Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
Проблемалық жағдай.
Бір бірімізбен сөйлесіп тұрғанда арамыздағы тартылысты неге сезбейміз?
Адам неге құс сияқты ұшып кетпейді?
2 слайд
Бүкіл әлемдік тартылыс заңы.
Заңды И. Ньютон 1667 жылы ашты.. 1665 жылы 23-жасында Ньютон Айды орбитада ұстап тұратын күш Жерге алманың құлауына септігін тигізетін күш табиғатына ұқсас екендігін болжап айтты. Оның болжамы бойынша Әлемдегі барлық денелер арасында массалар центрін жалғастыратын түзу бойымен тартылыс (гравитациялық күштер) күштері әсер етеді .(. 1.10.1- сурет).
1.10.1-сурет. Денелер арасындағы гравитациялық күштер
3 слайд
Ньютон онан кейінгі жылдары астроном И. Кеплердің XVII ғасыр басында ашқан ғаламшарлардың қозғалыс заңдылығының физикалық түсіндірмесін табуға тырысты және гравитациялық күштердің сан мәні қанша болатынын есептеді.Ғаламшарлардың қалай қозғалатынын біле отырып Ньютон оларға қандай күштер әсер ететіндігін анықтағысы келді. Бұл әдіс механиканың кері есебі деп аталады.
4 слайд
Механиканың негізгі есебі бойынша массасы мен жылдамдығы белгілі денеге әсер ететін күштің салдарынан кез келген уақыт мезетіндегі дененің
орнын анықтау болса ,механиканың кері есебінде дененің қалай қозғалатындығына қарай оған әсер ететін күштерді анықтау болып табылады
5 слайд
Осы есепті шешу арқылы Ньютон бүкіл әлемдік тартылыс заңын ашты. Барлық денелер бір-біріне өздерінің массаларының көбейтіндісіне тура пропорционал және арақашықтығының квадратына кері пропорционал күшпен тартылады:
6 слайд
Пропорционалдық коэфициент G табиғаттағы барлық денелер үшін бірдей және оны бүкіл әлемдік тартылыс тұрақтысы немесе гравитациялық тұрақты деп атайды.
G = 6,67·10-11 Н·м2/кг2 (СИ).
7 слайд
Табиғаттағы көптеген құбылыстар бүкіләлемдік тартылыс күшімен түсіндіріледі.
1.Күн жүйесіндегі ғаламшарлар қозғалысы,
2. жердің жасанды серігінің қозғалыстары ,
3.баллистикалық зымырандардың ұшу траекториясы
4. Жерге жақын денелердің қозғалысы,
5.Денелердің жерге құлауы,
6.Тасу және қайту,
7.Сарқырамалар,
8.Қол сөмкесінің ауырлығы.
9.Жер атмосферасының болуы т.б құбылыстар
динамика заңдарымен және бүкіләлемдік тартылыс заңы арқылы түсіндіріледі
8 слайд
Егер M – Жер массасы , RЗ – оның радиусы, m – берілген дене массасы болса , онда ауырлық күші
мұндағы g – Жер бетіндегі еркін түсу үдеуі.:
Бүкіләлемдік тартылыс заңының бір байқалуы
ауырлық күші болып табылады.
Жер бетіне жақын денелердің тарту күшін
осылай атау қабылданған
9 слайд
10 слайд
11 слайд
Ауырлық күші жер центріне қарай бағытталған.Басқа күштер болмағанда дене Жерге еркін түсу үдеуімен құлайды. Жердің әр түрлі нүктелеріндегі еркін түсу үдеуінің орташа мәні 9,81 м/с2. Жердің радиусы мен еркін түсу үдеуінің мәнін біле отырып(Rз = 6,38·106 м), Жер массасын М есептеп шығаруға болады.:
12 слайд
13 слайд
Жерден қашықтаған сайын Жердің тарту күші мен еркін түсу үдеуі Жер центріне дейінгі ара қашықтықтың квадратына кері пропорционал өзгереді. 1.10.2-сурет Жерден қашықтап бара жатырған ғарыш кемесінің ішіндегі ғарышкерге әсер ететін тартылыс күшінің өзгеруі бейнеленген. Жерге жақын маңда ғарышкерге әсер ететін тарту күші 700 Н-ғатең деп алсақ:
14 слайд
1.10.2-сурет. Жерден қашықтап бара жатырған ғарышкерге әсер ететін тарту күшінің өзгерісі.
15 слайд
Өзара әсерлесетін денелерге Жермен Айды алуға болады.Ай мен Жердің арасы r = 3,84·106 м.Бұл қашықтық Жер радиусынан 60 есе артық..
16 слайд
Жердің тартуы салдарынан Ай орбитасындағы еркін түсу үдеуі
.Ай осындай үдеумен Жер центріне бағыттала отырып қозғалады.Сондықтан мұндай үдеуді центрге тартқыш үдеу деп аталады. Оны төмендегі центрге тартқыш үдеудің кинематикалық формуласымен есептейді :
17 слайд
Мұндағы T = 27,3 сөтке – Айдың Жерді айналу периоды.Әр түрлі әдістер арқылы есептеулер нәтижелерінің дәл келуі Ньютонның Айды орбитада устап тұрған күшпен ,ауырлық күшінің табиғатының ұқсас деген болжамын дәлелдейді..Айдың массасын Жер массасынан 81 есе жеңілдеп,радиусы Жер радиусынан 3,7 есе аз деп есептеп Ай бетіндегі еркін түсу үдеуін gл –мына формуламен есептейміз:
18 слайд
Мұндай әлсіз тартылысты Айға қонған ғарышкерлер бастан кешті.Адамдар дәл осындай жағдайда өте үлкен биіктікке оңай секіре алады.Жер бетінде адам 1 метр биіктікке секіреді деп есептесек Айда ол адам 6 м биіктікке секіре алады.
19 слайд
Кім жылдам?
20 слайд
Массалары 1000кг екі дене арасы қандай болғанда әсерлесу күші 6,67*10-9Н-ға тең болады.
Бер:m1=m2=1000кг.
Ғ=6.67*10-9Н Ғ= Gm1m2/r2
F=67*10-11Нм2/кг2
r=
21 слайд
Массалары 80 тоннадан болатын екі вагон арасы 1метр болса ,бір-бірін қандай күшпен тартады?
Бер:М1=М2=80т=
80000кг.
r=1м
G=6.67*10-11Н м2/кг2
т/к F=?
22 слайд
Суретке қарай отырып түсіндір.
23 слайд
Суретке қарай отырып түсіндір
24 слайд
Орбита түрі
25 слайд
Еркін түсу
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Сабақ тақырыбы: §§38.39. Тартылыс құбылысы. Ауырлық күші. Басқа планеталардағы ауырлық күші.
Сабақ мақсаты:
1. Оқушыларға ауырлық күші, денеге әрекет ететін ауырлық күші мен оның массасы арасындағы қатынас, басқа планеталардағы ауырлық күші туралы түсінік беру.
2. Мысалдар келтіре отырып, оқушы ойын дамыту, ғылыми ой қорытындыларын жасауға жетелеу.
3. Еңбекке баулу, жауапкершілігін арттыру, ғылыми дүниетанымын қалыптастыру.
Сабақ түрі: аралас
Сабақ әдісі: баяндау, сұрақ-жауап.
Сабаққа қажетті құрал-жабдықтар: компьютер арқылы жасалған слайдтар,
Техникалық құрал-жабдықтар: компьютер, видеопроектор, экран.
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Оқушылардың үйге берілген тапсырмаларды қалай меңгергендерін тексеру.
1. Қандай күшті тең әрекетті күш деп атайды?
2. Бір түзудің бойымен бір жаққа қарай бағытталған екі күштің тең әрекетті күші неге тең?
3. Бір түзудің бойымен қарама-қарсы жаққа қарай бағытталған екі күштің тең әрекетті күші неге тең? Ол күш қай жаққа қарай бағытталады?
4. Денеге бірнеше күштің әрекет етуіне мысал келтіріңдер.
5. Үйге берілген есептердің шығарылуын тексеру.
ІІІ. Жаңа сабақ.
Әлемдегі денелердің бір-біріне тартылуы бүкіл әлемдік тартылыс деп аталады.
И.Ньютон бүкіл әлемдік тартылыс заңын тұжырымдады.
Денелердің Жерге тартылу күшін ауырлық күші деп атайды.
Ға – ауырлық күші. Бірлігі [Н]
g тұрақтының мәні тұрған орынның географиялық ендігіне байланысты.
§Солтүстік полюсте g=9,832 Н/кг
§Экваторда g=9,780 Н/кг
§450 географиялық ендікте g=9,806 Н/кг
g тұрақтының мәні дененің Жер бетінен көтерілу биіктігіне байланысты.
Теңіз деңгейінде g=9,8066 Н/кг
Хан тәңірі шыңында g=9,78Н/кг.
Денеге әрекет ететін ауырлық күші мен дене массасының пропрционалдығы дене массасын динамометрмен өлшеуге мүмкіндік береді. Оларды безмендер деп атайды.
Денелер тек қана Жерге емес аспан денелеріне де тартылады. Әр түрлі планеталарда массалары бірдей денеге әрекет ететін ауырлық күші де әр түрлі болады.
Мысалы:
Масса дененің негізгі сипаттамасы және дененің қай орында болатынына тәуелсіз болғандықтан, әр түрлі аспан денелері үшін тұрақты g-ның мәні де түрліше болады.
Жердегі -
Меркурийде -
Шолпандағы -
Марстағы -
Юпитерде -
Сатурнда -
Уранда -
Нептунда -
Плутонда -
Айда -
IV.Есептер шығару.
15-жаттығу. №1-№4.
VІ. Қорытындылау.
VІІ.Үйге тапсырма. §§38.39.16-жаттығу. №1-№3.
VІІI. Бағалау.
6 672 064 материала в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Абишев Нурсултан Алдашевич. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс повышения квалификации
36 ч. — 180 ч.
Курс повышения квалификации
72 ч. — 180 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300 ч. — 1200 ч.
Мини-курс
4 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.