Конспект урока по бурятскому языку на тему

Гүрэнэй бюджетнэ hуралсалай байгуулалта

“Хэжэнгын дунда (дүүрэн) ниитэ һуралсалай интернат-һургуули»

Буряад хэлэн

5 класс

Багша: Абидуева Л.Н.

Хэшээлэй темэ: Синонимууд

Хэшээлэй зорилго: лексикэ тухай һурагшадай мэдэсэ гуримшуулха, синонимуудай удха шанартай ба тэрэнэй үүргэтэй танилсуулха; ухаан бодол, хэлэ хүгжөөхэ; сугтаа хүдэлхэ дадал, бэе бэедээ хандаса, хамтын хэрэгэй харюусалга хүмүүжүүлхэ
Хэрэгсэл: компьютер, слайдова презентаци «Лексикын ороноор аяншалга», карточканууд, һуралсалай ном «Буряад хэлэн. 5-дахи класста үзэхэ ном», авторБ.Б.Будаин, Б.Б.Гомбоев, С.Г. Будаин. У.-Ү. Бэлиг.2008.
Хэшээлэй түхэл –шэнэ эрдэм мэдэсэ
Программна хангалта: Word, Power Point
Үгэнүүдэй тайлбари: ардаг,эмниг, агта, гүйгөөшэ, хазаарта, хүлэг

Самбарта: хэшээлэй темэ, үгэнүүдэй тайлбари,гэрэй даабари.

Хэшээлэй ябаса:

I. Эмхидхэлэй үе

II . Багшын үгэ

Мүнөөдэр онсо илгаатай хэшээл үнгэргэхэбди. Юундэб гэхэдэ, “Лунтик ” гэһэн мультфильмын Һараһаа бууһан хүбүүхэн манай хэшээлдэ айлшаар бууба. - мультфильм харуулха -10сек.

Бидэнэр Лексикын ороноор аяншалжа, тусхай даабаринуудые дүүргэжэ, үгэнүүдэй нюусануудые тайлбарилха ёһотойбди. Тиимэһээ үхибүүд, Лунтигтэ эрдэм мэдэсэеэ харуулхамнай гү? (һурагшад хоёр бүлэгтэ хубааран хүдэлнэ)

III. Дабталгын хүдэлмэри

1. Түрүүшын даабари:

Лексикэ тухай юу мэдэхэбта? Лексикэ гэжэ юун бэ?

Слайд № 1

Хэлэнэй үгэнүүдые хамта дээрэнь лексикэ гэжэ нэрлэдэг. Тэрэ греческэ “лексис” (“үгэ”) гэһэн үгэһөө гарана. Манай хэлэн үгэнүүдһээ бүридэнэ.

2. Даабари: Упр.157

1)Мохоо хүн - 9) мохоо хутага

2)Хүнгэн хүн - 10)хүнгэн ашаа

3)Хүнэй толгой - 11) хадын толгой

4) хурса ухаан - 12) Хурса һүхэ

5)Сэлмэг тэнгэри - 13)сэлмэг бодол

6)Хүндэ модон - 14)хүндэ даабари

7) дулаан хараса - 15) Дулаан гэр

8) һара тамарна - 16)Уһанда тамарна

Слайд № 2 - шалгалта

Сэхэ удха

Шэлжэһэн удха

9

1

10

2

3

11

12

4

5

13

6

14

15

7

16

8

IV. Шэнэ темэ

1. Слайд № 3 – шэнэ темэ «Синонимууд»

Илгаһан үгэнүүд юу тэмдэглэнэб гэжэ тодоруулагты:

1. Зурынал, зурынал харгымнай,

Зурыхынш алдаагүй морин юм даа.

2. Ардагханаа татад гээрэй,

Арын ногоон ургаг лэ.

Эмнигхэнээ татад гээрэй,

Эрьеын ногоон ургаг лэ.

3. Хазаартынгаа халтираал һаань.

Хадамал тахагүй гээрэй.

Гурбан һурагшада уншуулха, үгэнүүдые тайлбарилха, дэбтэртээ бэшэхэ

Морин

Ардаг

Эмниг

Хазаарта

Агта

Гүйгөөшэ

хүлэг

Илгагдаһан үгэнүүд бултадаа мори тэмдэглэнэ, нэгэ удхатай болоно.

2. Слайд № 4

юумэ (морин, хүлэг, хазаарта)

үйлэ (ябана, гэшхэлнэ)

шэнжэ (заахан, бишыхан)

Слайд № 5 - “Синонимууд”

Адли гү, али дүтэрхы удхатай үгэнүүдые синонимууд гэдэг. Синонимууд юумэ, үйлэ, шэнжэ тэмдэглэжэ болохо.

“Синоним” хадаа греческэ “синонимос” (“нэгэ нэрэтэй”) гэһэн үгэһөө гарана.

Тобшолол:

Адли гү, али дүтэрхы удхатай

Нэгэ асуудалда харюусадаг

Хэлэлгэ уран гоё болгоно

Дабталгагүй болгоно

V. Бэхижүүлгын хүдэлмэри:

1. Упр.170 – 5 мин.

2. Амаралта (физминутка) – 2 мин.

Урагшаа, гэдэргээ

Онгосоо һэлюурдээб.

Үбдэгсөө уһан соо

Онгосоо һэлюурдээб.

Эрьедээ туласа

Эрьелдээ онгосом.

Эрьелдээ, эрьелдээ

Эрьедээ ерэгдээ.

3. Слайд № 6

Шүлэг -таабари

Булган хамсытай, торгон дэгэлтэй,

Буурал һахалтай буряад үбгэн.

Гурба-гурбан һайхан шубууд

Түргэн ниидэжэ гараа:

Шуурган, һалхин, бордоһон

Газар дайда хүр саһан.

4. Шүлэгэй удхаар асуудалнуудта харюусалга:

- Ямар шубууд тухай хэлэгдэнэб?

- 3 һаранууд

- 3-3 шубууд юуд гээшэб?

- Үбэлэй 3 һаранууд

- Тэдэ шубуудай нэрэнүүдые бэшэгты.

-декабрь, январь, февраль

- Жэлэй ямар саг харуулнаб?

-Үбэлэй саг

5. Синонимууд ые ололго: шуурган, һалхин, бордоһон

6. Слайд № 7

Уран шүлэгшэд болоод туршажа, үгтэһэн схемээр үбэл тухай шүлэг зохёожо туршая:

1-дэхи мүр

Хэн? Юун?

1 юумэнэй нэрэ

2-дохи мүр

Ямар?

2 тэмдэгэй нэрэ

3-дохи мүр

Юу хэнэб?

3 үйлэ үгэнүүд

4-дэхи мүр

Автор темэ тухай юу бодоноб?

4-5 үгэнүүдһээ бүридэһэн оньһон үгэнүүд, шүлэгэй мүрнүүд (фразеологизм)

5-дахи мүр

Хэн? Юун?

1 юумэнэй нэрэ

1 – үбэл

2- хүйтэн, саһатай

3- дааруулна, жабарлана, бордоһолно, үлеэнэ

4- үбгэн буурал үбэлнай үнинэй ерэнхэй

5- жабар

7. Наадан: Лексическэ лото ( карточканууд болон дүрбэлжэнүүд)

VI. Хэшээлэй дүн. Гэрэй даабари.