Агъзавий икяе (аяттан бир парча)

Нутукъ инкишафы  дерси

Мевзу: Агъзавий икяе (аяттан бир парча)

Дерснинъ  макъсады:

1. Талебелерни аятта олгъан вакъиаларгъа, адиселерге     дикъкъат этмесини огретмеге.

2. Шу вакъиаларны, адиселерни талиль этмеге, къыймет кесмеге ве хуляса чыкъармасыны инкишаф этмеге.

3. Балаларда мераметли дуйгъуларны тербие этмек.

4. Талебелернинъ  агъзавий  ве  язма  нутукъларыны зенгинлештирмек, инкишаф  этмек.

Дерс теминаты: метинге келишкен ресимлерни азырламакъ, ассоциатив чалы, бельгилев джедвели, мий уджумы  усулларнен файдаланмалы.

                                          Дерснинъ  кетишаты

1. Дерснинъ мевзу ве   макъсадыны  илян  этюв.

2. Оджанынъ  сёзю.

3. Назифенинъ   икяесинден   бир   парчаны   окъунъыз.   Оны   мевзу   ве   гъаесини анълатынъыз.

                     Эльмазнынъ къуванчы артты. Оларнынъ эвинде о арзулагъан мышычыкъ яшай башлады. Мышычыкъ куньлер сайын денъишти. Башындаки беш къапикни анъдыргъан ярасы да савушты. Амма яра олгъан ерде тюк чыкъмады. О ерде беяз тамгъа асыл олды.

         Шу тамгъачыкънынъ асыл олмасы, онынъ ады Тамгъачыкъ деп чагъырылмасына себеп олды.

Куньлернинъ биринде Тамгъачыкънынъ башына бир мусибет тюштю.

Къартанам:

— Бу ярамаз мышыкъны джоймакъ керек! — деди. — Бакъ, сен онъа, манъа ахырдан эвге сычан ташып башлагъан. Бу даа насыл бир марифет. Мышыкъ эвдеки сычанны ёкъ этмек ичюн тутулса, бизлер исе оны ахырдан эвге сычан ташыгъаны ичюн тутаджакъ экенмиз де, — деп къартанамнынъ сандыракълагъаныны корьген олсанъыз, сизлер де меним киби, Тамгъачыкъны къуртармакъ ичюн, шашмалап, сандыкъкъа сакълар эдинъиз.

Сандыкъ исе къартанамнынъ одасында озь омюрини девам этмекте. Онынъ ичинде мен киби къызчыкънынъ экиси сыгъа биле. Асылында, сизлерге сыр этип айтайым, бу сандыкъ къартанамнынъ келинлик сандыгъы экен. Къартанам нишанланаджакъта, онынъ бабасы

дерья-денъиз кечип, Тюркиеден кетирген. Къартанамнынъ айткъанына коре. Онынъ келинлик джиезлери сандыкъны толдурып ташкъан. Къалгъан джиезлери исе богъчаларгъа ерлештирильген.

Бу   муджизели   сандыкънынъ   башына    къартанам    ве   къартбабамнынъ    башына кельгени киби, нелер тек кельмеген. О да, къартанам ве къартбабам киби Къырымдан  къувулгъан   заман,   насылдыр   бир   тылсымнен   эшелон   ичине   тюшкен.   Оларнынъ къарныны тойдургъан. Сандыкъ насыл ола да, инсаннынъ къарныны

тойдура, аджеба, деп ойлана эдим мен эвеллери. Лякин бу сёзнинъ манасыны мен тек сонъки вакъытлары анълай башладым. Сизлер анъламасанъыз, мен акълатмагъа тырышып бакъайым. Къартанамнынъ

фикириндже, сандыкъ да джанлы бир шей экен. Инсаннынъ анъылы фикири — буюк бир зенгинлик сайылса, сандыкъ ичиндеки мал, яни джиезлер ачлыкъ вакъыты — къыймети олмагъан бир зенгинлик сайылгъан. Дюльбер, алтын йипишли къушагъына къартанам бир тилим отьмекке денъишип, кадячыкъларынынъ джаныны къуртаргъан.

Дейджегим, анавы сандыкъ устюнде бабам къалачланып юкълагъан. Сандыкънынъ ичиндеки зенгинлик исе кеткен сайын

эксиле берген. Тек келинлик антерини къаратанам ич бир шейге денъишмеген.

         Яз куньлерининъ биринде биз даа Озьбекистанда яшагъанда, къартанам сандычыгъындан бу сарарып къалгъан антерини чыкъарып агълагъаныны корьген эдим. Бу антер она пек къыйметли бир тюс олгъаныны о вакъыт анълагъан эдим.

Мен Тамгъачыкъны ана шу къаратамнынъ антери сакълы тургъан снадыкъкъа сакъладым. Онъа отьмек кесечиклери бырактым. Уйледе мектептен къайткъанда, ашханеде къартанамнынъ ачувлы-ачувлы шаматалы сеси эшитильмекте эди.

Тар сокъачыкъ бойлап аяткъа киреджекте, шу ерде сагъ тарафта, тельде къартанамнынъ ювулып асылгъан келинлик антерине козюм тюштю. Шаматанынъ асылыны шу ань анъладым.

4. Фронталь суаль-джевап.

   1. Эльмазнынъ эвинде ким яшамагъа башлады?

   2. Не ичюн онынъ ады Тамгъачыкъ?

   3. Не себетен къартана Тамгъачыкъкъа ачувланды?

   4. Эльмаз мышычыкъкъны не ерге сакълады?

   5. Метинде сандыкъ акъкъында айтылгъан ерини тапып дикъкъатнен окъунъыз.

  6. Не ичюн къартана Эльмазгъа дарылды?

5. Метинни    окъугъан    сонъ    Эльмазнынъ    образы     устюнде    токъталынъыз, къызчыкънынъ табиат чизгилерини анълатынъыз ве метинден тапып, исбатланъыз.

      Эв вазифеси.   Эвде   баба-ана   я   да   къартана-къартбаба   иле   аятынъызда  олгъан   бир вакъианы хатырлап, агъзавий шекильде икяе азырлап келинъиз.