Жоспар "Асқорыту мүшелерінің құрылысы" (8 сынып)

Тақырыбы: Асқорыту мүшелерінің құрылысы
Сабақтың мақсаты: Асқорыту мүшелерінің құрылысы және қызметімен танысу, адам ағзасы үшін маңызына және зат алмасуда алатын орнына тоқталу.
Міндеттері:
Білімділігі: Оқушыларға ас қорыту мүшелері туралы таныстырып білімдерін жетілдіру, білімдерін шыңдау, ұғындыру. Ас қорыту жүйесі құрылысының ерекшелігін көрсету, құрылысын түсіндіру, асқорыту бездері мен ферменттердің рөлін ашу.
Тәрбиелілігі: Тамақ ішу, оның сапасын және сақталу жөнінде өзін - өзі бақылау дағдысын қалыптастыру. Санитарлық гигиеналық дағдыға үйрету. Салауатты өмір сүру салтын насихаттау.
Дамытушылығы: Оқушыларға ас қорыту мүшелерінің тірек - кесте сызбалармен түсіндіріп білімдерін одан әрі дамыту.
Құрал - жабдықтар: «Ас қорыту жүйесі» кестесі, флипчарт, электронды оқулық, интерактивті тақта.
Сабақ типі: аралас
Әдіс - тәсілдері: тірек - сызба, электронды көрсетілім, видеоролик, деңгейлік тапсырмалар
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
Психологиялық тренинг «Амандасу түрлері»
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру, сұрау
Оқушыларды 3 топқа бөлу. Флипчартта 3 адам бейнесі шығады. Бейненің үстінен номерлеген 5 карточка қойылған. Карточканың артқы бетінде «адам организміне қажетті тағамдық заттар» жазылып тұрады. Карточканың сұрақтары проблемалық, яғни логикалық ойлау дәрежесін бақылау мен бағалау үшін негізделген. Дұрыс жауап болса карточка алынады, ал қате болса карточка орнында қалады. Карточка толық ашылу керек. Егер суретте 1 немесе 2 карточка қалып қойса, онда адам организмінде сол тағамдық заттардың жетіспеуінің белгісі болады. Адам бейнесін толық ашқан топ жеңімпаз болады.
1 - ші карточка сұрақтары:
1. Адам бір тәулікте 4 мезгіл тамақтануы қажет. Неге? (себебі, біздің асқорыту жүйеміздің жақсы жұмыс істеуі үшін, организмде әр уақытта қоректік заттар болу керек)
2. Ал қоректік заттар дегеніміз не? (нәруыздар, көмірсулар, майлар, минералдар, тұздар, су мен витаминдер)
3. Азықтық заттардың, қоректік заттардан айырмашылығы неде? (Құрамында нәруыздар, майлар және көмірсулар бар өсімдіктекті және жануартекті өнім; Нәруыздар, көмірсулар, майлар, минералды заттар, су, витаминдер, күрделі өңдеуге ұшырайтын органикалық қосылыстар)
4. Адамның қалыпты өмір сүріп, дұрыс жұмыс атқаруына, адам организммін құрастырушы бір күндік нәруыз мөлшері 100 - 120 гр. Осы нәруыз тағы нелер түзеді? (ферменттер мен гормондар)
5. Ас тағамдары әр түрлі болу керек? Себебін айт (үнемі бір түрлі тағамдар ішкенде оның сіңімділігі төмендейді және адамның тамаққа деген тәбеті тартпайды)
2 - ші карточка сұрақтары:
1. Майлар әрбір жасушалардың тіршілігіне өте қажетті тағамдық заттар болып табылады. Май өсімдік және жануарлардан алынатын тағамдар құрамында болады. Ал май тышқанда бола ма? (тышқанда болады, құмырсқада болмайды)
2. Адам организіміндегі нәруыздар, көмірсулар, майлар мен витаминдердің рөлі қандай? (нәруыз - құрылыс материалы, майлар - энергия көзі, құрылыс материалы, көмірсу – энергия көзі, витаминдер – алмасу процесіне белсенді қатысады)
3. Нәруыздар негізінен мал және құс етінде, жұмыртқада, сүтте, жаңғақта, жармада көп кездеседі. Ал жәндіктерде кездесе ме? (кейбір жәндіктерде кездеседі, м/ы: ағаш қуысындағы жұлдыз құрттарда)
4. Ас қорыту дегеніміз не? (тамақ өнімдерінің едәуір қарапайым, организмге сіңірілетін заттарға ұсақталу және ыдырау процесі)
5. Ферменттердің рөлі қандай? (Нәруыз текті заттар. Олар ас қорыту жолында заттарды ыдырататын химиялық реакцияларды тездетеді. Әр фермент белгілі бір затқа әсер етеді)
3 - ші карточка сұрақтары:
1. Организм қабылдаған тағам әр түрлі өзгерістерге ұшырап, күрделі өңдеуден өтеді. Организмге түскен тағамдық заттар қалай өңделіп, қалдық заттар сыртқа шығарылып отырады? (қан, лимфа арқылы жасушаларға, ұлпаларға таралады)
2. Адам организміндегі тамақтың рөлі қандай? (Организмнің қалыпты тіршілік әрекеттері үшін жасушалары мен ұлпаларына үнемі қоректік заттар керек)
3. Кешкілік тамақты ұйықтаудан 2 сағат бұрын ішу керек. Неге? (бұл уақыт ішінде қарындағы ас қорытылып үлгереді)
4. Суды дұрыс пайдалана білу керек. Организм үшін су тапшылығы да және суды артық пайдалану да зиян. Не себепті? (суды шектен тыс көп пайдалану бүйрек қызметіне күш түсіріп, зиян тигізеді. Ал су тапшылығы адам организмімін өлтіруге дейін барады)
5. Тамақ ішіп отырғанда кітап, газет оқып, радио тыңдап, теледидар көріп, сөйлеуге болмайды. Не себепті? (кейде адам тамақтан шашалып, тұншығып, өліп кетуі мүмкін)
Сұрақ қою?
Неге тағамдық заттарды, қанға тікелей жіберсе адам өліп кетеді? (м/ы: сүт немесе тауық сорпасын) (Сыртқы ортадағы тағамдық заттар организмдерді қажетті заттармен және энергиямен қамтамасыз ету үшін, сіңіруге дайын күйде ену қажет. Тірі организмдер қоректі химиялық жолымен ыдыратады, олар зат алмасуға қатысады және сіңіріледі)

Үй тапсырмасы бойынша анаграмма беріледі

ІІІ. Жаңа сабақ
«Денсаулық – өмірдің азығы, білім – ақыл - ойдың дамуы»
Сабақтың жоспары:
1. Ас қорыту мүшелеріне сипаттама
2. Ауыз қуысы
3. Жұтқыншақ
4. Өңеш
5. Асқазан (қарын)
6. Аш ішек
7. Тоқ ішек
8. Ұйқы без
9. Бауыр
Адам денінің сау болып қалыптасуы үшін салауатты өмір сүру қажет. Адам организімінің қалыпты өсіп, дамуы мен тіршілік әрекеті үшін ең негізгі жағдай – дұрыс тамақтану. Олай болса бүгінгі сабағымызда ас қорыту мүшелерінің құрылысына тоқталамыз. Тамақ өнімдерін ыдырататын да, қорытатын да универсал аппарат - ас қорыту жүйесі

Тірек - схема №1 «Ас қорыту жүйесі». Видеоролик.

IV.Жаңа сабақты бекіту

1-тапсырма.Тест тапсырмасы

1.Адамда асқорыту жолының ұзындығы:

А) 3-5 м  ә) 8-10 м   б) 15-18 м

2.Дәм сезу рецепторлары қайда орналасқан?

А) жұмсақ таңдайда  ә) ұрттың сілемейлі қабығында б) тілде

3.Асқорыту және тыныс жолдары қай жерде қиылысады?

а) Ауыз қуысында  ә) жұтқыншақта   б) өңеште

4.Асқорыту жолында асқазаннан кейін не орналасқан?

а) ашішек  Ә) тоқішек  б) ұлтабар

5.Тоқішектің бөлімдері

А) ашішек, жиекішек, тікішек

Ә)соқырішек, ашішек, мықынішек

Б) соқырішек, жиекішек, тікішек

6.Ашішек бөлімдері

А)ұлтабар, тікішек, ашішек

Ә)ұлтабар, ашішек, мықынішек

Б)Соқырішек, жиекішек ,тікішек

2-тапсырма.Ас қорыту жүйесін ретімен орналастыр

3-тапсырма.Сұрақты суретте:
1. Орналасқан жері ауыз қуысы, өзі тағамды ұнтақтауға көп көмек көрсетеді. (тіл)
2. Бұл ішектің бір бөлігі тұйықталып, бүйен деп аталады да, құрт тәрізді өсінді – соқырішек түзеді.(тоқ ішек)
3. Ас қорыту бездерінің ішіндегі үлкен без.(бауыр)
4. Іші қуыс бұлшық етті. (өңеш)

4-тапсырма

V. Сабақты қорытындылау

Жолдастарыңды салауатты өмір салтына шақыр

.......................................жатпаңдар,

........................................тастаңдар.

........................................жадырап,

......................................бастаңдар.

Топ болып өлең жолдарын құрау

VI. Үйге тапсырма

 VII..Бағалау

Асқар Өтепбергенов атындағы орта мектеп

(8 «А» сынып)

Өткізген:Есбаева А.Қ

 

2017 ж