Презентация: ЩШ. Мұртаза Тұтқын бала

• 1 слайд

  Шерхан Мұртаза “Тұтқын бала”
  

• 2 слайд

  І. Деректер сөйлейді
  

• 3 слайд

  1932 жылы 28 қыркүйек - бұрынғы Әулиеата уезі, қазіргі Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Мыңбұлақ топырағында дүниеге келген.
  1937 жылы- әкесі сталиндік репрессияның құрбаны болған.
  1941 жылы –Шерхан Талапты мектебінің табалдырығын аттады.
  1950 жылы Жамбыл қаласында интернат үйінде жүріп, Жамбыл атындағы қазақ орта мектебін бітірген
  1955 жылы - әуелі Мәскеу полиграфия институтыңда, үшінші курстан бастап Мәскеудің мемлекеттік Ломоносов атындағы университетінде оқып, журналистика факультетін бітіріп шығады.
  Ш.Айтматов- «Ботагөз», «Қош бол, Гүлсары», «Теңіз жағалай жүгірген тарғыл төбет», «Боранды бекет» туындыларын орысшадан аударды;
  2002 жылы - Отан» орденінің иегері  
  
  Шерхан Мұртаза
  

• 4 слайд

  Тұрар Рысқұлов
  1894 жыл Алматы облысының Талғар ауданындағы Бесағаш ауылында дүниеге келген.
  1907 – 1910ж. Меркедегі туыстарына баруы. Орыс - қазақ мектебін үздік бітірді
  1910 – 1914ж. Бішкектегі бау – бақша мектебінде оқиды.
  1915жыл. Ташкенттегі мұғалімдер институтына түседі.
  1916 жыл. Ұлт - азаттық көтеріліске қатысады.
  1917 - 1918 жылдар 21 жаста Түркістан республикасында аштық пен күрес орталық комиссиясының төрағасы болды.
  1924 жыл. Монғолияға өкіл етіп жіберілді.
  1932 - 1933ж. Қазақ халқының жер бетінен жойылып кетпеуі үшін бел буып күресті.
  1938ж. жылы сталиндік жазалаудың құрбаны болады.
  
  

• 5 слайд

  Сәйкестендіру тесті
  
  
  
  Рысқұл: -О не дегенің, байғұс – ау, алжиын дегенсің бе?
  Тұрарды қайтесің? Ол бала емес пе екен?
  Надзиратель: - Оян, Тұрар!
  Бронников: - Сен енді маған әрі тілмаш, әрі писарь боласың.
  Қырғызбай: - Әй, бандиттің баласы! Осы көрген күніңді көпсініп
  жүрсің бе, ей?!
  Салиха: - Турарка, сен де шоқына сал, пайдасы болмаса,
  зияны жоқ 
  Приходько: - Баланы қорлаушы болма, хайуан!
  Наташа: - Сабақтан қайтар уақытта кешігуші болма!
  Аркадий: - Бізде оқуға беретін бала жоқ, қарағым.
  Иван Владимирович: - Жайырақ, құдай үшін, жайырақ!
  Атамырза: - Жай, әншейін, ананың шынтағына қараңызшы,- деп
  Тұрарға қолын шошайтты
  Тұрар: - Сен тышқанның баласы емес жаралы арыстанның
  баласысың. Сен – Қызыл Жебесің, бауырым!
  Семашко: «Әттең, Аркашаның орнында мен оқыр ма едім,
  кітаптан бас алмас едім»-
  
  
  

• 6 слайд

  1.Семашко мырза оқушы-шәкірттерді қалай таңдады?
  
  2.Тұрарды Семашко мырза қандай қызметке қабылдады?
  
  3.Оқу бітіру куәлігін толтыру кезінде Тұрар қандай қылмыс жасағаны үшін директордан кешірім сұрады?
  
  5.Директор сол кезде не істеді?
  
  6.«Диірменде туған тышқанның баласы диірменнің дүрсілінен қорықпайды».Кімнің сөзі?
  
  7.«Сен жаралы арыстанның баласысың, бауырым, Қызыл Жебе!» деген сөзді кім айтты?
  
  1.« Оян,Тұрар!»-деп Тұрарды камерада оятқан кім?
  2.Рысқұл не себепті Тұрарды қасына алдырды?
  
  3. Приходько мырзаның үйінде Тұрар қандай қызметтер атқарды?
  
  4.«Кафедральді соборды » көргенде Тұрардың ойына не түсті?
  
  5. Надзиратель Тұрарға қандай қысым көрсетті?
  
  6.Бронников қандай адам?
  
  7.Рысқұлды айдауға әкетіп бара жатқанда тұтқындар қалай қоштасты?
  
  8.Әке мен бала қалай қоштасты?
  
  1.Гимназияның алдында тұрып Тұрар нені армандады?
  
  2.Қырғызбай Тұрарды оқуға жаздыруға неден қорықты?
  
  3. Тұрардың фамилиясын не себептен Қырғызбаев деп өзгертті?
  
  4.Тұрардың дәптеріне алғаш жазған сөздер ін ата? Оларды Тұрар қалай түсіндірді?
  
  5.Тұрар тақтаға шыққанда жырқылдап күлген бала кім?
  6.Атамырза Тұрарға не үшін күлді?
  
  7.«Шынтақ жеңнен жылтыңдап қарамайды, оған надандық үңіліп қарайды» деген Ломоносовтың сөзін кім айтты?
  
  8.Сұлу мұртты, бойы тіп-тік, әскери кісі кім?
  
  ІІ. Не білеміз?
  

• 7 слайд

• 8 слайд

  Сергіту сәті
  

• 9 слайд

  IIІ. «Білгенге маржан»
  
  1. Портрет.
  2. Мінездеме.
  3. Шығармадағы негізгі кейіпкерлер.
  4. Қосалқы кейіпкерлер.
  5. Диалект сөздер.
  6. Мақал-мәтел немесе мақал –мәтел
  болып кеткен сөздер
  
  

• 10 слайд

  «Болар бала алысқа қарайды»
  Шығарманы оқу барысында Тұрар бойынан қандай қырларды көре алдыңдар осы төңіректе ой бөлісейік.
  Тұрардың білімге деген құштарлығы шығарманың қай тұсынан көрінеді?
  Тұрардың санасын ерте оятқан не деп ойлайсыңдар?
  Тұтарды ерте есеюіне қандай жайттар әсер етті?
  
  

• 11 слайд

  
  
  
  ІІІ. Өз пікіріңді дәлелде.
  
  
  
  Тұрар
  сезімтал.
  еңбекқор.
  ұғымтал,
  білімге құштар
  арманшыл.
  шыдамды
  өжет
  байқампаз
  ақылды
  

• 12 слайд

  ІV. Ой толғаныс
  Әңгімені оқу барысында қандай сезімде болдың? Шығарма саған не үйретті?
  Шерхан атаға хат
  “Бала Тұрардың болашағы”
  өз қиялдарымен әңгімені аяқтау
  Кейіпкерге хат
  

• 13 слайд

  Сабақты қорыту
   Ш.Мұратазаның «Қызыл жебе» романындағы «Тұтқын бала» тарауымен таныстық. Рысқұл өмірінің қандай қиын жағдайда өткендігіне көз жүгірттік. Әке тағдырының қиындығын көзбен көріп өскен Тұрардың да қайтпас қайсар, өжет адал бала болып жетіліп келе жатқандығын байқадық. Қорыта айтқанда, «Ата көрген оқ жонар» деген халық мақалы осы Тұрарға айтылғандай.
  

• 14 слайд

  
  Мырзатай Жолдасбеков: “Қызыл Жебе” романы –Тұрар Рысқұловқа көркем сөзден соғылған еңселі ескерткіш болы деп кәміл сенеміз” - десе;
  Фариза Оңғарсынова:
  «…Шерхан жазушының «Қызыл Жебесінің» жөні бөлек. Халқымыздың ұлы перзенттерін шаңға көмген мылқау мезгілді, қараңғы түнекті жарқыратқан жұлдыздай ысырып тастап, ұрпақтарға табыстырған жазушының бұл шығармасы-әдебиетіміздің өмірбаянындағы жарқын беттері»-деп баға берген
  
  

• 15 слайд

  
  Үйге тапсырма: Шығармаға сатылай кешенді талдау жасау
  
  Бағалау
  
  Кері байланыс: Білемін. Білдім. Білгім келеді