Презентация "Ғәли Ибраһимовтың тормош һәм ижад юлы" (10 класс)

• 1 слайд

  Ибраһимов Ғәли Ғизетдин улы
  16 ғинуар 1919 йыл - 26 ноябрь 1989 йыл Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан башҡорт яҙыусыһы. 1957 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының (1969) һәм РСФСР-ҙың (1979) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, Салауат Юлаев исемендәге премия лауреаты (1983). 1-се дәрәжә Ватан һуғышы (1985), Ҡыҙыл Йондоҙ (1945) һәм «Почёт Билдәһе» (1986) ордендары кавалеры.
  

• 2 слайд

  БИОГРАФИЯҺЫ
  Ғәли Ибраһимов 1919 йылдың 16 ғинуарында Стәрлетамаҡ ҡалаһында тыуған. 30-сы йылдар башында нефть ятҡылыҡтары асылғас, Ишембайға күсеп киләләр, бында урта мәктәпте тамамлай. 1937—1939 йылдарҙа Өфөлә педагогия рабфагында уҡый. 1939 йылда Ҡыҙыл Армияға алынып, Алыҫ Көнсығышта хеҙмәт итә, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнаша. Һуғыш тамамланғас, Ишембайға ҡайтып, нефть техникумында тәүҙә инглиз теленән уҡыта, аҙаҡ «Совет Башҡортостаны» гәзитендә хәбәрсе, әҙәби хеҙмәткәр, бүлек мөдире, яуаплы секретарь вазифаларын үтәй. Башҡорт дәүләт педагогия институтын (хәҙер — БДУ-ны) тамамлай. Һуңыраҡ Мәскәүҙә СССР Яҙыусылар союзының Юғары әҙәби курсында уҡый. 1959 йылдан оҙаҡ осор «Ағиҙел» журналының яуаплы секретаре булып эшләй.
  1989 йылда 70 йәшендә оло әҙиптең йөрәге тибеүҙән туҡтай. Өфө ҡалаһында Мосолман зыяратында ерләнгән.
  

• 3 слайд

  ӘҘӘБИ ИЖАДЫ
  Ғәли Ибраһимов 1935—1937 йылдарҙа «Башҡортостан вышкаһы» гәзитендә үҙенең тәүге шиғырҙарын баҫтыра. 1956 йылда уның Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан яугирҙар ҡаһарманлығы хаҡында бәйән иткән «Бер полк кешеләре» исемле тәүге романы баҫыла. Был әҫәр башҡорт әҙәбитендә һуғыш ваҡиғаларын һәм совет һалдаттарының тиңһеҙ батырлығын киң эпик планда һүрәтләүгә йүнәлтелгән тәүге тәжрибәләрҙең береһе була. Артабанғы йылдарҙа әҙип күп хикәйәләр, очерктар, повестар менән бер рәттән «Умырзая йыры» тигән романын да баҫтырып сығара. 1977 йылда яҙыусыға ҙур билдәлелек килтергән «Кинйә» тарихи романының беренсе китабы донъя күрә. Был әҫәре өсөн яҙыусы 1983 йылда Салауат Юлаев исемендәге премияһына лайыҡ була. Романдың икенсе китабы 1987 йылда нәшер ителә.
  
  

• 4 слайд

  КИТАПТАРЫ
  Бәхетле ғүмер. Шиғырҙар.
  Бер полк кешеләре. Роман.
  Дуҫтар илендә. Юл яҙмалары.
  Дуҫтар сафында. Ил сиге һаҡсылары тураһында хикәйәләр.
  Йәшен ташы. Повесть.
  Иҙел егете Илғужа. Хикәйәләр.
  Умырзая. Роман.
  Ай битен йыуғанда. Роман.
  Умырзая. Роман һәм повестар.
  Кинйә. Тарихи роман.
  Кинзя. Роман.
  Кинйә. Роман. 1-се китап.
  Кинйә. Роман. 2 -секитап.
  Кинйә. Роман. 3-сө китап.
  

• 5 слайд

  КИТАПТАРЫ
  

• 6 слайд

  ХӘТЕР
  Ишембай ҡалаһының Ленин проспектындағы 29-сы йортта һәм Өфө ҡалаһының Пушкин урамындағы 56-сы йортта яҙыусы иҫтәлегенә таҡтаташтар ҡуйылған.
  Стәрлетамаҡ ҡалаһында Ғәли Ибраһимов исемендәге премия булдырылған.
  Өфө ҡалаһының 2-се Башҡорт лицейына Ғәли Ғизетдин улы Ибраһимовтың исеме бирелгән.
  

• 7 слайд

• 8 слайд

  Башҡорт әҙәбиәтенең аҫыл йәдкәре
  “Китап кәштәһе” тигән рубрикала беҙ гәзит уҡыусыларҙы район китапханаһына килгән яңы китаптар менән таныштырып бармаҡсыбыҙ. Тәүге китап - күренекле башҡорт яҙыусыһы, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Ғәли Ғизетдин улы Ибраһимовтың “Кинйә” романының өсөнсө китабы. “1960 йылдың ҡышы. Мин -12 йәшлек ҡыҙ бала. Кисен атайым (ул –яҙыусы Ғәли Ибраһимов) менән урам буйына һауа алыштырырға сыҡҡылайбыҙ. Шулай яйлап атлап барабыҙ, атайым ҡыҙыҡ-ҡыҙыҡ нәмәләр һөйләй. Уның яратҡан темалары – тарих, тел, әҙәбиәт булыр ине. Һүҙ араһында атайым: “Ҡай бер яҙыусыларҙың, үҙе үлгәс, эшләнеп бөтмәгән әҫәре ҡала,- тине лә, миҫал итеп Шолоховтың “Они сражались за Родину” романын килтерҙе. “Яҙыусының ана шундай әҫәрен кемдер тамамлап ҡуйырға тейеш. Ғәҙәттә, ул кеше әҙип ғаиләһенән була. Мин донъя ҡуйһам, һин, ҡыҙым, минең эшләнеп бөтмәгән китабым булһа, шуны тамамлап ҡуйырһыңмы?”- тип, һораулы ҡарашын миңә төбәне.
  

• 9 слайд

  Минең атайға ҡаршы өндәшә торған ғәҙәтем юҡ ине. Оҙаҡ уйлап тормай, аңлап еткермәһәм дә: “Ярар, эшләрмен!” –тинем дә ҡуйҙым.
  Ғүмер үтә килә, мин өҫтөмә ниндәй оло бурыс алғанымды аңланым. Әйтеүе генә еңел ул, ә бына вәғәҙәне үтәү, ай-һай, ауыр икән! Бәхилләшеү алдынан түшәктә ятҡан атаҡайым өҫтәлендәге бер өйөм папкаларына башы менән ымлап: “Һаҡла шуларҙы, кәрәге тейер”, - тине моңайған әкрен тауыш менән.
  1989 йылдың ап-аҡ ҡарлы ноябрендә атайым вафат булып, мәңгелек йоҡоһона талды. Ул папкаларҙа, беләм, “Кинйә” романының өсөнсө китабының ҡулъяҙмаһы ята” -тип яҙа китаптың баш һүҙендә Һөйөклө Ибраһимова.
  Ғәли Ибраһимовтың “Кинйә” исемле тарихи романының беренсе китабы 1977 йылда, икенсе китабы 1987 йылда сыға. Рим Әхмәдовҡа әҙип үҙе иҫән саҡта романды рус теленә тәржемә итеүен һорап мөрәжәғәт итә. Яҙыусы вафат булғас, Яҙыусылар союзында ижади мираҫ комиссияһы тәғәйенләнә. Уның рәйесе –Рим Әхмәдов, секретары – Һөйөклө Ибраһимова була.
  

• 10 слайд

  Ҡулъяҙманы Һөйөклө Ғәли ҡыҙы һүҙмә-һүҙ тәржемә итә. Рим Әхмәдов сәләмәтлеге буйынса 872 битлек ҡулъяҙманы эшкәртә алмаҫтай булып, Яҙыусылар союзына илтеп бирә. 1997 йылда ла романға ана тотоналар, бына тотоналар тигән ерҙән, эш ҡуҙғалмай ҡала.
  1999 йылда Ноғман Мусин Марсель Искәндәр исемле йәш яҙыусы егетте тәҡдим итә. Ул ең һыҙғанып эшкә тотона, “Ағиҙел” журналында яҙмалар ҙа баҫтыра. Әммә китапты еренә еткерә алмай, 2004 йылда ул да мәрхүм була. Шунан инде Һөйөклө Ибраһимова башҡорт яҙыусыһы Ғәлим Хисамов менән таныша, уға китаптың әле һаман эшләнеп бөтмәүе тураһында әйтә. Яҙыусы иһә китапты нисек бар – шул килеш баҫтырырға тәҡдим итә. Тарихи әҫәр ғалимдар яғынан тәнҡитләнергә тейеш, тиҙәр.
  

• 11 слайд

  Романды эшкәртеп, уҡыусыларға еткереүгә тарихсы, ғалим Әнүәр Закир улы Әсфәндиәров (ул - китаптың рецензенты, 2014 йылда вафат була), яҙыусы Сабир Шәрипов ( махсус мөхәррире һәм әҙәби эшкәртеүсеһе, 2018 йылдың авгусында мәрхүм) тос өлөш индерә.
  Шулай итеп, башҡорт яҙыусыһы, Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты Ғәли Ибраһимовтың 100 йыллыҡ юбилейы айҡанлы (ул 1919 йылдың 16 ғинуарында тыуа) “Кинйә” романының өсөнсө китабы донъя күрә.
  “Кинйә” роман-эпопеяһының һуңғы китабы (өсөнсө), авторҙың ҡыҙы Һөйөклө Ибраһимова әйтеүенсә, теле яғынан әҙерәк ҡытыршыраҡ та булыуы ихтимал.
  “Шулай ҙа ошо әҫәр халҡыбыҙ тарихына, башҡорт романистикаһына аҫыл йәдкәр булып өҫтәләсәк”,- ти Һөйөклө Ғәли ҡыҙы.