План-конспект
урока хакасская литература 5 класс,14.03.2017
Уроктың
темазы:Михаил Чебодаевтің олған тузы.
Уроктыңпöгіні:
Миша оолахтыңматырполаркöнігістерінілесығарары;
тексттеңтоғынары.
Планируемые
результаты:
Предметные:
Совет СоюзыныңМатырының М.И. Чебоданвтіңолғантузынчарыдары;
кöзідімполчатханыоңарары.
Личностные:
Миша оолахтың чуртазын піліп алары;
Метапредметные:
археология, история, биология.
Кирекнимелер:
мультимедиа, доска, карточкалар.
Уроктыңчöрімі
I.
Тимнегліг тус.
-
Чалахай кÿннең
олғаннар!
Мин
сагынчам
сірер
пÿÿнгі
уроктач
ахсы,
тÿзімніг
тоғынарзар.
II.
Актуализация знаний.
Эпиграф
Пöзік
тасхыл, суғ пиріп,
Парчан
чирні чазидыр.
Артых
кізі, чахсы идіп,
Арға
чонда махталадыр.
ÿгретчінің кöстеглiг
сурығлары:
- олғаннар, пу эпигравты хығырғанда, хайдағ
сағыстарға тÿсчезер?
- сагынчазар кемнеңер Н.Е. Тиников піди пасча?(Мишадаңар).
Орта олғаннар. Н.Е Тиников «Миша» чоохта
Михаил Иванович Чебодаевтің олған тузын чарытча.
- олғаннар, Миша оолағас ноо нименең саблан
парған прай Россияа? (Совет Союзының матыры).
Орта олғаннар. Амды чоохтап пиріңер пÿÿнгі
урогыбыс хайди адалар? (олғаннар уроктың темазын таапчалар).
III.Ибдегі
тоғыс сыныхтиры.
Талап сурығлар пирері.
1. Хайди
Миша чир-чайаанны хайраллирға ÿгреткен?
2. Чир-чайаанның
кÿскÿдегі омазын Н.Е. Тиников хайди хоостапча?
3. Пу
чардыхта Мишаның хайдағ хылии чарыдылча?
4. Ол
туста олғаннар хайдағ
ойыннар ойнаҷыңнар?
(меркелеп тастаҷаң
городок, пакпа, мерчік
саап ойын).
5. Суғ
хазында паза суғда посты хайди
тудынарға кирек?
6. Хара
суғның
хылиин автор хайди таныхтапча?
7. Мишадаңар
хоза ноо ниме піліп
алдар?
IV. Класснаң
тоғыс.
1.Őмелернең
тоғыс. (2 öме)
1-ғы
öме: Миша – істезігҷі «археолог».
Археоло́гия (др.-греч. ἀρχαῖος — древний
и λόγος — слово, учение) — историческая дисциплина, изучающая прошлое человечества по
вещественным источникам.
Кізінің
тархынын ÿгренчеткен
историческай дисциплина.
2-ҷі
öме: Миша –матырға тööй оолах.
(Öмелер
искiрiглер
тимнепчелер)
2.Сообщение
М.И. Чебодаевтеңер
(АмзараковаАима).
Совет
СоюзыныңМатырыЧебодаев
Михаил Ивановичтiңчуртасчолы.
Михаил
Иванович Чебодаев 10 июльда 1922 чылда Пии аймаандағы
Киндырла Пилтiрi аалда чох-чооссöбiрезiндетöреен.
Позыныңаалындатöртчыллығшколанытоозып,
Асхыстағышколадаÿгренген.
1939 чылдапасталығкласстардағыÿгретчiлертимнеҷеңкурстарзаркiрген.
1940 чылдаАсхысаймаандағыСағайшколазынзартоғысхаызылған.
ХаҷанИлбекАдалығчаапасталыбысхан
Михаил Чебодаевке 19 ла час полған.
Олохтустачиитернiчаағатимнеен,
хайдағполызығфронтхаидерiнчонғачарытхан.
1941 чылнынхалғанҷызындаАғбандаÿсчÿстоғызынҷыстрелковайдивизиянытöстеппастааннар.
Пуохчылдапудивизияның
чааҷызы пол парған.
1942 чылдаВоронежскайобластьтачаалазыппастаан. Дон суғныңхазында
немец-фашисттернiнунадыппастааннар.
Михаил Чебодаев разведчик паза связист полған.
Хайдағдаахорғыстығполза,
связтытыхтирғакирекполҷаң.
21 – 22 сентябрьныңхараазында
1943 чылда Михаил Чебодаевпозыныңсiмiрткiзiн
паза махачызынкöзiткен.
Ыырҷытохтағ
чох атчатхантуста, Михаил ЧебодаевДнепрнiкизiп,
хайдаңиңкöпатчатханчирнiнемецтернiңкÿстерiпiстiңчааҷыларныңхыриндаписхатиартыхполған.
Ыырҷылар атака килчеткенде,
Михаил Чебодаевнинҷе-де
чааҷыхадакöдiрiп,
«За Родину» аахтап, холдаңхарбазарғакiрiбiскеннер.
Андаол позы ла 14 фашист öдiрген.
ПрайЧебодаевтiңгруппазы 18 атака
сыдасхан, а позы пулеметтаң
40-ча фашист атсалған.
İдиоларпiрсуткапупозициянытутханнар,
илбек полызығ килгенҷе.
СоонаңУкраинаныңоңсариныырҷыдаңпозыдыбысханнар.
Махачызыныңучун Михаил
Иванович Чебодаев Совет Союзыныңматырытiпатхатурысхан
паза Лениннiңадынаңорденге
паза «Алтын Чылтыс» тiпмедальнаңсыйыхтатхан.
Паза олБелоруссияны, Латвияны паза Литваныарачылаанындаараласхан. Мындаiдöколпiрлехатинимеспозыныңмахачызынкöзiткен.
АныңÿчÿнолХызылЧылтыс
орденнең паза «За Отвагу»
медальнаңсыйыхтатхан.
Олохтустакоммунистическайпартияа алылған.
Косомольскайорганизацияныңсекретарьынатурғызылған.
25
февральда 1945 чылда Совет СоюзыныңМатырыЛитваның
Скуодасе тiпгородынарачылапчадыпÿрiппарған.
- Хакас
автономнайобластьтынисполнительнайкомитедiненхоостыра
М.И. Чебодаевчуртаантуразындамемориальнай доска итсаларга. Паза 23 апрельде
1975 чылда М.И. Чебодаевкечарыдылганкуресчiлернiн
турниры. АгбандаорамаЧебодаевтiн
фамилиязынанадапсалганнар. Паза Агбанда автошкола анынадын ал чорче. Литва чирiндедееаныундутпааннар,
Скуодасе тiп
городтабратскайсыыраттаагаа памятник тургыссалганнар. Пуохгороддта пiр
орамаанынадын ал чорче.
3. Задание в
карточках. (удур-тодiр
сыныхтиры).
Задание
Чоохтағларны
хығырып,толдыр
салыңар.
(-), (+)
|
Чоохтағлар
|
Орта
|
Саба
|
|
1. Миша
оолағасКиндiрлiгпiлтiрiаалдатöреен.
|
|
|
|
2. Олғаннарчазынҷахойынойнааннар.
|
|
|
|
3. Ööнматырныңады
Панча.
|
|
|
|
4. Колянаң Миша ÿгÿрсÿлероғырлапалғаннар.
|
|
|
|
5. ПанчанаңАпонкаоғыритпееннер.
|
|
|
|
6. Іҷе-пабалар,
ибзерхуруғайланарғахынмин,
салыҷахидiп,
кизергечöптескеннер.
|
|
|
|
7. Иссуғтың на
чалбахполбаан, че тирең паза пустаңдаасоохполҷаң.
|
|
|
|
8. Миша
чарым ай больницадачатхан.
|
|
|
|
9. «Миша»
чоохты В.А. Кобяков пас салған.
|
|
|
|
10. Хумдапалтытаапалғаннар.
|
|
|
V. Урокты
пиктирі.
1. Доскада
кластер идері. (Мишаныңкачестволарын пазары).
Миша
2.
Алғыс
сöстерін
пазары (Кибеліс
оңдайынаң
алай чоохтағлар.)
VI. Рефлексия.
-
олганнар, чоохтап пирiнер пуунгі
урокта хайдағ наа нимелер пiлiп
алгазар?
-
пiске
Миша оолагас хайдаг поларга угретче?
-
Миша оолагас матырга кiчiгдеок
тоой полган ма?
-
хайдаг Мишанын хылығын
чарир посха алып аларга?
-
Миша піске кöзідім
полча ба?
-
VII.
Паалаг тургызары.
VIII. Ибдегiтогыс:
Мишаа пiчiк
пас килерге.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.