Олимпиадные
задания для 9 класса
по
марийскому (государственному) языку
Часть
1. Аудирование.
Задание
А1.
|
Вы
услышите 4 текста. Установите соответствие между текстами (1-4) и
утверждениями, данными в списке А-Г. Каждой цифре соответствует только одна
буква. Запишите в таблицу буквы. Полученную последовательность букв
перенесите в бланк ответов без пропусков и запятых.
|
А. Икымше марий газет
2015 ийыште ш¢дº ияш л¢мгечыжым палемден.
Б. Марий икшыве-влаклан
1930 ийлаште кок савыктыш лектын шоген.
В. Шуко гана шке л¢мжым
вашталтыше савыктыш.
Г. Тиде савыктыш эн
самырыклан шотлалтеш.
Задание
А2-А4
|
Прослушайте
текст и выполните приведенные ниже задания, выбрав один из предложенных
вариантов ответа.
|
А2. XXI
курымышто илышышке мо шы‰даралтеш?
а)
принтер;
б)
компьютер;
в) сканер.
А3. XX
курымышто компьютерлан мо к¢лын?
а) посна пºрт; б)
посна
пачер;
в) посна пºлем.
А4. Билл Гейтс мом шонен луктын?
а)
компьютерым;
б)
ноутбукым;
в) планшетым.
Задания А5-А9
|
Прослушайте текст и выполните приведенные ниже
задания, выбрав один из предложенных вариантов ответа.
|
А5. Телымсе Физкультур
пайрем икымше гана кунам эртаралтын?
а) 1927 ий май
тылзыште
б) 1920 ий март
тылзыште в)
1927 ий март тылзыште
А6. 1938-ше ийыште Марий Элын ечызыже-влак
Всесоюзный та‰асымаште могай верым налыныт?
а) икымше
верым
б) кумышо
верым
в) кокымшо верым
А7. Ече спорт дене
пºръе‰-влак коклаште икымше спорт мастер мемнан кундем гыч кº лийын?
а) Валерий Исаев б)
Николай
Смоленцев
в) Даниил Соколов
А8. ™дырамаш кокла гыч ече спорт дене икымше
спорт мастер кº лийын?
а) Елена
Тихомирова
б) Валентина
Кондратьева
в) Нина Селюнина
А9. Мемнан кундемыште
ече спорт кунам вия‰аш т¢‰алын?
а) 1918
ийыште
б) 1921
ийыште в)
1920 ийыште
Часть 2. Чтение.
Задание
В1.
|
Прочитайте
текст и выполните задания А-Г
|
А.
Озаглавьте текст.
________________________________
Царевококшайскыште
икымше общественный книгагудым 1877 ийыште почыныт. Тудым
эн ончыч Таланцевын кок пачашан колоннан пºртыштыжº вера‰дыме улмаш. Тиде пºрт
исторический памятник лийшаш ыле. Но тудым 1978 ийыште пуженыт.
Книгагудышто
ончыч книгам купеч, врач, исправник, туныктышо-влак налыныт.
Тунам книга пеш шерге лийын. Книгам лудаш налмылан оксам т¢леныт. Сандене шагал
е‰ книгам лудын кертын.
Варажым книгагудым вес
вере кусареныт. Но 1923 ий 19 майыште книгагудышто пожар лийын. Чыла
книга й¢лен пытен. Лудшо-влакын кидыште улшо книга-влак веле кодыныт.
Совет власть жапыште
книгагудын пашаже вия‰аш т¢‰алын. У отдел-влакым почыныт. Кугу Отечественный
сар жапыште Государственный оптический институтын да Ленинградский
военно-воздушный академийын пашае‰ышт книгагудысо книга-влак дене пайдаланеныт,
шкеат книгагудым пойдараш полшеныт.
Кызыт
республикысе шанче книгагудо С. Г. Чавайнын л¢мжым нумалеш.
Тудо А.С. Пушкин л¢меш уремыште верлана. Тудо шанче р¢дерыш савырнен. Тыште
т¢нямбал уш поянлык аралалтеш.
Б. Переведите
выделенные предложения.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
В. Выберите
правильные утверждения и заполните таблицу.
А.
1)
Царевококшайскысе книгагудо чодырапромышленник
Чулковын пºртыштыжº лийын.
2)
Царевококшайскыште книгагудым 1877 ийыште
почыныт.
3)
Таланцевын пºртшым 1987 ийыште пуженыт.
4)
Кажне е‰ книгагудышто книгам налын кертын.
Б.
1) Книгам налын лудмылан оксам т¢лыман улмаш, сандене
кажне е‰ книгам налын кертын
огыл.
2) 1932 ийыште книгагудышто пожар лийын. 3)
Совет власть жапыште книгагудым петыреныт. 4)
Ожно книга шулдо лийын.
В.
1)
Кугу Отечественный сар жапыште Йошкар-Олашке
толшо шанчызе-влак книгагудым пойдараш полшен огытыл.
2)
Шанче книгагудо Йошкар-Олан Кремлевский
уремыштыже верлана.
3)
С. Г. Чавайн л¢меш книгагудо кызыт шанче
р¢дерлан шотлалтеш.
4)
Книгагудышто т¢нямбал поянлык огеш аралалт.
Г.
Составьте пять вопросов к тексту.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Задание
В2.
Выберите
правильное предложение.
1. Ленин площадь тораште огыл Ноготков-Оболенский
л¢меш площадь деч верланен. 2.
Площадь Ленин деч верланен тораште огыл Ноготков-Оболенский л¢меш
площадь.
3. Ленин площадь деч тораште
огыл Ноготков-Оболенский л¢меш площадь верланен. 4.
Ноготков-Оболенский л¢меш тораште деч огыл верланен Ленин площадь.
Задание В3. Соедините части пословиц.
1 .
Изинек келшыме йолташ – …
2. Шочмо ава деч …
3. Чын йолташын акшым …
4. Келшен илымаште – …
5. Чын йолташым муаш
неле,...
II ужаш:
А - йомдараш куштылго.
Б - неле годым палет.
В – вий.
Г – курымаш йолташ.
Д - сай йолташ уке.
Часть
3. Письмо
Задание
С1.
|
Прочитайте текст. Преобразуйте слова, напечатанные заглавными буквами в конце
строк, обозначенных номерами В1 – В5, так, чтобы они грамматически
соответствовали содержанию текста. Заполните пропуски полученными словами.
Каждый пропуск соответствует отдельному заданию В1 – В5.
|
В 1. Марий композитор
Яков Эшпай 1890 ийыште Звенигово районысо Какшамарий ________ кресаньык ешеш
шочын. ЯЛ
В 2. Изинек гармонь,
кўсле да скрипка дене _________.
ШОКТАШ
В 3. Яков Эшпай ________
ончыч Оза‰ оласе музыкальный училищыште, вара Моско оласе консерваторийыште нӧлта.
ШИНЧЫМАШ
В 4.
Яков Андреевич ш¢дº утла призведенийым _________. ВОЗАШ
В 5. Композиторын
_______ Йошкар-Оласе ик урем нумалеш. Л™М
Задание
С2. Порассуждайте на тему: «Марий Элыште илыме
шуэш» (10-12 предложений).
Часть
4. Говорение.
|
Вы
получите карточку, на которой представлены три задания для устного ответа: С
1 - монологическое высказывание, С 2 - диалог по ситуации, С 3 -оценка
ситуации.
|
1-ше
ситуаций. «Таза ешыште – таза ш¢лыш»,- маныт. Кызытсе
саманыште, самырык еш-влак нелылыкым огыт чыте, ойырлаш вашкат. Тый кузе шонет,
тыге лийман мо? Шке шонымашетым почын пу.
2-шо
ситуаций. Школ пакчаште пакчасаскам погеда. Ковышта,
паре‰ге, шоган пеш сай лектышан. Йолташет дене тидын нерген мутлныза.
3-шо
ситуаций. Ава – эн лишыл, эн шерге айдеме. Южо тунемше
аваштын мутыштым огыт колышт, йодмо годым огыт полшо. Могай ка‰ашым тыгай ¢дыр-рвезе-влаклан
пуэт?
Тексты
для аудирования
Тексты
к заданию А1
1. «Ончыко» - тылзе еда
савыкталтше сылнымут да мер-политик журнал. Икымше гана 1926-шо ий июль тылзыште
«У вий» л¢м дене савыкталтын. 1938-1954 ийлаште «Пиалан илыш», «Родина верч»,
«Марий альманах» вуймут дене лектын. 1954 ий гыч «Ончыко» семын чапланен.
Журналлан Марий Эл Республикын т¢выра, печать да калык-влакын пашашт шотышто
министерстве, Писатель ушем оза улыт. Журналын лаштыклаштыже марий, руш,
финн-угор автор-влакын прозышт, поэзийышт, очеркышт, публицистика да историй
сынан возымаш, калык ойпого савыкталтыт.
2. Йоча-влаклан марла
икымше савыктыш – «Пионер й¢к» журнал – 1930 ий ке‰ежым шочын. Тудо еш да школ
илыш нерген каласкален, тыгай темыланак возымо сылнымутым темлен. Тиде журналым
чыла вере куанен лудыныт, но ятыр моло савыктыш семынак тудо 1936 ийыште лекмым
чарнен. 1986 ийыште кугу форматан, шуко чиян «Пионер й¢к» журнал уэш лекташ т¢‰алын.
1991 ий гыч л¢мжым вашталтен – «Кече» лийын. Тиде журнал чын айдеме лияш, шочмо
элым, йылмым да культурым йºраташ туныкта. 1933 ий 1 февральыште марий
йоча-влаклан «Ямде лий» газетын икымше номерже лектын. Тиде газет кызытат кажне
шуматкечын лектеш.
3. «Кугарня» - Марий Эл
Республикысе самырык е‰-влаклан арня еда лекше газет. Икымше гана 1991 ий 5
июльышто савыкталтын. Тиде газет Марий Элыште «У вий» ушемын кыртмен пижмыжлан
кºра шочын. Газет лекташ т¢‰алмаште кугу надырым философий наука кандидат Евгений
Афанасьевич Хлебников пыштен. Таче ты савыктышлан Марий Эл Республикын т¢выра,
печать да калык шотышто министерстве, «Кугарня» газет редакцийын пашаче ешыже
вуйын шогат. Редакций пашае‰-влак лудшо-влакын кумылыштым шукташ тыршат, марий
калыкын йылмыжым, й¢лажым арален кодаш полшат.
4. Марий
кундемыште печать историй тачысе «Марий Эл» газет гыч т¢‰алын. Тиде
савыктышлан негызым пыштыше семын кужу жап «Йошкар кечым» шотленыт. Тудын
икымше номерже 1918 ий 1 октябрьыште лектын. Но марла газет тылеч ончычат
савыкталтын. Тале просветитель П.П.Глезденев эше 1915 ийыште «Война увер»
газетым лукташ т¢‰алын. 1917 ийысе революций деч вара Юл кундемысе моло
калык-влак дене пырля марий калыкат помыжалтын, шке п¢рымашыже верч
тургыжланаш т¢‰алын. Тудо пагытыште чолга е‰-влак (В.М.Васильев ден П.П.
Глезденев) «™жара» газетлан илышым пуат. Тудын икымше номерже 1917 ий 7
сентябрьыште савыкталтын.
Текст к
заданию А2-А4
XXI курым
компьютерым илышышке шы‰даренак толеш. Ручка дене кагазеш текстым, рефератым
кызытсе саманыште нигº возен огеш шинче. Кеч-могай текстым компьютер дене
печатлаш, йо‰ылышым тºрлаш, принтер гоч лукташ лиеш.
Кунам икымше
компьютер шочын? Кº тудым шонен луктын? Айста пырля вашмутым кычалына.
Эртыше курымысо
ныллымше ийлаште компьютерлан посна пºлем, шуко электроэнергий к¢лын. 1948
ийыште транзисторым шонен луктыныт, сандене тудо жапысе компьютерын кугытшым
иземдаш лийын. 1956 ийыште икымше мини-компьютер шочын. Шымлымше ийлаште Intel-4004,
икмыняр ий гыч Intel-8008 микропроцессор-влакым шонен луктыныт.
Варарак Билл
Гейтс кызытсе гай компьютерым шонен муын. Пайдаланыше-влак программым возаш
т¢‰алыныт. Тидыже шуко профессиян е‰-влакын пашаштым куштылемден.
Персональный компьютерым
эн ончыч IBM американский корпораций лукташ т¢‰алын. Тиде корпораций 1911 ий 15
июньышто шочын. Кызытат тудо компьютерым лукшо эн кугу производительлан
шотлалтеш.
Текст к
заданиям А5-А9
Ече
корно торашке шуйна.
Марий Элыште ече спорт
1920-шо ийыште вия‰аш т¢‰алын. Эн ончыч телымсе Физкультур пайрем 1927-ше ий
март тылзыште эртаралтын.
1938-ше ийыште Моско
олаште Всесоюзный та‰асымаш лийын. Шуко коллектив коклаште Марий Элын
ечызыже-влак кугу се‰ымашыш шуыныт: кумышо верым налыныт. Волжский район
Пºтъял гыч В.И. Кондратьева посна участник-влак коклаште икымше верыш лектын.
1940 ийыште ял-озанлык
выставкылын пºлеклалтше Всесоюзный та‰асымаш эртен. Марий Элын чапшым аралаш
Косолоп кундем «За оборону» колхоз гыч ечызе-влак каеныт. Та‰асымаш гыч
кокымшо верым налын пºртылыныт.
Марий кундемыште ече
спорт дене пºръе‰-влак коклаште икымше спорт мастер Даниил Петрович Соколов
лийын.
™дырамаш-влак коклаште
Елена Тихомирова икымше спорт мастер лийын.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.