Музыкальный вечер "Уйныйбыз да, җырлыйбыз да "

Уйныйбыз да, җырлыйбыз да (Башлангыч һәм урта сыйныфлар өчен класстан тыш чаралар)

   Татар халык авыз иҗатын, бәйрәмнәрен, йолаларын, гореф – гадәтләрен өйрәнүдә, милли сыйфатлар тәрбияләүдә сыйныф һәм сыйныфтан тыш тәрбия процессында үзенә генә хас булган мөмкинлекләр бар.
Әйтик, татар халык авыз иҗаты әсәрләре бик күп булса да, дәрестә аларның бик аз өлеше генә өйрәнелә. Алар белән таныштыруда сыйныфтан тыш тәрбия формалары ярдәм итә ала. Болар рәтендә әдәби – музыкаль кичәләр, җыр бәйрәмнәре, бәйгеләр һәм башкалар тора. 
Балалар зәвыгын үстерүдә, аларда халык авыз иҗатына мәхәббәт уятуда фольклор әсәрләрен өйрәнүгә багышлап уздырган кичәләрнең әһәмияте бик зур. Менә шуның өчен дә мин үземнең чараларга күбрәк әкиятләр, җырлар, табышмаклар керттем. Кичәне үткәргәндә халык авыз иҗаты белән танышу баланың сөйләмен баета, фикерләү сәләтен үстерә, әхлак тәрбиясе, күңел матурлыгы, милли үзаң тәрбияләүдә зур этәргеч булып тора. 

“ Әниләр бәйрәме”
Максат: 1.Әниләргә мәхәббәт, аларны хөрмәтләү, ихтирам итүне тәрбияләү. 2.Укучыларның тел байлыгын сөйләм культурасы үстерү. 
Җиһазлау: плакатлар:” Әнкәм йорты-алтын бишек”, “ Өйнең яме ана белән”, “ Дөньяда ата-анаңнан башка бар да табыла”. Магнитафон.
Кичәнең барышы.
1. Алып баручы:
Ана!
Бөек исем, 
Нәрсә җитә ана булуга;
Хатыннарның бөтен матурлыгы, 
Бөтен күрке ана булуда.
Хәерле көн, укучылар, укытучылар һәм безнең иң кадерле кунаклар- әниләребез!
Бүгенге кичәбез халыкара хатын-кызлар көне-Әниләр бәйрәменә багышлана. Баланың иң якын киңәшчесе, хәленә керүче, кайгы-шатлыгын үз йөрәге аша үткәрүче кеше-Ана.
Татар халкында шундый мәкаль бар: “ Уч төбендә тәбә пешереп ашасаң да, әниең каршында изге бурычыңны үти алмыйсың”. Ә хәзер укучылар әниләрен бәйрәм белән котлап, шигырьләр сөйлиләр:
1нче укучы:
Әни бит ул-өйнең яме,
Ә тормышта –олы терәк.
Сәламәт бул, озак яшә,
Син бит, әни, безгә бик кирәк.
2 нче укучы:
Кояш кебек якты нурлар синнән, 
Карашлары белән җылыткан.
Юктыр беркем, әнкәй, синнән башка,
Иркә сүзләр белән юаткан.
3 нче укучы:
Безнең күңел һәрчак сиңа
Тели иң изге теләк.
Җир йөзендә синнән башка 
Беркем юк кадерлерәк
4 нче укучы:
Җирдә булган бөтен шатлыгыңны,
Хисләреңнең иң-иң яктысын,
Йөрәк әрнүеңне, хыялыңны, 
Уйларыңның иң-иң татлысын
Тик син безгә, безгә багышладың,
Һәм бүген дә моны аклыйсың.
Җыр :” Әни кирәк”
5 нче укучы:
Әнкәем!
Теләкләрнең телим изгеләрен,
Бәхетләрнең телим зурысын.
Шатлыкларның телим көтмәгәндә
Килә торган иң-иң нурлысын.
6 нчы укучы:
Әти-әни, сездән башка тагын
Кем бар шундый бала бәгырьле!
Кояш сыман әнием якын булса, 
Әтием дә шулай кадерле!
7нче укучы
Котлы булсын,әни, бу бәйрәмең,
Матур булып атсын таңнарың.
Рәхәт яшә, игелеге кайтсын
Син үстергән һәрбер баланың.
Татар халык биюе.
8 нче укучы.
Рәхмәт сиңа, әнкәй, яшәгәнең өчен,
Рәхмәт, сиңа, безне яшәткәнең өчен.
Балам, диеп, күз нурларын жәлләмичә,
Кайткан саен назлап,
Сөеп йоклатканың өчен.
9 нчы укучы.
Җирдә кояш нуры балкыгандай,
Син балкыйсың безнең күңелдә.
Тормышыбыз синең белән матур,
Рәхмәтлебез сиңа гомергә.
10 нчы укучы.
Онытмамын сине беркайчан да, 
Рәхмәтлемен барысы өчен дә! 
Тормыш ямен, матурлыгын тоеп,
Яшә әни, яшә йөзгәчә.
Җыр:”Әнием”
11 нче укучы
Рәхмәт яусын безнең әнкәйләргә
Аларгадыр бөтен авырлык.
Әнкәйләргә якты йолдызлардан,
Я кояштан һәйкәл салырлык.
12нче укучы
Җан җылысын тоя күңелебез,
Әнкәй көчен тоя кулыбыз.
Үпкәләмәсеннәр!
Әнкәйләргә гел изгелек кенә кылыгыз!
Җыр:”Мәрхәмәтле газиз әнкәем”
Алып баручы: Безнең укучыларыбыз әниләр турында “Минем яраткан әнием” дигән инша яздылар Шуларны әниләргә тапшырыйк.
Ә хәзер була КВН
Гаҗәп күңелле уен.
Кызларыбыз көч сынаша
Әниләр белән бүген.
Безнең 2 команда катнаша: кызлар һәм әниләр.
2.Программа белән таныштыру:
1)Танышу.
2)Мәкальләрне дәвам итү.
3)Уңганлыкка бәйге.
4)Тапкырлыкка бәйге.
5)Әниләр турында җыр.
6)”Кем тизрәк” уены.
7)Ашарга пешерү.
8)Рәсем ясау бәйгесе.
3.Ярыш барышы.
1.Танышу
Командалар үзләре белән таныштыралар, сәламлиләр.
2.а)Алтмышка җитсен бала,
Ана өчен....(һаман бала)
б)Ана балага авызыннан....(өзеп каптыра)
в)Ана кңеле балада...(бала күңеле далада)
г)Ата- анасына игелек күрсәтмәгән,
Олыгайгач үзе дә...(игелек күрмәс)
д)Ата-анасын хурлаган,
Үзен .....( хурлаган булыр)
е)Ачтан үлсәң дә,
Ата-аналарыңны ...(ташлама)
ж)Аю да баласын аппагым, ди
Керпе дә баласын...(йомшагым, ди)
з)Тән биргән дә ана,
Җан биргән дә ана,...(тел биргән дә ана)
Командаларга шул мәкальләр әйтелә.Алар кул күтәреп
җавап бирәләр.
3.Алып баручы:
“ Уңган кеше уяну белән сикереп тора”,-диелгән мәкальдә.Хәзер без командаларның уңганлыгын тикшерәбез Ике команда да төймә тага.Кем тиз, матур тагып бетерәчәк.
“Кызлар “командасыннан бер кыз җырлый.
4.Тапкырларга, зирәкләргә
Бездә урын түрдән
Кайда? Нәрсә? Кайчан була?
Әйтсен шуны белгән.
(Кызларга,әниләргә табышмаклар, сораулар бирелә)
Син туктасаң туктый,
Син барсаң бара.
Нәрсә ул? Уйлап кара?(күләгә)
Вак кынадыр үзләре,
Ялтырыйдыр күзләре,
Бу ни була, эзләче? (йолдызлар)
Урамда бар, кырда юк
Мунчада бар,өйдә юк(у һәм н авазлары)
Тугай кайчан сайрый?(р авазы өстәсәң)
Кара диңгезгә төшкән таш нишли?(юешләнә)
Бер имәндә 10 ботак.Ботак саен5 алма.Барлыгы ничә алма?(имәндә алма үсми)
5.Әниләргә багышлап нинди җырлар бар? Бер куплет җырларга.Кем беренче туктый, шул җиңелә.
6.”Кем тизрәк уены?”(Һәр командадан 1кеше курчак төрә)
7.Хәзер безнең командалар” аш пешерәләр”.
Кызлар командасы токмачлы аш.
Әниләр командасы ярмалы аш.
Һәр командага ашка салына торган әйберләр бирелә, һәм шулар арасында ашка салырга кирәкмәгән продуктлар исеме язылган карточкалар куела.Һәр команда, аш пешерергә кирәк булган карточканы алып, аны ашка салу тәртибендә тезеп куярга тиеш.
Мәсәлән
Ит-бәрәңге-суган –тоз,
Ит-кишер- дөге-суган-тоз,
Бирелә.
Кәбестә-апельсин-груша-чөгендер-лавр яфрагы — бәрәңге – кишер — сарымсак-токмач – алма – ярма – борыч – суган — тоз…
Һәр командадан 1 кеше такта янына чыга һәм күзен бәйләп, кыз рәсемен ясый.
9.Хөкемдарлар балларны әйтә,җиңүчеләргә бүләкләр тапшырыла.
Алып баручы:
Шулай итеп, безнең ярышыбыз тәмам.Ике команда да бик матур катнашты.
Барыгызга да рәхмәт!
Сезгә булган безнең хөрмәтебез
Урын алсын йөрәк түрендә!
Шатлык һәм куаныч, зур бәхетләр
Юлдаш булсын сезгә гомергә.
Гомер юлларыгыз озын булсын,
Тигез тормыш аны бизәсен!
Яшәү дәвере якты көннәр бирсен,
Авырлыклар мәңге килмәсен.
Җыр:”Әниемнең җылы кочагы”.
Кулланылган әдәбият:
1.Һади Такташ”Сайланма әсәрләр.”
2.Татар халык мәкальләре.
3.Җыр китабы.
4.Табышмаклар китабы.
5.Риза Фәхреддин”Әхлак тәрбиясе"