Ҡыш.
Ҡылым
.
Маҡсат
. 1
) Ҡыш миҙгеле тураһында төшөнсә биреү . Ҡышҡы матурлыҡты тоя һәм тасуирлай
белергә өйрәнеү .
2
) Тел байлығын үҫтереү .
3
) Тәбиғәткә һөйөү , һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү ,ҡоштарға ярҙам итеү теләге уятыу .
Йыһазландырыу
. Ҡышҡы
күренеште һүрәтләгән картина , карточка һәм открыткалар , компьютер ,
дипроектор , ҡағыҙҙан эшләнгән ҡар бөртөктәре , „ Ҡышҡы урман ” , „Ҡоштар”
һүрәттәре .
Һүҙлек
эше . Ҡор
, тағараҡ , ҡырпаҡ ҡар , бәҫ .
Дәрес барышы .
Ойоштороу
мәле .
Һаумыһығыҙ
, хәйерле көн , ултырығыҙ . ( Кем дежурный ? Кем юҡ ? )
Инеш
әңгәмә .
Бөгөн
һеҙҙең менән ҡыш тураһында һөйләшәбеҙ . Ҡыш айҙарыа иғтибар итербеҙ . Тел
байлығын үҫтерербеҙ . Ҡоштарҙың , йәнлектәрҙең ҡышҡы тормоштары тураһында
һөйләшербеҙ . Тәбиғәтте яратырға өйрәнербеҙ .
Артикуляцион
күнегеү . Йо
– йө , йы-йә ижектәренә миҫалдар , йә . . . ( Йомшаҡ , йөрәк , йоҙаҡ , йәйғор ,
йәшел , йыл , быйыл , йылға .)
Ә хәҙер өйгә эште тикшереп китәйек әле . Өйгә һеҙгә ҡыш темаһына һүрәт төшөрөп
, рәсем буйынса һөйләм төҙөп килергә ине . ( 2 – 3 баланан һорап сығыла . )
Дөрөҫ эшләгәнһегеҙ , бик яҡшы .
Хәҙер , балалар , бөгөнгө числоны яҙып ҡуйығыҙ ( число яҙыла ) . Эш – хәрәкәтте
белдергән һүҙҙәр . Йәгеҙ әле , барығыҙ ҙа экранға күҙ һалығыҙ . Унда шиғыр -
йомаҡ яҙылып эленгән . Шуны күҙҙәрегеҙ менән генә уҡып сығығыҙ , бышылдап
уҡығыҙ . Өсөнсө тапҡыр бергәләп хор менән ҡысҡырып уҡыйыҡ .
Һәр ер ҡарланған ,
Һыуҙар боҙланған ,
Уйнай ел , буран , -
Был ҡай саҡ , туған ?
( Ғ . Туҡай .)
Балалар
, Ғ . Туҡайҙың был шиғыр юлдары йылдың ҡайһы ваҡыты тураһында ?
-
Был шиғыр ҡыш тураһында .
-
Дөрөҫ , Ғ . Туҡайҙың был шиғыры ҡыш тураһында . Шиғырҙа ҡыш ваҡытын күрһәткән
ниндәй һүҙҙәр һәм һүҙбәйләнештәр бар ?
-
Шиғырҙа ҡыш ваҡытының эш – хәрәкәттәрен белдергән киләһе һүҙҙәр күрһәтелә : ер
ҡарланған , һыуҙар боҙланған , ел уйнай , буран уйнай .
Был
тәбиғәт күренештәре ҡыш көнөнә хас .
Балалар
, ҡыш тип әйткәс , һеҙҙең күҙ алдына нимәләр килеп баҫа ?
1
) Ҡыш тип әйткәс беҙгә халҡын көндәр иҫкә төшә .
2
) Яланғас торған ағстарҙы иҫкә төшөрәбеҙ .
3
) Күп ҡар өйөмдәре күҙ алдына килә .
4
) Ҡыш көнө әсе бурандар була .
-Дөрөҫ
, балалар . Ә ҡыш айҙары тип беҙ ниндәй айҙарға әйтәбеҙ ? Ҡыш айҙары тип беҙ
декабрь , ғинуар , февраль айҙарына әйтәбеҙ .
-
Балалар , ә ҡыш ниндәй була ?
-
Ҡыш һалҡын , буранлы , оҙон була .
-
Ҡыш көнө көн ниндәй була ?
-
Көн ҡыҫҡа , һалҡын , буранлы була .
-
Ә төндәр ниндәй була ?
-
Төн оҙон , ҡараңғы була .
-
Ер өҫтө ниндәй була ?
-
Ер туң , ҡар менән ҡапланған була .
-
Ағастар ҡыш көнө ниндәй булалар ?
-
Ағастарҙың япраҡтары ҡойолоп , яланғасланып ҡалала .
Слайдта
ҡыш һүрәттәрен күрһәтеп , үткәндәрҙе нығытыу .
-
Балалар
, ҡоштар ҡыш көнө нимә эшләйҙәр ?
-
Ҡоштар
йылы яҡҡа осоп китәләр .
-
Беҙҙең
яҡта ниндәй ҡоштар ҡала икән ?
Әйҙәгеҙ
әле һанап китәйек ( Слайд , һүрәт ҡулланырға мөмкин )
1
) Һайыҫҡан – сорока ,
2
) Ала ҡарға – ворона ,
3
) Турғай – воробей ,
4
) Тумыртҡа – дятель ,
5
) Ҡарабаш турғай - синица ,
6
) Ҡыҙылтүштәр – снигири ,
7
) Күгәрсендәр – голуби .
-
Балалар
, ҡоштарға ҡыш көнө бигерәк
тә ҡыйын . Улар аҙыҡ таба алмайҙар , уларға һыуыҡ . Шуның өсөн уларға
тағараҡтар эшләп ҡуйырға тейешбеҙ ( Компьютерҙан мультимедия һүрәт „ Ҡоштарҙы
ашатабыҙ ” .)
-
Беҙҙең
урмандарыбыҙ йәнлектәргә лә бай .
-
Ниндәй
йәнлектәр ҡышын урманда йәшәй , ниндәйҙәре йоҡоға тала ?
-
Ҡыш
көнө беҙҙең урмандарҙа бүре , төлкө , ҡуян , тейен йәшәй , ә айыу ҡышын йоҡоға
тала .
-
Дөрөҫ
, беҙ әйткән бөтә күренештәр ҙә ҡыш көндәренә хас .
Ә хәҙер әҙерәк ял итеп алайыҡ . Матур итеп итеп
баҫайыҡ . Ҡыш тураһында физминут эшләп алайыҡ .
Тышта ҡар яуа 2
тапҡыр ( ҡулдарҙы өҫкә күтәреп һелкетәбеҙ . )
Ниндәй саф һауа 2
тапҡыр ( тәрән итеп һауа һулайбыҙ )
Әйҙә сығайыҡ 2
тапҡыр ( ҡул менән саҡырабыҙ )
Саңғы шыуайыҡ 2
тапҡыр ( ҡул менән хәрәкәт күрһәтәбеҙ )
Матур итеп ултырайыҡ һәм таҡтаға күҙ һалайыҡ .
Унда бик матур картина ( һүрәт ) эленеп тора . Ҡарағыҙ әле , әйҙәгеҙ „ Ҡышҡы
урман ” темаһына һөйләмдәр төҙөп китәйек .
Һүрәттә йәшел шыршылар үҫеп ултыра . Унда
ҡыҙылтүштәр ултыралар . Тумыртҡа ағастан ем эҙләй . Урман тып – тын . Унда
йәнлектәрҙең эҙҙәре күп . Ҡуян ҡыуаҡ төбөндә ултыра . Төлкө сысҡан эҙләй .
Урман әкиәттәге кеүек матур . Беҙ ҙә үҙебеҙҙе шул урманда икән тип хис итәйек .
Урман тынлығын тыңлайыҡ . Тәрән итеп саф һауаны һулайыҡ ( Тын алыу күнекмәһе –
психологик күнекмә )
Бик матур хикәйә төҙөнөгөҙ . Яҡшы . Киләһе эш
„ Ватыҡ текст ” тип атала . Боҙолған тексты дөрөҫләп яҙырға һәм эш – хәрәкәтте
белдергән һүҙҙәрҙең аҫтына һыҙырға кәрәк . ( 79 – сы бит , 2 – се күнегеү . )
1 ) Малайҙар өйҙә хоккей уйнайҙар .
2 ) Ришат урамда телевизор ҡарай .
3 ) Малайҙар бассейнда – шахмат уйнайҙар .
4 ) Ҡыҙҙар мәктәптә дәрес әҙерләйҙәр .
Ә хәҙер әҙерәк ял итеп алайыҡ . Мин һеҙгә
йомаҡтар уҡыйым , һеҙ яуабын әйтегеҙ :
1 ) Тәңкә ҡарҙар һипкән ,
Ерҙе ап – аҡ иткән .
Шыршы , ҡайын , имән
Ҡарҙан сәкмән кейгән . ( Ҡыш .)
2 ) Утта янмай , һыуҙа батмай . ( Боҙ . )
3 ) Ҡулһыҙ , күҙһеҙ , буяуһыҙ ,
Яһай ул төрлө биҙәк . ( Һыуыҡ . )
4 ) Үҙе һыу , үҙе ҡаты . ( Боҙ . )
5 ) Килделәр ағайҙар балтаһыҙ ,
Һалдылар күпер таҡтаһыҙ . ( Боҙ күпере . )
Йомаҡтарҙы дөрөҫ систегеҙ , бик яҡшы .
-
Ә
хәҙер китаптарҙы астыҡ , 127– се биттә „ Ике ҡуян
балаһыҠоштарға
ярҙам ”
тигән текст бар , уҡып сығайыҡ әле һәм урыҫ теленә тәржемә итәйек .
-
(
китап менән эш бара ) һүҙлек :икмәк
валсыҡтары, тағараҡ, элеү, яһау
.
-
Өйгә
эш : тексты уҡып , йөкмәткеһен һөйләргә өйрәнеп килергә .
-
Балалар
, беҙ бөгөн бик күп ҡыш темаһына һөйләштек . Ә һеҙ ҡыш көнөн яратаһығыҙмы ?
яратмайһығыҙмы ? Ни өсөн ? Ҡыш көнөн бик һыуыҡ була бит ?
1
) Ҡыш көнө Яңы Йыл байрамы була .
2
) Беҙ ҡыш көнө санала шыуабыҙ ( саңғыла , һ . б . )
3
) Ҡыш көнө бейек тау , ҡыш бабай яһайбыҙ .
4
) Ҡышын каникулдар була .
5
) Мин ҡыш көнөн яратам , сөнки тәбиғәт ап – аҡ юрғанға төрөнә .
-
Дөрөҫ
, ҡыш көнөн мин дә яратам . Ул һыуыҡ булһа ла , үҙенең матурлығы бар . Юҡҡа
ғына бик күп яҙыусылар матур шиғырҙар ижад итмәгәндер .
Мәҫәлән : Ғ . Туҡайҙың „ Ер йоҡоһо ” тигән
шиғырын тыңлағыҙ әле . ( Уҡытыусы уҡый . )
„Ҡырға
аҡ ҡарҙан
Юрған
ябылған .
Ер
яҙға саҡлы
Йоҡоға
талған .
Ер
йоҡлай тыныс
Күреп
тәмле төш .
Уяныр
әле ,
Туҡта
үтһен ҡыш . ” ( экранда )
-
Балалар
, ә һеҙ ҡыш тураһында ниндәй шиғырҙар беләһегеҙ ?
Балалар
, һеҙ бик матур шиғырҙар беләһегеҙ икән .Бына ҡыш темаһына арналған дәресебеҙ
аҙағына ла килеп етте . Бөгөнгө дәрестә беҙ нимәләр белдек ?
1
) Ҡыш темаһына һөйләштек .
2
) Йомаҡтар систек .
3
) Ватыҡ тексты төҙөнөк .
4
) Матур шиғырҙар һөйләнек .
5
) Һүрәттәр буйынса һөйләмдәр төҙөнөк .
6
) Физминут эшләнек .
Бик күп эштәр эшләп өлгөргәнбеҙ икән . Молодцы, Афарин ! Ә хәҙер дәрестә
эшләгәнегеҙ өсөн билдәләр ҡуйып китәйек : оценка ҡуйыла .
Өйгә
эш . „
Ҡоштарға
ярҙам ”
хикәйәһенең йөкмәткеһен һөйләргә . Ошоноң менән бөгөнгө дәрес тамам . Һау
булығыҙ !!!
Һайыҫҡан – сорока ,
Ала ҡарға – ворона ,
Турғай – воробей ,
Тумыртҡа – дятел,
Ҡарабаш турғай - синица ,
Ҡыҙылтүштәр – снигири ,
Күгәрсендәр – голуби .
