Кичээл темазы "Ы деп ун болгаш Ы,ы деп ужуктер" (1класс)

Т е м а з ы: Ы деп ун  болгаш  Ы,ыдеп ужуктер

Сорулгазы: Чаа унну уругларга билиндирер.Сорулганы шын салып, ону чедип алырынынаргаларын дилеп тып билирин ооредир.

Домакка состерни бот-боттарындан адырбайн, утка талазы- биле аразында тудуш холбаалыг кылдыр номчуурун чедип алыр. Бижик демдектерин сагывышаан, домакты шын номчуур.

Дерилгези: Ужуглел ному, предметтиг, сюжеттиг чуруктар, слог,состер бижээн плакаттар.

Кичээлдин  чорудуу:

1. Мотивациялыг кезээ.

2. Чаа теманы ооренир бетинде, ону делгемчидип, шенелде ажылды чорударынга ооредири.

1. «Ужуктер холушкан» деп оюн.
Ооренген бугу ужуктерин холуштур салып каан турар

Самбырага турган оореникчи ажык уннернин ужуктерин бир одуругга, ажык эвес уннернин ужуктерин ийиги одуругга чыскаай салыптар. оскелери боттарынын кассаларындан тургузар. (Бо оюн — ажык, ажык эвес уннерни, оларнын ужуктерин болуктеп билирин хынаар арга-дыр.)

2.  Узун, кыска Ча, Са, лаа, маа, наа деп слогтар-биле кижилер аттары кожар. Тургускан аттар мындыг болур: Чалаа, Чамаа, Санаа.

3. Билигни билип алырынга берге чуулге таварышкаш, оон чылдагаанын тып алырынга ооредири

Эрткен кичээлде номчааны 32 дугаар арынны катап номчудар.

4. Бергедээшкинге таварышкаш, оон унер аргазын тыпкаш, планын кылып алырынга ооредири

Чаа унну ылгап тывары.
Номда сыын чуруун коор. Беседа чорудар.

-Сыын каяа чоруурул?(Сыын сынга чоруур.)

Сыын деп соске слог-уннуг анализти кылыр. Состе чангыс слог бар.

 Бирги ун — с, ийиги ун — ы, ушку ун — н.

Бо уш уннун кайызын ооренмээн-дир бис? (ы.)

 Сыын деп состу катап ниитизи-биле адаар.

Ы деп ун канчаар дынналыр-дыр? (Ы узадыр адаттынар.) Состун схемазын коор.

5.  Тургузуун тып алгаш планны, билигни ажыглап ооредири.

 5.     Состерден сы, чы, ры деп уннер каттыжыышкынын тыварынга мергежилге. Башкы чырык, чылан, сырын, чыл, чыргал сырга деп состерни адаарга, уруглар состерни слогтааш, чы, сы, ры деп уннер каттыжыышкынын тывар. Чижээ: чырык — ийи слог
бар. Бирги слог чы-, ийиги слог -рык. Бо слогта соолгу к деп ун чокта, ры деп уннер каттыжыышкынын билип алыр.

   Ы, ы деп ужуктер-биле таныжылга.

Хана кассазындан улуг, биче Ы, ы деп ужуктерни коргузер Ниитизи-биле адаар. Ол ужуктернин ады уну-биле демей. Номдан козенек иштинде парламал, бижимел ужуктерни коор, оларны домей болгаш ылгалдыг чуулдерин чугааладыр.

6.Чедип алган билиин ажылдарга быжыглап ооренип алыры

7. Слогтарны номчудуп ооредири.

Ы деп ун чааскаан узун-даа, кыска-даа слогту тургузар ( ыы). Бир оореникчи хана кассазынга чы - чыы, сы - сыы деп слогтарны кожуп турда, оскелери боттарынын кассаларындан кожар.

7.  Бот ажылга дурумну болгаш дозевилелди боду ажыглап билир кылдыр ооредир.

         Сыын чуруунун адаанда схеманы коор (ар. 34). Схемада
ажык эвес ун биле узун ажык уннун каттыжыышкыны, соолгу
уну ажык эвес. Схема дузазы-биле сыын деп состу кожуп номчуур
Кыска, узун ажык слогтарны ниитизи-биле номчуур.

8 Алган билиин катаптаар ажылга идепкейлиг болурун ооредири

Чурук ёзугаар чугаа.
-Чурукта кымны чураан-дыр? (Малчын кижини.)

-Чуге ынчаар бодап тур силер? (Оон чанында хойлар оъттап чоруур.)

-Бирээзи кымыл? (Сыынчы кижи-дир.)

-Малчын биле сыынчынын аттары кымнар эвес, номчупкаш билип алыр бис. Чурук адаанда слогтар болгаш состерни номчудар. Номчуур аргазын сос бурузунде коргузуп каан. Домактарны номчааш, малчын-биле сыынчынын аттарын чугаалаарлар.

Мал - малчын, аал - аалчы деп сестернин утказын тайылбырлаар.

9.  Кичээлдин туннелин ундуруп, бодунун ажылынга унелел бээри

     10. Туннел.

Ы деп унну Ы, ы деп ужуктерни билип алган. Ы деп ун, соске уннер ышкаш, кыска-даа, узун-даа слогтарны тургузуп турар.