалы азықтық, дәрілік қасиеті бар препараттар дайындалады. Құмырсқаларға жүргізілген зерттеулер нәтижесінде олардың жұқпалы аурулармен ауырмайтындығы анықталған. [2] Құмырсқалар жүрген іздерінде құмырсқа қышқылынан тамшы қалдырады, сол иіс бойынша адаспай табады. Орманда тіршілік ететін құмырсқалар ағашқа өрмелегенде де бірінің артынан бірі тізіліп жорғалайды, мұнда да құмырсқа қышқылы көмектеседі. Құмырсқалардың 5000 - дай түрі бар. Қазақстанда көбірек кездесетіні жерден ін қазатын, үйлерде болатын өте ұсақ – үй құмырсқалары (шымылдар), орманда көбірек кездесетін - жирен құмырсқалар, қара құмырсқалар т. б. Құмырсқалар пайдалы, орманда тіршілік ететін жирен құмырсқаларды жыртқыштар деуге болады. Ол зиянды жұлдызқұрттармен, жауынқұрттармен және жалаңаш шырыштармен қоректенеді. Ағаштардағы зиянды жәндіктерді құртып, пайда келтіреді.
  
  

• 17 слайд

  «Құмырсқа ең тығыз көпшілік».
  Біз – ең көп құжынап өмір сүретін жәндікпіз, сіздердегі әр қырық кісіге бізден жеті жүз миллион құмырсқа тең келеді. Біз осыншалықты көп болсақ та, ешкімге кедергі келтірмейміз. Тіпті, көзге де түспестен тасада, өзімізше өмір сүреміз. Мұзды мұхиттардан басқа әлемнің барлық жерінде тіршілік ете береміз. Көбіне ыстық аймақтарды ұнатамыз.
  Біз топ, қоғам болып өмір сүруге бейімбіз. Жаратушының жеке-жеке бөліп берген ісін әрқайсысымыз қалтқысыз орындаймыз. Үлкен метрополиялар секілді қалалар тұрғызамыз. Миллиондаған тұрғыннан құралған қалаларымызда өзімізге тән азық қоймалары, ұрпақ өсіретін бөлмелер, жауынгер әскерлеріміздің жатақтары орналасқан. Бүгінгі таңда біздің тоғыз мың түріміз бар. Әр түр өзінің жаратылысына сай тазалықшы, диқаншылық, мал өсіру секілді әр түрлі кәсіппен шұғылданады. Біз құрған қоғамдық жүйені адам бола тұра сіздер әлі құра алмадыңыздар. Ақыл-ой, сана иесі болғанмен бұл, бәлкім, сіздердегі жаман қылықтар мен нәпсінің керітартпалығынан шығар. Ақыл-ой, сана-сезім бергенмен, сіздерді сынау үшін нәпсі мен шайтан, көре алмаушылық, күндеушілік, іштарлық секілді жаман қасиеттер де жаратылды емес пе? Сірә, сіздердің мінсіз қоғам құра алмауларыңыздың астарында осылар жатқан болар.
  Өзара көмек, жанпидалық, өз міндетін ғана атқарып, басқалардың ісіне араласпау, қарақан басын емес, қоғам мүддесін алға қою секілді қасиеттерді біз жоғары бағалаймыз. Бұндай қасиеттер бізге трансформация, эволюция немесе табиғи селекция секілді гипотезалармен келмегендігі ақиқат.
  

• 18 слайд

  «Қорытындылау».
  Қорытындылай келе, құмырсқалар бізді мынандай қасиеттеге үйрете алады:
  Ешқашан берілмеуге;
  Болашақты ойлауға;
  Өмірден жақсы өзгерістерді күтуге;
  Қолымыздан келгеннің барлығын істеуге.
  Біз құмырсқалар пәлсапасын қолдану арқылы, өз өмірімізге өзгерістер әкеле аламыз. Бастысы, дұрыс бағыт таңдау. Сіз дұрыс жолмен жүресіз бе, әрі қарай қателіктер жібересіз бе, оны сіздің жеке пәлсапаңыз және өмірге деген көзқарасыңыз анықтайды.
  Ешқашан берілмейік, алға, тек қана алға, өз-өмірімізге сенімді болайық және қолымыздан келгеннің барлығын жасайық.
  

• 19 слайд

  Назар қойып тыңдағандарыңызға көп рахмет!