План урока по физике на тему "Ғарыштық сәулелер. Ядролық күштер."

Сабақтың тақырыбы: Ғарыштық сәулелер. Ядролық күштер.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Ғарыштық сәулелермен, ядролық күштермен таныстырып солар туралы түсінік қалыптастыру.

Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.

Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.

Сабақтың түрі: жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.

Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі:

Сәлемдесу; Оқушыларды түгендеу;Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.

А)теориялық білімдерін тексеру. Ә)практикалық тапсырмаларын тексеру. Б)есептерін тексеру.

ІІІ.Білімді жан-жақты тексеру.

ІV. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.

Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша ғарыштық сәулелермен танысамыз.

1. Радиактивті сәулелер тірі организмдерге қандай қауіп туғызады?

2. Жұтылғандоза деп нені айтады?

3. Эквивалентті доза дегеніміз не?

4. Табиғи радиациялық фон сәуле ауруын туғыза ма?

5. Радиациядан қалай қорғануға болады?

6. Радиактивті сәулелер тірі организмдерге қандай қауіп туғызады?

7. Жұтылғандоза деп нені айтады?

8. Эквивалентті доза дегеніміз не?

9. Табиғи радиациялық фон сәуле ауруын туғыза ма?

10. Радиациядан қалай қорғануға болады?

V. Жаңа материалды меңгерту:

Теориялық түсінік беру. Ғарыштық сәулелер - әлем кеңістігінен Жерге келетін өте жоғарғы энергиялы (1021эВ) дейін орнықты бөлшектер ағыны және осы бөлшектердің атмосферадағы атом ядроларымен өзара әрекеттесуінен пайда болатын екінші реттік бөлшектер

1927 ж. П. Дирак антибөлшек – позитронның болуы туралы болжам айтты.

1932 ж. Андерсон тәжірибе жүзінде позитронды ашты.

• 1955 ж. антипротон,

• 1956 ж. антинейтрон,

• 1969ж. антигелий, яғни антизат алынды.

Ядролық күштер Күш денелердің өзара әрекеттесуінен, ал әрекеттесу сол әрекеттердің делдалы арқылы

Іске асырылады (1935 ж. Х. Юкава).

Мю-мезондар немесе мезондар – массасы электронның массасынан 207 есе артық, оң және теріс зарядты бөлшектер.

1947 ж. π-мезондар немес пиондар ашылды. mπ=270me

• Сигма -гиперон( ∑) – m0∑=2343 me

• K+ каон mk+=966me

• Омега –гиперон (Ω) m0Ω=3273me

Массалары протон массасынан үлкен бөлшектр гиперондар(асқын ауыр) деп аталады.

Ядролар өте орнықты болғандықтан, протондар мен нейтрондарды ядро ішінде белгісіз және өте үлкен күштер ұстап тұруы тиіс. Бұл нендей күш? Бұл өте әлсіз гравитациялық күш емес екендігін алдын ала айтуға болады. Ядроның орнықтылығын электромагниттік күштермен түсіндіру мүмкін емес, себебі аттас зарядталған протондардың арасында электрлік тебілу бар, ал нейтрондардың электр заряды жоқ.

Ендеше, ядролық бөлшектердің - протондар мен нейтрондардың (көбінесе оларды нуклондар деп атайды) арасында ерекше күштер әсер етеді. Олардың ядролық күштер деген аты өзінен-өзі табылады. Ядролық күштердің негізгі қасиеттері қандай?

Ядролық күштер электрлік (нуклондық) күштерден 100 есеге жуық артық. Бұл табиғатта кездесетін күштердің ең қуаттысы. Сондықтан ядролық бөлшектердің өзара әсерін көбінесе күшті өзара әсерлер деп атайды.

Сонымен бірге, күшті өзара әсерлер тек ядролардағы нуклондардың өзара әсері ғана емес. Бұл электромагниттік өзара әсермен қатар, көптеген элементар бөлшектерге тән өзара әсердің ерекше түрі.

Ядролық күштердің басқа маңызды ерекшелігі - бұл олардың қысқа мерзімді әсер ету сипаты. Электромагниттік күштер ара қашықтыққа байланысты біршама баяу кемиді. Ядролық күштер шамасы жөнінен ядроның өлшемдеріне тең (10^-12 - 10^-13см) ара қашықтарда едәуір біліне бастайды. Мұны атом ядроларының -бөлшектерді шашыратуы жөнінен Резерфорд жасаған тәжірибелер көрсетті. Ядролық күштер бейнелеп айтсақ, “өте қысқа қолды батыр». Ядролық күштердің дәйекті сандық теориясы әлі де болса құрыла қойған жоқ. Бұл теорияның құрылуы жолындағы айтарлықтай табыстарға жақында ғана, соңғы 10-15 жылда қол жетті.

Атомдардың ядросы протондар мен нейтрондардан құралады. Бұл бөлшектерді ядроның ішінде ядролық күштер ұстап тұрады.

VІ. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.

§9.1. дайындық сұрақтарын талдау.

VІІ. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу. Есептер шығару.

VIІI. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §9.1.