Презентация проекта по теме "Хой"

• 1 слайд

  «Хой чылы Тыва календарда» деп темага толевилел 8 класстын оореникчилери кылган Удуртукчузу: кижизидикчи башкы Монгуш А.А.

• 2 слайд

  Чидиг айтырыы Шаанда огбелеривис чыл, ай санаашкынын 12 дириг амытаннар-биле (куске, инек, пар, тоолай, улу, чылан, аът, хой, мечи, дагаа, ыт болгаш хаван) адап, санап чораан. Бурун шагда тываларнын календары 60 чыл эргилделиг. Амгы эргилде 1984 чылда - ыяш куске чылындан эгелээн. Амгы уенин ажы-толу тыва календарь дугайын хандыр билири шоолуг эвес. Чылда кирген дириг амытаннар бурузуннун дугайында билип алыры солун.

• 3 слайд

  Сорулгазы: тыва календарда кирип турар хой чылынын дугайында онзагай чуулдерни тодарадыр Кылып чорудар ажылдар: 1. Хой чылынын дугайында огбелернин ооредиглиг чугааларын болгаш медээлерни янзы-буру материалдардан дилеп тывар. 2. Школавыстын коллективинде Хой чылдыг башкылар, техниктиг ажылчыннарны, оореникчилерни тодарадыр. 3. Хой малдын назы-харын, кижиге ажык-дузазын ооренир. 4. Хой малдын дугайында аас чогаалды,улусчу ужурларны чыыр.

• 4 слайд

  Бадыткаар айтырыы: бир эвес, огбелеривистин чыл санаашкынын эки билир болзувусса,чараш чанчылдарывыс чидирбес болгаш чоргаар болур бис.

• 5 слайд

  Толевилелди кылырда аыглаан аргалары: Солуннар, номнар, Интернет четкизизинден материалдар дилеп тыпкан болгаш сайгарган. Информаторлар-биле чугаалашкан. Аас чогаалын чыып ажылдаан.

• 6 слайд

  Хой чылы (Хой чылында торуттунгеннер 1931, 1943, 1955, 1967, 1979, 1991, 2003, 2015) Чылыг хеп кылып кедер, Хоюг дуктуг Хой чылым Моорлап кээр 2015 чылда Кузеливис будер болзун, Ажы-толдун, уругларнын Алыр демдээ «4-5» болзун! . Хой – хорадаачал, шышыгыычал.

• 7 слайд

  Хой чылдыглар Хой чылдыг кыс кижи аянныг чараш, топтуг-томаанныг, кедер хеви каас-шиник, кызымак, кежээ. Ыт, Улу, Пар чылдыглар-биле чурттаза аас-кежиктиг болур. Хой чылдыг эр кижи аажы-чаны чымчак, оожум, эрес, шудургу. Чуртталгазы буянныг, аас-дылга хонну чок. Тааржыр чылдары: аът, тоолай, хой.

• 8 слайд

  Хой малым Хойну тывалар элбээ-биле азырап чоруур. Дугунден хеп аргыыр, чоорган кылыр. Кежинден алгы тоннар, хом идиктер кылыр. Тывалар хой эъдинге кончуг ынак. Хой агы, кангы деп арыг, изиг оъттар чиир. Хундулуг аалчыларга ыяап-ла хой догерип бээр. Хой эъдин ужур сагып улуска улээр. Чижээ, ужа-тошту хундуткелдиг улуска, а бичии уругларга чурек, дыл, баар дээн чижектиг чымчак эъттер салыр. Чарын эъдин чааскаан чивес.

• 9 слайд

  Хойнун назы-хары, аттары Хойнун чаа торуттунген оглун чаш хураган дээр. 1 харга чедир эр чувени эр дотпе хураган, кыс чувени кыс дотпе хураган дээр. 1-ден 2 харга чедир эр чувени дотпе ирт, дотпе кошкар, а кыс чувени дотпе хой дээр. 4-тен 5 харга чедир эр чувени чедишкен кошкар, кыс чувени чедишкен хой дээр.

• 10 слайд

  Манап болур туннелдер: Хой малдын дугайында билии делгем болур. Хой малды малдаар, тудар кузели оттур. Ынчангаш оларга камныг, хумагалыг болуру чугула.

• 11 слайд

  Улегер домактар Хойлуг кижи каас, Инектиг кижи тодуг. Кежээ кижинин хырны тодар.

• 12 слайд

  Ыры. Кадарар мен. Созу: О.Делгер-оолдуу, аялгазы: К.Бегзинии. Кадар оъттуг ийни Казып-казып оъттаар, Хоюг аккыр дуктуг Хоюм чараш оой-ээй! Кожагарда ачам Хоюн дозуп хунзээр. Чалымнарга ыры Чангыланып хунзээр. Алызында баргаш, Авам-ачам салгап, Кажаа сынмас хойну Кадарар мен, оой-ээй!

• 13 слайд

  Ооруп четтирдивис!