Презентация по родной литературе "Платон Алексеевич Ойуунускай"( 2-4 классы)

• 1 слайд

  П.А.Ойуунускай – олоҕо уонна айар үлэтэ.
  Саха советскай литературатын төрүттээччи, поэт, прозаик, драматург, учуонай- лингвист, тылбаасчыт, Саха сирин автономиятын төруттэспит биллиилээх общественнай, политическай деятелэ.
  
  Оҥордо Копырина И.Н.,
  алын сүһүөх кылаас учуутала.
  9 нүөмэрдээх Р.В.Лонкунов аатынан орто оскуолата
  Таас- Үрэх, Мирнэй оройуона
  

• 2 слайд

  П.А. Слепцов- Ойуунскай Боотурускай (Таатта) улууһун III Дьохсоҕон нэһилиэгэр1893 сыллаахха сэтинньи 11 күнүгэр элбэх оҕолоох (алта уоллаах, түөрт кыыстаах) дьадаҥы ыалга төрдүс оҕонон төрөөбүтэ.
  
  

• 3 слайд

  Ийэтэ, Евдокия Унарова, үлэһит, эйэҕэс, өйдөөх дьахтар этэ. Кини уолун, Платону саха норуотун фольклорун таптыырга уһуйбута.
  Иван
  Аҕата – Алексей Петрович ( Хочугур)
  Марина
  Мария
  Платон
  Бииргэ төрөөбүттэрэ
  

• 4 слайд

  Кини маҥнайгы учууталлара Платону үөрэххэ олус дьоҕурдаах, кыһамньылаах, олоххо тардыһыылаах үөрэнээччинэн ааҕаллара.
  Матвей Матвеевич
  Сивцев
  Сергей Иванович
  Прокопьев
  1906 сыллаахха Тааттаҕа оскуола аһыллыбыта.
  Пдатон Ойуунускай 14 сааһыгар Чычымах оскуолатыгар үөрэнэ киирбитэ. Тѳрѳппүттэрэ тугунан да кѳмѳлѳhѳр кыахтара суох буолан, кини олус эрэйдээхтик үѳрэммитэ.
  Үчүгэй остуоруйаһыт, олоҥхоһут буолан сороҕор онон аһылык булунара. Ардыгар суруксуттаан, оҕолорго дьиэҕэ үлэлэрин толорсоро.
  

• 5 слайд

  Платон араас ыараҕаттары ааһан 1915 сыллаахха Дьокуускай куораттааҕы учительскай семинарияҕа киирбитэ. Онно туйгун үөрэҕин иһин 14 солкуобай хаһына стипендиятын ылыаҕыттан киһилии олоробута.
  П.А.Ойуунскай олоҕун бүтүннүүн төрөөбүт дойдута сайдарыгар анаабыта.
  Үөрэҕин ыарахан кэмин туһунан Ойуунускай кэлин «Оҕо куйуурдуу турара» диэн кыракый кэпсээнигэр маннык суруйбута: “Үөрэнэн үрүҥ күн сырдыгын көрөргө бу үтэ (ыһык ас) булаары турабын, эбэккэм, өрүһүй, үтэлээ!”. “Хамначчыт – дьадаҥы буойуна буолаары, хара – тыын былдьаһан, оҕо куйуурдуу турара”.
  

• 6 слайд

  Ойуунускай сыылкаҕа кэлбит нуучча революционердарын кистэлэҥ куруһуоктарыгар киирэн элбэҕи билэн- көрөн инникии сайдар тосхолун булбута, хомунньуус партияҕа киирбитэ. Сэбиэскэй былааһы олохтооһуҥҥа үлэлээбитэ.
  Г.И.Петровский
  Серго Орджоникидзе
  Е. М. Ярославский
  

• 7 слайд

  Бастакы айымньытын 1917 с. Суруйбута. “Үлэһит ырыата”.Кини Саха сиригэр Сэбиэскэй былааһы олохтооччулартан биирдэстэрэ. Суруйбут айымньыларыгар Октябрьскай революция кыайыытын айхаллаабыта. Дьадаҥы дьон хорсун быһыыларын уруйдаан ойуулаабыта.
  П.А.Ойуунускай айымньылара Октябрьскай революцияны, кыайыыны айхаллаабыттара.
  

• 8 слайд

  П.А.Ойуунускай политическай үлэтэ- хамнаһа
  1918 сыл. П.А.Ойуунускай- Саха сиригэр советскай былааhы тэрийиигэ Центросибирь комиссиятын баhылыга, 1924 сыл. губревком председателэ,
  Автономнай Республика тэриллиэҕиттэн бастаан Саха АССР Совнаркомун,
  Саха АССР Киин Ситэриилээх Комитетын председателэ, 1928-1929 сыл. – уерэх уонна доруобуйа харыстабылын наркома.
  РК(б)П Х съеьин делегата.
  2-с, 3-с ынырыылаах ССРС Киин Ситэриилээх Комитеттарын чилиэнэ.
  ХХI Советтар Бүтүн Россиятааҕы,
  2-с Бүтүн Союзтааҕы съезтэрин делегата.
  Партия Саха Губерниятааҕы комитетын уонна обкомун бюротун чилиэнэ о.д.а.
  Соратниктара
  Максим
  Кирович
  Аммосов
  Платон
  Алексеевич
  Слепцов –
  Ойуунускай
  Исидор
  Никифорович
  Барахов
  

• 9 слайд

  1935 сыллаахха.
  Үөһэ тураллар:Н.Спепанов, В.М. Новиков – Күннүк
  Уурастыырап
  Хаҥастан уҥа олороллор Г.У Гермогенов – Эргис,
  П.А. Слепцов – Ойуунскай, Г.А.Окоёмов, Г.В.Ксенофонтов.
  А.Е. Кулаковскай –
  Өксөкүлээх Өлөксөй
  А.И.Софронов-
  Алампа
  Н.Д.Неустроев
  Саха литературатын бииргэ төрүттэспит дьоннорунан буолаллар
  

• 10 слайд

  Платон Ойуунускай тапталлаах, доҕор атас, аҕа. Кини кыргыттарыгар Саргылаанаҕа уонна Сардаанаҕа, кэргэттэригэр Феклаҕа, Таняҕа, Акулинаҕа хоһооннорун анаабыта.
  Татьяна Дмитриевна Александрова, 1926 с. иккис кэргэнэ, 1930 с өлбүт.
  П.А. Ойунскай дьиэ кэргэнинээн 1932 с.
  Акулина Николаевна. Кыргыттара
  Саргылана, Сардаана.
  Фекла Алексеевна
  Сокольникова,
  бастакы кэргэнэ.
  

• 11 слайд

  Отутус сыллар хара дьайдаах репрессиялара П.А.Ойуунускайы умнубатахтара. … Платон Алексеевич Ойуунускай сырдык тыына 1939 сыллаахха алтынньы ый 31 күнүгэр быстыбыта.
  

• 12 слайд

  П.А.Ойуунускай – саха норуотун уһулуччулаах
  поэта, суруйааччыта. Араас жанрдарга үлэлэспитэ.
  Кыра оҕолорго анаабыт айымньылара:
  Көтөрдөр мунньахтара.
  Омуннаах оҕо.
  Өйдөөх оҕо.
  Тураах тууһута.
  Учугэй үлээрии.
  Үгэспит буоллаҕа дии.
  Соломуон Муударай.
  Александр Македонскай.
  Саһыллаах барсук.
  

• 13 слайд

  Литература сайдыытыгар П.А.Ойуунускай саамай сүдү үлэтинэн олоҥхону суруйуу буолар. Кини кыра сааһыттан олоҥхоһуттары өйдөөн истэрэ.
  
  М.А. Андросова - Ионова
  С.А. Саввин - Куохайаан
  Винокуров- Табахыров
  А.Харлампьев - Кылачисов
  Улуу олоҥхоһуттар
  

• 14 слайд

  Ол истибит олоҥхолорун хомуйан, түмэн, сүүмэрдээн, айан “Кыһыл ойуун”, “Дьулуруйар Ньургун Боотур” диэн аан дойдуга биллэр олоҥхолорун суруйбута. Ньургун Боотур 30 олоҥхоттон суруллубута, 36 тыһыынча хоһоонунан строкалаах.
  

• 15 слайд

  Иккис кэргэннигэр Татьяна Дмитриевнаҕа анаан «Тунал5аннаах ньуурдаах Туйаарыма Куо» айымньыны айбыт. Бу үс оонньуулаах олоҥхону театрга туруораннар, норуот бүтүннүүтэ сөҕөн – махтайан, уруйдаан көрсүбүтэ.
  Олоҥхо киһи аймах чулуу айымньыларын испииһэгэр киирбитэ. Киһи олоҥхону аахтаҕына кэрэтик саҥарарга, олоҥхо тылын өйдөөтөҕүнэ, мындырдык толкуйдуурга, ис хоһоонун биллэҕинэ, сөптөөхтүк дьаһанан олорорго үөрэнэр.
  
  

• 16 слайд

  П.А.Ойуунускай үтүө аатын үйэтитэн, кэриэстээн кини аатын Саха академическай театра, Дьокуускай куорат биир уулуссата сугэллэр. Итини тэҥэ литератураҕа, искусствоҕа, архитектураҕа государственнай премияны олохтообуттара, литературнай музей тэриллибитэ.
  

• 17 слайд

  Бүгүн Платон Алексеевич Ойуунускай аата аар сарга ааттанар, кини ырыата ыһыахтарга ылланар, олоҥхото араас омук тылынан талбаастанар. Кини төрүттээбит литературата чэлгийэ сайдар, кини баҕарбыт баҕата туолар – норуоттар доҕордоһуулара туругурар.