«Россияныӊ
чонунуӊ улуг маадырлыг чоруунга төлептиг болур бис!».
Өөредиглиг
сорулгазы:
1. Уругларныӊ
патриоттуг медерелин, Төрээн чуртунга шынчы ынакшылды, Россияныӊ чонунуӊ
чаӊчыл –ёзулалдарынга болгаш төөгүлүг эрткен үеге камналгалыг хамаарылганы
хевирлээри.
2. Кижизидилгелиг
сорулгалары:
-
улуг болгаш биче Төрээн чуртунга хүндүткелди кижизидер;
-
чурттуӊ маадырлыг эрткен үезинге хүндүткелди кижизидер;
-
дайынныӊ хоочуннарынга хүндүткелди кижизидер;
-
төрээн чериниӊ, суурунуӊ, хоорайыныӊ, өг-бүлезиниӊ культуразыныӊ төөгүзүн
өөренириниӊ хереглелдерин болгаш сонуургалдарын оттурары;
-
чырык чер кырынга тайбыӊтурзун дээш, сагыш-сеткилиниӊ байы-биле, арыг
шынчызы-биле боттарыныӊ амы-тынын безин харамнанмас, амыдыралда херек кырында
бадыткап чоруур төөгүлүг кижилерниӊ, маадырларныӊ чижектерин көргүзери;
-
хөй-хөй салгалдарныӊ талантызы болгаш ынакшылы сиӊген улусчу ужурларныӊ
онзагайларынга хүндүткелди кижизидер.
Дерилгези:
интерактивтиг самбырада слайдыда чуруктар, эки турачы Вера Чүлдүмовна Байлактыӊ
чуруу, Бай-Тал чурттуг фронтучуларныӊ чуруктары, дайын шөлүнден чагаалар.
Чорудуу:
Ι. Организастыг
кезээ.
А) уруглар-биле
мендилежир.
Б) уругларга
келген аалчыларны таныштырар.
- Кайгамчыктыг,
чоргааранчыг кылдыр байырлап эрттиреривис төөгүлүг болуушкун чоокшулап келген:
1941 – 1945 чылдарда болган Ада-чурттуӊ Улуг дайынынга совет чоннуӊ
тиилээнинден бээр 65 чыл ою. 1941 чылдыӊ июнь 22-де эртенгиниӊ 4 шакта оор
ёзу-биле фашистиг Германия Совет Эвилелиниӊ кызыгаарларын деербедеп кирип,
халдаан. Амыр-дыштыш тайбыӊ турган амыдырал шериглержи амыдырал-биле, аарышкы
болгаш чидириглери-биле, Россияныӊ чок дээн оолдары, кыстарыныӊ
чидириглери-биле солушкан.
Ада-чурттуӊ Улуг
дайынынга совет чоннуӊ тиилээнинден бээр 65 чылдар эрткен, ынчалза-даа бистиӊ
сагыш-сеткиливиске аарышкылыг, маадырлыг эрткен үе ам-даа дүвүренчиг берге
болуп артпышаан.
Ада-чурттуӊ
дайынынга бистиӊ чонувус боттарыныӊ дайынчы күзел –соруктуун, коргуш чогун
көргүскеннер.
Бистиӊ тыва чон
база дайынны анаа-ла көрүп орбааннар.
Ада-чурттуӊ Улуг
дайыныныӊ каржы-дошкун оттуг чылдарыныӊ үезинде «Бүгү-ле күштү фронтуже!» деп
кыйгыныӊ адаа-биле Тываныӊ арат чону акы-дуӊмалышкы Совет Эвилелиниӊ
чоннары-биле бир дөмей Кызыл Шеригге материалдыг дузаламчыдан аӊгыда, ок-боозун
холга туткаш, немец-фашистиг эжелекчилерни узуткаарынга киржир күзелин дайынныӊ
баштайгы хүннеринде-ле даӊгыраглаан. Улуг Төрээн чуртувустуӊ өске-даа
улустары-биле кады немец-фашистиг эжелекчилерни чылча шаварынга Тываныӊ эки
турачы аъттыг эскадронунуӊ дайынчылары эвээш эвес эрес-маадырлыг чоруктарны
дайын шөлүнге кылып, боттарыныӊ интернационалчы хүлээлгезин ак сеткилдиг
күүсеткеннер.
Фронтуга
тыва чон 5 эшелон белекти, 1 эскадрилья самолёттарны, муӊ-муӊ дайынчы аъттарны,
хөй түӊнүг акша дузаламчызын көргүскен. Тываныӊ эрес оолдар, кыстары, танкистер
болгаш аъттыг шериглер эки тура-биле фронтуга барып киришкеннер. Ам бөгүнде бис
оларныӊ коргуш, чаныш-сыныш чок маадырлыг демисешкеш, чедип алган тиилелгезиниӊ
ачызында аас-кежиктиг, тодуг-догаа, хостуг –шөлээн өөренип, ажылдап, чурттап
чоруур бис. Ам дараазында «День Победы» деп сураглыг ырны дыӊнаалыӊар. (
дыӊнаар)
Башкы:
- Бо ырны кым деп
артист ырлап турарыл?
- Ырны дыӊнааш,
чүү сагыжыӊарга кирди, уруглар?
- Бөгүнгү хүн
дугайында кым чүнү чугаалаксап тур?
- Ада-чурттуӊ Улуг
дайыны кажан, канчаар эгелээнил? Кымнар тиилээнил?
- Дайынныӊ изиг
тулчуушкуннары кайы хоорайларга болуп турганыл?
- Тывалар каш эки
турачылар киржип, оларныӊ кажы дедир чуртунче ээп келгеннерил?
- Билириӊер эки
турачыларны, « Совет Эвилелиниӊ Маадыры» аттыӊ эдилекчилерин адап көрүӊерем.
Чаӊгыс чер чурттугларыӊардан кымнарны адап болур силер?
- Куулар Дарыяа
Намзырай уруу, Хомушку Чудурук Эртине оглу, Чудурукпай Иргит Эртине оглу.
- Эр хейлер!
Кончуг эки-дир.
- Дараазында
бистиӊ чаӊгыс чер – чурттуувус, дайынныӊ хоочуну Куулар Дарыяа Намзырай уруунуӊ
дугайында дыӊнадыгны Доржу Чойган номчуп бээр-дир. ( номчуур)
Фронтудан
чагаалар.
- Дайыннын эге
хүннеринден эгелээш-ле хүн бүрүде фронтуже муӊ –муӊ чагаалар чоруп турган. Оон
эвээш эвес чагаалар янзы-бүрү хоорайларже, суурларже чоруп турган.
- Төрээн аалын,
төрээн кижилерин, авазын сагынмайн турган кижи фронтуга черле чок турган.
- Ынчангаш дыка
хөй чагаалар мынчаар эгелеп турган: «Эргим ынак авай», «Төрээннерим», «күжүр
уругларым», «ынак эжим»…
- Чагаалардан
көөрүвүске, дайын дугайында кыска медээлер база кирип турган. ( чижек
чагааларны номчуур)
Ам дараазында
дайын дугайында шүлүктү Салчак Алиса номчуп бээр-дир.
Башкы:
- Бистиӊ бурунгуларывыс
20 вектиӊ дошкун ханныг дайынын тиилеп алган, харын-даа кижи делегейиниӊ
төөгүзүнде-даа чадавас. Эрткен үе дораан уттундуруп каар. Ырак төөгүнүӊ –
эрткен дайынныӊ салгалдары өскен. Чоннуӊ төөгүлүг тураскаалдары ам-даа дириг.
Бо хүнге чедир ол төөгүлүг, кайгамчыктыг, үнелеп ханмас тураскаалдар 1941
чылдыӊ эге айларындан эгелээш, бисти Тиилелгениӊ өөрүшкүзүнге чедирген.
Ада-чурттуӊ Улуг дайыны бистиӊ чаӊгыс төөгүлүг черивис, маадырлыг шөлдеривис
турган болгаш ол-ла хевээр артып калыр. А ол дайынга тиилелге – карактарда
чаштарлыг бистиӊ ниити байырлалывыс болуп арткан.
Кичээливисти
төндүрүп тура, Россияныӊ Улустуӊ артизи Лев Лещенконуӊ ырлап турары «День
Победы» деп сураглыг ырызын ырлажыылыӊар.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.