Мұғалім немесе оқытушы — болашақ ұрпақтарды қоғамдық өмірге тез әрі жеңіл қосылу үшін және сол қоғамның сол мақсаттарды орындайтын адамдарды қамтамасыз ету қабілетін арттыру үшін тәрбиелеу мен оқыту қажеттілігі себебінен әлемдегі ең кең тараған мамандықтардың бірі.Оқыту мен мұғалімдер адамзақа ерте заманнан таныс болғанмен, тек жаңа заманда ғана мұғалімдік ең таралған мамандық бола бастады.
Жүз жыл бұрын ғана халықтың көпшілігі, тіпті еуропалық отбасылар да білім беру мәселесін халықтық және отбасылық педагогика тәсілдерімен шешуге мәжбүр болды. Бұл әдістің өзіндік жақсы (бұл туралы білім беру саласының шенеуніктері көбінесе сөз қозғамайды) және жаман жақтары болды. Ал білім беруге арнайы адам жалдауға адамдардың тек аз бөлігінің (патшалар, ақсүйектер) қолы жетті немесе тек арнайы мамандықтарға қажеттілік мөлшеріне байланысты іске асырылды (мыс.: әскери дайындық, мамандыққа үйрету).
Әр заманда тәрбиелеу мен оқыту міндеті әртүрлі адамдарға жүктелді: тәрбиелеушілерге, кураторларға, мұғалімдерге. К. Д. Ушинскийдің өзі оқушыға жақсы тәрбие беру мәселесін оған білім беруден жоғары қойған, себебі, оның ойынша, бір адамға білім беріп, ол өзінің тәрбиесінің нашарлығы себепті ол ғылымды зұлымдық мақсатында жұмсаса, қоғамға білім алмай тұрған халінен гөрі қауіптірек болып кетуі мүмкін.
