Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
Саға мектеп-бала бақшасының
биология пәні мұғалімі
Бахтыгереева Гүлнар
2 слайд
Төрт
түліктің
төресі
3 слайд
«Ана сүті мен жылқы сүті – біздің
тарихымыздың басы»
Ғафу Қайырбеков
«Қазақ тарихы-жылқы тарихы да,
жылқы тарихы-қазақ тарихы»
Қажытай Ілиясұлы
4 слайд
Жүру барысы:
Ұйымдастыру бөлімі
Негізгі бөлім
1. «Жылқы тарихы-қазақ тарихы» /постер құру, қорғау/
2. «Жылқы және қазақ рухы» /сұрақ-жауап/
3. «Жылқы – қасиетті жануар»/жылқы қасиеттері туралы/
4. «Жылқы – киелі жануар» /жылқы түрлерімен таныстыру/
ІІІ. Қорытынды бөлімі
5 слайд
Халқымыздың ерекше қастерлеген және жанына балаған қасиетті түлігінің бірі - жылқы.
Жылқы - қазақтың
ең қадірлі малы, басты байлығы.
6 слайд
1. «Жылқы тарихы-қазақ тарихы»
Қолға үйретілген жылқының арғы тегі жабайы жылқылар –
тарпан мен түзат.
Жылқының алғаш қолға үйретілген жері Қазақстан даласы деп саналады.
7 слайд
Салтанатқа мінетін
жорға атттар:
су жорға, төкпе жорға, айдама жорға, шайқалма жорға
Дүние жүзінде жылқының
250-дей түрі бар. Қазақстанда жылқының
16 түрі өсіріледі.
Жылқы тұқымына
қарай арғымақ, қазанат, абы тобышақ, текежәуміт, қазақы ат, қарабайыр, жырақ, дүлдүл деп бөлінеді.
Шабыс аттар: жүйрік, тұлпар, сәйгүлік, саңлақ, бәйге ат
Жай мініс аттар:
аяқ ылау, жетек ат, қосақ ат, жұп ат, көсем ат.
8 слайд
Жылқыны жасына қарай атау
1 жас
жабағы
тай
2 жас
3 жас
құнан
дөнен
бесті
бие
байтал
4 жас
5 жас
5 жастан құлындаған
аналық жылқы
2-3 жастағы аналық жылқы
9 слайд
2. «Жылқы және қазақ рухы»
Көрік берген қазақтың даласына,
Жылқыға көз тоқтатпай қаласың ба?
Әжетке де жарады деген қазақ
Ат жалын тартып мінген баласына.
10 слайд
3. «Жылқы – қасиетті жануар»
«Жылқы-жаным,
қымыз-қаным»
(Ақтайлақ би)
«Жылқының сүті-шекер, еті-бал»
(қазақ даналығы)
11 слайд
Қымыз түрлері
Уыз қымыз – бұл бие сүтінің уыз дәмі таралған кезде ашытылған қою қымыз;
Сары қымыз – жаз ортасындағы, шөп әбден пісіп, буыны қатқан кездегі қымыз;
Түнемел қымыз – мол қордың үстіне сүт қышқылыарнаулы торсықта сақталып, екі тәулік сапырылған, пісуі жеткен қымыз;
Құнан қымыз – үш тәулік бойы ашытылады;
Бал қымыз – бал, қант секілдітәтті қосып жуасытқан қымыз;
Дөнен қымыз – төрт тәулік ашытылады;
Бесті қымыз – бес тәулік ашытқан қымыз;
Асау қымыз – бесті қымыздан да күшті қымыз;
Жуас қымыз – баяу ашыған немесе саумал қосқан қымыз;
Қорабалы қымыз – мол қордың үстіне күн сайын сүт құя отырып, бірнеше күн жинаған қымыз;
Сірге жияр қымыз – күзді күні бие ағытарда соңғы қымыз бірнеше күн жиналады.
12 слайд
Табиғи жүріс – жылқыға адамның үйретуінсіз біткен жүріс
(аяң, желіс, шабыс, жорға).
Аяң жүріс – жылқының ең жай жүрісі.
Өгіз аяңда – алдыңғы аяқтың ізіне артқы аяқ жетпейді.
Желіс – аяңнан гөрі өнімдірек жүріс. Бұл бүлкіл, бөкен желіс, сар желіс болып бөлінеді.
бүлкіл – желістің ең жай түрі
бөкен желіс ұзақ жолға қолайлы
сар желіс – желістің ең шапшаң
Шабыс – жылқының желістен де тез жүрісі.
Жылқының өзге жүрісінің бірі жорғалау жарыс және қарғу
Жылқыға тән жүріс түрлері
13 слайд
4. «Жылқы – киелі жануар»
Тәует бас, қамыс құлақ, құраған жақ,
Құлан жал, бұлан мойын, қой жұтқыншақ.
Қоян жон, жазық жая, жауырынды,
Құс топшы, қос шынтағы қалқыңқырақ.
14 слайд
Араб жылқысы - мініске арналаған
Ертеден белгілі жылқы тұқымының бірі. Араб жылқысы ҮІІ ғ-дан белгілі.
Ол ХҮ ғ-дан бастап Еуропада көптеген жаңа жылқы тұқымдарының (таза мініс жылқысы, тракенеп, венгр жылқысы, орлов желгіші, т.б.) өсірілуіне себеп болды. Оның айғырларын қазақ халқы өзінің жылқы тұқымдарын жақсартуға қолданды. Тұяғы берік, өте сымбатты, ұзақ жүріске төзімді әрі жүрдек келеді. Шөлге шыдамды, күтім таңдамайды. Қазақстанда таза Араб жылқысы өсірілмейді.
15 слайд
Дон жылқысы- төзімді дала жылқысы
ХҮ-ХІХ ғ-ларда Дон казактарының жергілікті орыс жылқыларын жорықтардан әкелген парсы, қарабах, араб, түрікмен жылқыларымен ұзақ жыл будандастыруы арқылы шығарылған; кейін орыстың орлов-ростопчин, стрелец және ағылшынның таза текті жылқыларымен будандастыру арқылы асылдандырылған. Дон жылқысының сүйегі ірі. Сауыры жалпақ, түсі жирен, көбінесе күрең болады. Дон жылқысы төзімді, аса күтім талғамайды, шаруашылыққа қолайлы, ауа райының ыстық-суығына көнбіс. Сауын маусымында әр биеден 3000 кг сүт саууға болады.
16 слайд
Ақалтеке жылқысы
Бұл тұқым араб жылқысынан бұрын шығарылған және ең ескі тұқым болып саналады. Ол осы күнгі түрікмен жылқысының ұрпағы. Ахалтеке жылқысы Түркмен республикасындағы жылқылардың негізгі түрі. Күй талғағыш, сымбатты, әсем келеді. Басы ашаң, мойны ұзын, тік (кейде бұғы мойындысы да кездеседі), шоқтығы биік, арқасы жұмсақ, жоны ұзын, тұтас сауырлы, жіліншіктері жіңішке, топайлары дөңгелек, тұяқтары берік. Артқы аяқтары қайқылау, терісі жұқа, жалы жібектей жұмсақ болады. Басқа жылқыдай емес жайылымда баққанды ұнатпайды, қатты суықты көтере алмайды, сүйектері жұқа жаратылған. Ал жазғы шөл, шөлейт жерлерге мініске өте төзімді, жүйрік болады.
17 слайд
Буденный жылқысы-жазық дала жылқысы
Будённый жылқысы — салт мінілетін жылқы тұқымы. 1921- 48 жылы Ресейдің Ростов обл. жылқы зауыттарында таза тұқымды Дон мініс жылқысы мен Қара теңіз жағалауының жылқыларын будандасатыру арқылы шығарылған. Буденный жылқысы ірі, дене бітісі мығым келеді. Басы етсіз, қаз мойын, шоқтығы биік, аяғы сіңірлі, тұяғы берік.. Қазақстанда Буденный жылқысын жетілдірумен Алматы обл. Қызылағаш жылқы зауыты шұғылданады.
18 слайд
Қазақы жылқы-жазық дала жылқысы
Қазақы жылқы - Қазақстан табиғатына сай, заман мүддесі мен мүмкіндігіне бейімдей сұрыптаудың нәтижесінде қалыптасқан жергілікті тұқым. Салт міну, жүк тасу, ет пен сүт өңдіру үшін өсіріледі. Ғасырлар бойы халықтың сұрыптау әдісімен шығарылған. Жыл бойы жайылымда бағуға бейімделген, жал-құйрығы қою, мойны жуан, арқасы берік, жұмыр денелі, жатаған, аяқтары сіңірлі, тұяқтары шымыр. Қазақы жылқының кейбір аймақтардың табиғи ерекшеліктеріне және басқа жылқы тұқымдарының ықпалына байланысты қалыптасқан бірнеше түрлері (Адай жылқысы, Жабы ) бар.
19 слайд
Ат әбзелдерін білеміз бе?
Тебінгі, таралғы немесе үзеңгі бау,
жүген, құйысқан, өмілдірік,
айыл, таға, тұсамыс,
шідер, өре,
қамшы
20 слайд
МАҚАЛ - МӘТЕЛДЕР
Ат болатын тай саяққа үйір,
Адам болатын бала қонаққа үйір.
Бір түлікке бай болғанша,
Әр түлікке сай бол.
Жылқы- малдың патшасы,
Түйе- малдың қасқасы.
Тайдың мінгені білінбес,
Баланың жүгіргені білінбес.
Аттың аты үлкен,
Түйенің табаны үлкен.
Ат қадірін білмесең,
Жаяушылық көрерсің.
Ас қадірін білмесең,
Ашаршылық көрерсің.
Жылқының көркі құйрық,
Үйдің көркі мүлік.
21 слайд
Жер апшысын қуырып, илеп келген,
Жылқы малы қазірде сиректеген.
Қайда барсаң, қаптаған машиналар
Жылқы мінген қазақты сирек көрем.
Көп нәрсенің қалдық па жазығына
Мән бермей ата-дәстүр азығына.
Жылқыны әкеп байлауым қиялменен
Бүгінгі, ертеңгілік қазығына.
Жылқы-малдың патшасы
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Тақырыбы: Төрт түліктің төресі
Мақсаты: Жылқының қазақ тұрмысындағы өзіндік орнын ұғындыру, оның еті мен сүтінің адам денсаулығына шипалық қасиетін және халқымыздың жылқыға деген ерекше құрметі мен киелі жануар екендігі туралы түсініктерін толықтыру.
Түрі: танымдық сабақ
Жүру барысы:
І. Ұйымдастыру бөлімі
ІІ.Негізгі бөлім
1. «Жылқы тарихы-қазақ тарихы» /постер құру, қорғау/
2. «Жылқы және қазақ рухы» /газет қорғау/
3. «Жылқы – қасиетті жануар» /жылқы қасиеттері туралы/
4. «Жылқы – киелі жануар» /жылқы түрлерімен таныстыру/
6 661 379 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Бахтыгереева Гулнар Ислямовна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс профессиональной переподготовки
300 ч. — 1200 ч.
Курс повышения квалификации
72 ч. — 180 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 144 ч.
Мини-курс
3 ч.
Мини-курс
6 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.