Рабочая программа по чеченскому языку

                                          Довзийтаран кехат.

          (Пояснительная записка)

Нохчийн меттан юкъарадешаран юккъерчу школана лерина программа хIоттийна  Федеральни пачхьалкхан дешаран стандартан, коьртачу дешаран программин бух т1е а тевжаш, С.Э.Эдиловн  нохчийн меттан герггарчу хьесапехь йолчу программех пайда а оьцуш. Кху тIехь тидаме эцна юккъерчу юкъарадешарна леринчу массо а тайпана дешаран декъан гIуллакхаш кхиоран а, вовшахтохаран а программин коьрта идейш а, лехамаш а.

 Юккъерчу юкъарадешаран   школашна лерина нохчийн меттан учебникаш: Овхадов М., Ж. М. Махмаев, Абдулкадырова Р.А. 5-6 классашна.

Овхадов М.,Абдулкадырова Р.А.7-чу классана.

Джамалханов З.Д.,  Вагапова Т.М., Эсхаджиев Я.У., Овхадов М.,Абдулкадырова Р.А.8-9  классашна.

2. Нохчийн меттан   учебникашна методически хьехамаш.

3. Тайп-тайпана тексташ, тесташ. Диктантийн, изложенийн гуларш.

4. Дешаран дошамаш.

Нохчийн меттан белхан программа дийна цхьа документ ду, цу юкъадог1у:

 1) довзийтаран кехат;

 2) дешархойн хаарийн т1ег1а;

 3) белхан программин чулацам;

 4) дешаран-тематикин план.

1. Дешаран предмет Iаморан жамIаш (планируемые результаты изучения учеб-ного предмета)

Юкъарадешаран юккъера школа чекхъяьккхиначу дешархочуьнгахь нохчийн маттехула  хила деза  личностни жамIаш:

-нохчийн къоман культуран коьрта мехаллех санна, нохчийн маттах кхетам хилар, дешар тIехь а, кхетаман, кхоллараллин хьуьнарш, дешархочун гIиллакх-оьздангаллица йоьзна амалш кхиорехь  цо дIалоцучу меттигах кхеташ хилар;

-нохчийн мотт эстетически мехалла санна тIеэцар; цунах дозалла дар, цуьнан ларам бар; къоман культуран хилам и хиларе терра, нохчийн меттан башхалла а, цIаналла а ларъян езар; мотт бийцар шардаре а, говза, шера бийцаре а кхачар;

- къамел дечу хенахь шен ойланаш а, синхамаш а паргIат бовзийта а, дешнийн барам а, караберзийна грамматически гIирсаш тоъъал  хилар; ша дечу къамелана тидамбеш, ша-шена мах хадо хааран хьуьнар хилар;

- нохчийн мотт уьйран а, юкъаметиггалин гIирс а,  пачхьалкхан мотт а хиларх кхетар; нохчийн мотт дешаран, къинхьегаман, говзаллин гIуллакхдарехь а, ша вовзийтарехь а, юкъараллехь ша дIалоцу йолу  меттиг билгалъярехь а оьшуш хиларх кхеташ хилар;

- вовшашца а, кхечу къаьмнийн векалшца а юкъаметтигаш дIакхехьарехь нохчийн маттах пайда эца кийча хилар; къаьмнийн культурийн юкъаметтигаш дIакхехьарехь къинхетаме а, машаре а хилар;

- шен къоман а, РФ-цехь дехачу къаьмнийн а, дуьненаюкъара  культура а йовзарехь нохчийн мотт мехала гIирс хиларх кхеташ хилар.

Юкъарадешаран юккъера школа чекхъяьккхиначу дешархочо нохчийн маттехула карадерзо деза метапредметни жамIаш:

1) къамелдаран массо а тайпа карадирзина хилар:

- барта а, йозанан а хаам цхьанатайпана тIеэца безаш хиларх кхетар;

-ешаран тайп-тайпана кепаш карайирзина езаш хилар;

-тайп-тайпанчу хьостанашкара хаамаш схьалаха хааран хьуьнар хилар, ШХГI а, дешарна лерина компакт-дискаш, Интернетан гIирсаш юкъа а лоцуш;

-билггалчу темина коьчал схьалаха а, цхьана кепе яло а хаар карадерзор; шенна хаам схьалаха а, иза къасто а, цунна анализ ян а хаар; хаамийн технологи а, технически гIирсаш юкъа а лоцуш, йоьшуш я ладугIуш бевзина хаам хийца а, ларбан а, дIабовзийта а хаар;

-хиндолучу дешаран декъан гIуллакхийн (цхьаммо ша а, вукхаьрца цхьаьна а) Iалашо билгалъян а, хьалха-тIаьхьа дийриг билгалдан а, барта а, йозанан а кепехь цхьанатайпанара жамIийн мах хадо хааран хьуьнар хилар;

-паргIатчу кепехь барта а, йозанехь а нийса шен ойланаш йовзийта хьуьнар хилар;

-шен нийсархошна хьалха доклад ян я цхьа хаамбан хаар;

2) карадирзиначу хаарех, шардарех, карадерзорех дахарехь пайда эцар;

- билгалбиначу барамехь яцйина (план, юхасхьайийцар, изложени, конспект) ладоьгIна я дIаешна текст юха схьайийца хаар;

- оьрсийн мотт Iаморехь нохчийн маттах пайда эца хаар;

- меттан башхаллех пайда эца хааар ( нохчийн меттан, оьрсийн меттан, кхечу пач-хьалкхийн меттанийн, литературин урокашкахь).

3) - тайп-тайпана юкъараллин хьелаш тидаме а оьцуш, къамелдарехь а, дийцаре даршкахь, дискуссешкахь дакъа лаца а, барта а, йозанан а аларш кхолла а хаар;

Юкъарадешаран юккъера школа чекхъяьккхиначу дешархочун нохчийн мотт караберзоран  предметни жамIаш ду:

I) нохчийн мотт нохчийн къоман, Нохчийн республикан пачхьалкхан мотт, юкъаметтигаш дIакхехьаран гIирсана бовзийтар; меттана халкъан уьйр хилаезара; адаман дахарехьа, юкъараллехь матто дIалоцу меттиг йовзийтар;

2) личностан кхетамана, кхоллараллин  хьуьнарш кхиорехь, йоза-дешар карадерзорехь, ша-шен дешар лакхадаккхарехь матто дIалоцучу меттигах кхетар;

3) массо а тайпана къамелдаран кепаш карайирзина хилар:

ладогIар а, ешар а

-барта а, йозанан а кепара хаамах цхьатера кхетар (Iалашонех, текстан теманех, коьртачу а, тIебузучу а хаамех-книгица а, роггIана арахоьцучу тептаршца а болх баран кепаш а евзаш хилар, ешна текст (план, тезисаш) хаамийн кепара хийца хаар карадерзор;

-паргIат электронни а, справочни а литературех а, тайп-тайпанчу словарех а пайда эца хааран хьуьнар хилар;

-тайп-тайпанчу жанрийн, хотIан тексташ ладогIарца цхьанатайпана тIеэцар; ладогIаран массо а кеп карайирзина хилар (текстан коьртачу чулацамах кхеташ, хаамаш схьахаьржина белахь а);

-къамелан аларш дуста хаар церан чулацамца а, меттан гIирсех пайда эцарца а, матто кхочушдечу гIаллакхийн тайп-тайпаналлица а.

къамелдар а, йоза а:

-билгалбиначу яцъяран барамехь барта а, йозанан кепехь а ешна я ладоьгIна текст юхаметтахIотто хаар (юхасхьайийцар, план, тезисаш);

-текст кхолларан норманаш а ларъеш (хьекъале а, хьалха-тIаьхьа йогIуш а, йозаелла а, темица йогIуш а хилар) паргIат барта а, йозанан а кепехь шен ойланаш йовзийта хьуьнар хилар; хезначуьнга, гиначуьнга, ешначуьнга, хьайна гонаха долучу бакъдолу-чуьнга а, хиламашка болу хьежам цхьанатайпана хилийтар;

-дагалаьцнарг а, тIекаре яран хьал  а тидаме а оьцуш, тайп-тайпанчу кепийн, хотIан барта а, йозанан а тексташ кхолла хаар;

-хьалха лаьттачу коммуникативни декхаршца йогIуш, кхетамца  меттан гIирсаш харжарца тайп-тайпанчу жанрийн тексташ (дийцар, хетарг (отзыв), кехат (письмо), расписка, тоьшалла (доверенность, заявлени) кхолла хаар;

-цхьаммо дечу (монологан), шиммо дечу (диалоган) къамелан тайп-тайпана кепаш карайирзина хилар; шен нийсархошна хьалха боццачу хаамца я доклад ярца къамел дар;

-тIекаре ечу хенахь нохчийн литературин меттан коьрта орфоэпически, лексически, грамматически норманаш ларъяр; гIиллакхехь лексикех а, фразеологих а пайда эцар; йозанехь коьрта  нийсаяздаран (орфографин) а, пунктуацин а бакъонаш ларъяр;

-къамелан оьздангалла а ларъеш, тIекаре ярехь дакъалаца хьуьнар хилар;

-шен къамелана ша-шена терго яр; хьалха хIоттийначу Iалашоне кхачар а, меттан исбаьхьаллин гIирсех пайда эцар а, цуьнан чулацам а тидаме а оьцуш, шен къамелан мах хадон хьуьнар хилар; грамматически а, къамелан а гIалаташ, кхачамбацарш карон а, уьш нисдан а хаар; шен тексташ кхачаме ялон а, редактировать ян а хаар;

4) нохчийн маттах болу  Iилманан хаарийн бух караберзор;

5) лингвистикин базови кхетамаш караберзор: лингвистика а, цуьнан коьрта дакъош а; мотт а, къамел а, тIекаре яр, барта а, йозанан а къамел; монолог, диалог; тIекаре яран хьал; маьIнийн функциональни къамелан тайпанаш (дийцар, суртхIоттор, ойлаяр); текст, меттан коьрта цаIаллаш, церан билгалонаш а, къамелехь пайда эцаран башхаллаш а;

6) дешан  тайп-тайпанан кепара таллам бар (фонетически, морфемни, дошкхол-ладаларан, лексически, морфологически), предложени а, дешнийн цхьаьнакхетар а синтак-сически къастор: текстана, цуьнан чулацамца а, дIахIоттаман коьртачу билгалонашца, исбаьхьаллин гIирсех пайда эцарца а боьзна, таллам бар;

7) исбаьхьаллин литературин текстана талламбеш, нохчийн меттан  эстетически  декхарех кхеташ а, къамелан аларан эстетически агIонгахьара  мах хадо хаа хьуьнар хилар.

2. Белхан  программин  чулацам. (Содержание учебного материала.)

Нохчийн мотт Iаморан декъехула программан чулацаман коьрта башхаллаш  билгалйина коммуникативни, меттан, лингвистически, культуроведчески кхиарехь хаарш, шардарш карадерзорца доьзна. Герггарчу хьесапехь йолучу программан дIахIоттаман бухе  диллинарг  чулацаман и кхо дакъа ду:

- коммуникативни хаарш карадерзо аьтто беш  болу чулацам;

-меттан а, лингвистически а хаарш карадерзо аьтто беш болу  чулацам;

-культуроведчески хаарш карадерзо аьтто беш болу чулацам.

Коммуникативни декъехула долучу хаарша шайна чулоцу массо а кепара къамелдаран а, барта а йозанан къамелан культуран баххаш карадирзина хилар; тайп-тайпанчу дахаран хьелашкахь а, шен нийсархошца (5-7, 8-9 классийн дешархой) вовшех кхеташ, психологически башхаллаш, зеделларг, дуьйцучуьнга шовкъ хилар а  тидаме а оьцуш, тайп-тайпанчу муьрашкахь тIекаре ян а,   къамел дан кийча а, хьуьнаре а хилар.

Меттан а, лингвистически а декъехула долучу хаарша шайна чулоцу юкъараллин хиламехь маьIне долу хIума санна маттаца доьзна хаарш карадерзор; цуьнан дIахIоттам а, кхиар а, цо ден гIуллакх а  дика девзаш хилар; нохчийн литературни мотт а, оьшуш болу дешнийн барам а, къамелан грамматически дIахIоттам а карабирзина хилар; меттан хиламаш а, бакъдерш  а мах хадо хаарца талла  хааран хьуьнар карадерзор; тайп-тайпанчу лингвистически словарех пайда эца хаар.

Культуроведчески декъехула долучу хаарша шайна чулоцу къоман культуран кеп  санна мотт тIелаца безарх а, халкъан истори а, мотт а вовшех бозабелла а, нохчийн мотт   къоман-культуран башхалла а хиларх  кхетар; гIиллакхехь, норманаш ларъеш, нохчийн маттахь  къамелдан а, кхечу къаьмнийн векалшца оьзда юкъаметтигаш лело а хаар.

  Программа  мотт Iаморан керлачу методически некъех пайда эцаран буха тIе  тевжаш ю: кхетаман-коммуникативни, гIуллакхдаран. Кхетаман-коммуникативни тIевигаран бух тIехь 5-9 классашкахь нохчийн мотт караберзоран принципаш хIорш  хир ю.

Коммуникативни принципо билгалйо мотт Iаморан Iалашо- коммуникативни кепара охIла волуш  кхиор. И Iалашо кхочушъяро шена чулоцу массо а кепара, тайпана къамелдар кхиор. Коммуникативность бохург – иза  дешаран гIуллакх къамелдан хаарна тIеберзийна  дIахIоттор ду, ма-хуьллу и гIуллакх Iер-дахарехь нислучу хьелашца тардеш, юкъаметтигаш лелор царна герга яло хьажарца. Юкъаметтигаш дIакхехьа а, тIекаре яр а оьшуш хиларна тIе воьхуш хила беза и болх. Юкъаметтигаш лелаярца тIекаре ян Iамар – хIара ду коьртаниг коммуникативность бохучун амалехь.

  Кхетаман принципе диллича, меттан коьчал  тIеоьцу органически а, цхьана системехь а вовшахтоьхна, шена тIехь дешархойн  къамелдаран шардарш, карадерзораш кхиош йолу   дешаран дакъа санна. Кхетам болуш меттан хиламаш, бакъдерш, бакъонаш караерзоре хьовсу нохчийн мотт шера караберзор  ца хилча ца торуш долучу  хьоле санна. Коммуникативни а, кхетаман а декъехула йолучу принципаша билгалдо кхетаман-коммуникативни кепара тIедахар нохчийн мотт Iаморехь а, караберзорехь а.

  Вай йийциначу принципел совнаха, нохчийн мотт Iаморо билгалдо дешархой нохчийн къоман культура йовзийтаре кхачор, кхечу къаьмнийн культурашца уьйр тасарца диалог дIаяхьа кийча а, хьуьнар хила дезар а: вовшашца йозаелла йолу къамелдаран кепаш а, кхоччуш мотт  караберзор а; оьрсийн а, нохчийн а меттанаш Iаморца доьзначу хаарех, ший а мотт караберзош пайда эцар, цара вовшийн бен тIеIаткъам мелла а жимбан хьажар; Iамор хууш долучунна тIетевжаш а, тIаьхьало хинйолучу кепара а дIадахьар.

  Хьалхара чулацаман дакъа лаьтта хIокху дакъойх: «Къамел», «Текст», «Къамел дарехула долу гIуллакх».

  ШолгIа чулацаман дакъа лаьтта хIокху дакъойх: «Нохчийн маттах болу юкъара хаамаш», «Фонетика. Графика. Орфоэпи», «Дешан хIоттам а, дошкхолладалар а», «Лексика а, фразеологи а», «Морфологи», «Синтаксис», «Орфографи а, пунктуаци а».

  КхоалгIа чулацаман  дакъа хIокху декъаца билгалдина «Мотт а, культура а».

Дакъойн чулацам ша-ша къаьстина бовзуьйту, амма къамел кхиор  доьзна ду хIора дакъа Iаморца а, цхьана кепе ялийначу меттан курсан  хIор темица а. ХIора дакъа шина блоках  лаьтташ ду:  хьалхара (терахь  1) теманаш а, царах болу  теоретически хаамаш бовзуьйту, шолгIа (терахь 2) хьалхарчу пунктехь цIерш яьхна теманаш караерзоран хьокъехь кхочушден дешаран коьрта гIуллакхаш  довзуьйту.

Юкъарадешаран  юккъерчу  школан дешаран предметехула болу чулацам

Коммуникативни декъехула хаарш кхиорехь  кхачо ен  чулацам  (лаххара а 150 с)

1-ра дакъа. Къамел а, къамелаца ен тIекаре а (лаххара а 25 с)

1. Мотт а, къамел а. Монологически а, диалогически а, барта а, йозанан а къамел. Монолог. Диалог. Полилог. Къамелаца ен тIекаре. Къамелан хьал а, цуьнан дакъош а. Юкъара а, книгийн а мотт. Юкъара меттан коьрта башхаллаш а, жанраш а. Къамелан стилаш: Iилманан, леррина-гIуллакхан, публицистически. Iилманан,  публицистически, леррина-гIуллакхан стилийн коьрта жанраш. Исбаьхьаллин литературан мотт.

2. Барта а, йозанан а, юкъара а, книгийн, монологически, диалогически къамелан коьртачу башхаллех кхеташ хилар а, уьш вовшех къасто  хууш а хилар. Монологан а, диалоган тайп-тайпана кепаш караерзор. Долучу хьоле а, тIекаре яран Iалашонашка а хьаьжжина, меттан гIирсех пайда эцар. ТIекаре яр дукхахолахь нислуш долучу хьелашкахь къамелан норманех нийса пайда эцар карадерзор. Стилийн, жанрийн башхаллаш тидаме а оьцуш, тексташ вовшашца юстар а, царна талламбар. Тайп-тайпанчу стилашкахь, жанрашкахь ша барта а, йозанан а, аларш кхоллар.

2-гIа дакъа. Къамелан оьздангалла[1] (лаххара а 10с)

1. Литературни меттан норманех болу кхетам. Меттан норма а, цуьнан декхарш а. Нохчийн литературни меттан коьрта норманаш: орфоэпически, лексически, грамматически, стилистически, нийсаяздаран. Норманийн кепаш. Нохчийн меттан словараш.

2. Нохчийн литературни меттан коьрта норманаш караерзор а, шен къамелехь уьш ларъяр а. Литературни маттах лаьцна  болу  хаамаш схьалохуш словарех пайда эцар.

3-гIа дакъа. Текст (лаххара а 40 с)

1. Текст къамелан произведени санна, цуьнан билгалонаш а, башхаллаш а. Тема, коьрта ойла, текстан дIахIоттам. Предложенийн а, текстан дакъойн уьйрийн гIирсаш а, кепаш а. Абзац. Абзацо текстехь кхочушден гIуллакх. Текстан даран-маьIнин тайпанаш: суртхIоттор, дийцар, ойлаярца дийцар. Иэделла тайпанаш: ойлаяран кепашца суртхIоттор, суртхIотторан а, ойлаяран а кепашца дийцар и дI. кх. а. Къамелан тайпанийн стилистически  кепаш. Хаамийн текст юха кечъяран коьрта тайпанаш: план, конспект.

2. Текстан даран-маьIнин муьлхачу тайпанан ю а, дIахIоттаме а, теме а, коьртачу ойлане а хьаьжжина,  анализ яр. Шен ойланехь дерг маьIница хьалха-тIаьхьа догIург хила дезачу кепара нисдарца  довзийтар. Текст маьIнин дакъошка екъар а, текстан  план хIоттор а. Текстехь предложенеш вовшех  йоьзна гIирсаш а, кепаш а билгалъяр, къамелехь царах пайда эцар. Текстан дIахIоттаман норманаш ларъеш (хьалха-тIаьхьа хила дезар цхьаьнадогIуш, кхеташ а, темица йогIуш а, йозаелла а хилар) тексташ кхоллар. Къамелан аларан мах хадор а,  иза кхачаме далор а. Плане а, конспекте а ерзош, текст юхакечъяр.

4-гIа дакъа. Къамелдар (лаххара а 75 с)

Къамелдаран тайпанаш: ладогIар, ешар, вистхилар, йоза.

ЛадогIар. Юккъерчу барамехь лергана хозуьйтучу текстах цхьанакепара кхетар. Ша ладоьгIна йолу текст шорйиначу я яцйиначу барамехь кхечуьнга дIакхачор. ШГIХ маттах кхеташ хилар.

   Ешар: талларан, йовзаран, лахаран хьесапехь. Ешаран тайп-тайпана кепаш а,  дешаран  книгица а, кхиболучу хаамийн хьостанашца болх бар а карадерзор.

  Вистхилар. ТIекаре яран хьоле а, меттиге а, Iалашонашка а хьаьжжина, барта а, монологически а  мехала а, социокультурни а, гIиллакх-оьздангаллин, динан, дешаран а теманашна аларш кхоллар. ХатI (стиль) а, жанр а тидаме а оьцуш, монолог-суртхIотторан, монолог-дийцаран, монолог-ойлаяран кепара шен аларш кхоллар.

   Йоза. ЛадоьгIна я ешна текст йозане ерзор (ма-ярра, яцйина, хаьржина). Тайп-тайпанчу жанрийн, хотIийн (стилан) йозанан тексташ кхоллар. ГIуллакхан кехаташ хIиттор (дIахьедар (заявление), хаамбар (объявление), тоьшалла (доверенность), резюме).

Маттах долу  хаарш кхиорехь кхачо ен  чулацам (лаххара а 300 с)

1-ра дакъа. Нохчийн маттах болу юкъара хаамаш (лаххара а 2 с)

1. Нохчийн мотт–Нохчийн Республикин пачхьалкхан мотт. Нохчийн мотт-нохчийн къоман мотт. Мотт–адамийн уьйран а, кхиаран а, къийсаман а гIирс.

2. Меттан мехаллах а, юкъараллин дахарехь цо дIалоцучу меттигах  а кхеташ хилар.

2-гIа дакъа. Фонетика. Графика. Орфоэпи (лаххара а 16 с.)

1. Фонетика а, графика а, орфоэпи а лингвистикин дакъош санна. Аз – меттан уггар а жима дакъа. Озан а, элпан а дазар. ХIинцалера нохчийн абат. Фонетически транскрипцин цхьайолу кепаш (элементаш). Мукъа а, мукъаза а аьзнаш. Къамелдарехь аьзнийн хийцадалар. Нохчийн меттан шатайпанара аьзнаш. Деха а, доца а мукъа аьзнаш. Дифтонгаш ие, уо, оьв. Нохчийн меттан интонаци, интонационни конструкцийн коьрта тайпанаш. Орфоэпин коьрта норманаш. Орфоэпически словараш.

2. Деха а, доца а, мукъа а, мукъаза а, зевне а, къора а аьзнаш къестор. Дешан  озан а, элпан а хIоттам дуьхь-дуьхьал хIоттор. Дешан озан-элпан анализ яр. Дешнаш дакъошка декъар. Дош цхьана могIанера вукху могIане сехьадаккхаран хаарш карадерзор. Нохчийн меттан интонаци а, орфоэпически норманаш а карайирзина хилар. Нохчийн меттан интонацин а, аьзнийн системин а башхаллех кхеташ хилар.

3-гIа дакъа. Дешан хIоттам а, дошкхолладалар а (лаххара а 16с)

1. Морфема меттан жима а, маьIне а дакъа хиларх кхетар. Дешан лард а, чаккхе а. Орам. Цхьанаораман дешнаш. Орамерчу элпийн хийцадалар. Суффикс. Дешхьалхе. Схьадовлаза а, схьадевлла а дешнаш. Дошкхолладалларх а, хийцадаларх а болу кхетам. Дошкхолларан а, формакхолларан а морфемаш. Нохчийн меттан  дошкхолларан коьрта некъаш. Дошкхолладаларан  га (пара) а, дошкхолладаларан зIе а. Морфемни а, дошкхолладаларан а словараш.

2. Нохчийн дешан  хIоттаман башхаллех кхеташ хилар. Дешнаш а, дешан форманаш а кхолларехь морфемаша дечу гIуллакхах кхеташ хилар. Дешан морфемаш къастор. Дошкхолларан дакъошка хьаьжжина, дешан мехалла билгалъяр. Цхьанаораман дешнаш харжар, къамелехь царах пайда эцар. Дешнийн зIенаш а, дешнаш кхолларан а коьрта некъаш  билгалдар. Тайп-тайпанчу некъашца дешнаш кхолла хаар  карадерзор. Нийсаяздарехь дошкхолладаларан а, морфемийн декъехула карадирзиначу хаарех, шардарех пайда эцар. Тайп-тайпана хьесапаш  морфемни а, дошкхолладаларан а словарашца кхочушдар.

 Дешан хIоттамца дешнаш таллар, дошкхалладаларан талламбар.

4-гIа дакъа. Лексика а, фразеологи а (лаххара а 16 с)

1. Дош–меттан цхьа дакъа. Дешан лексически а, грамматически а маьIна. Къоман культуран маьIнан дакъа шайца долу дешнаш. ЦхьанамаьIнин а, дуккха а маьIнийн дешнаш, дешан нийса а, тIедеана а маьIна. Синонимаш. Антонимаш. Омонимаш.

Нохчийн меттан лексика шен схьаяларе хьаьжжина (билггала нохчийн а, тIеэцна а), жигара а, кIезиг пайда оьцу а (историзмаш, архаизмаш, неологизмаш), пайдаэцаран гуо (юкъара, шуьйра пайда оьцу дешнаш, диалектизмаш, терминаш, профессионализмаш).

  Лексикин стилистически дакъош: книжни, юкъара, къамелан.

  Фразеологизмаш, церан билгалонаш а, маьIна а. Аларш, дустарш, кицанаш.

  Нохчийн меттан словараш. Шинаметтан словараш.

2. Дахаран хьелашкахь тIекареш дIакхехьарна оьшучу барамехь лексически а, фразеологически  аларш карадерзор. ТIекаре яран хьоле а,  Iалашоне  а хьаьжжина,  къамелехь шайн  маьIнашца вовшашца даза тарлуш долучу дешнех пайда эцар. Дешнийн маьIнаш къасторхьама а, синонимаш, антонимаш, фразеологически цхьаьнакхетарш харжархьама а тайп-тайпанчу словарашца болх бар.

  Дош лексически къастор.

5-гIа дакъа. Морфологи (лаххара а 145 с)

1. Морфологи–граматикин дакъа. Нохчийн меттан къамелан дакъош. Коьрта къамелан дакъош. Церан грамматически маьIна а, морфологически билгалонаш а, синтаксически гIуллакх а. Нохчийн меттан дожарийн система: маьIна, кепаш, пайда эцар. Нохчийн меттан  къамелан дакъойн хенийн, классни гайтамийн система: маьIна, кепаш, пайда эцар. ГIуллакхан къамелан дакъош. Церан маьIна, морфологически билгалонаш, синтаксически гIуллакх. ГIуллакхан къамелан дакъойн тайпанаш: маьIна, хIоттам, синтаксически гIуллакх. Айдардешнаш а, азтардаран дешнаш а.

2. Шайн  коьртачу билгалонашца тайп-тайпана къамелан дакъош  довзар. Дош морфологически къастор. Нохчийн литературни меттан  норманашца догIуш тайп-тайпанчу къамелан дакъойн дешнийн кепех (форманех) пайда эцар. Нохчийн а, оьрсийн а меттанийн къамелан дакъойн юкъара а, башха а долучух кхетар.

5 класс. Проект «Муха кхолладелла «Даймохк» боху дош».

6-гIа дакъа. Синтаксис (лаххара а 75 с)

1. Синтаксис–грамматикин дакъа. Нохчийн меттан синтаксисан дакъош. Дешнийн цхьаьнакхетар а, цуьнан дIахIоттам а, тайпанаш а. Дешнийн цхьаьнакхетарехь  дешнийн уьйр а, тайпанаш а (бартбар, урхалла, тIетовжар). Предложени, цуьнан дIахIоттам а, грамматически маьIна а. Аларан Iалашоне а, эшаре а хьаьжжина, предложенийн тайпанаш. Предложени кечъеш болу гIирсаш: эшар (интонаци), логически тохар, дешнийн къепе. Предложенин грамматически бух. Цхьалхе а, чолхе а предложенеш. Цхьалхе предложени. Предложенин коьрта а, коьртаза а меженаш а, церан хилар а. Цхьалхечу предложенийн  тайпанаш: шинахIоттаман а, цхьанахIоттаман а, яьржина а, яржаза а, юьззина а, юьззина йоцу а, чолхеяьлла а, чолхеялаза а. ЦхьанахIоттаман предложенийн тайпанаш. Чолхеяьлла предложени. Цхьанатайпанарчу а, шакъаьстиначу а меженашца а, тIедерзарца а, юкъадалочу дешнашца а, юкъаялочу конструкцешца а йолу предложенеш. Чолхе предложени, цуьнан дIахIоттам а, грамматически бух а. Чолхечу предложенийн тайпанаш: хуттургийн а, хуттургаш йоцу а, чолхе-цхьаьнакхетаран а, чолхе-карара а. Чолхе-цхьаьнакхетаран предложени: дIахIоттам, тайпанаш, вовшехйозаран гIирсаш а, кепаш а. Чолхе-цхьаьнакхеттачу предложенешкарчу цхьалхечу предложенийн маьIнаш. Эшар (интонаци), сацаран хьаьркаш. Чолхе-карара предложенеш: дIахIоттам, тайпанаш. Чолхе-карарчу предложенехь коьртачу а, тIетухучу а предложенийн уьйран гIирс. Эшар (интонаци), сацаран хьаьркаш. Хуттургаш йоцу чолхе предложени, дIахIоттам. Хуттургаш йоцучу чолхечу предложенешкарчу цхьалхечу предложенийн маьIнаш. Эшар (интонаци), сацаран хьаьркаш. Нехан къамел довзийтаран кепаш. Текст синтаксически дакъа санна. Предложенийн а, текстан дакъойн а уьйрийн гIирсаш а, кепаш а.

2. Дешнийн цхьаьнакхетарехь дешнийн уьйран кеп къастор, предложенин грамматически бух билгалбар. Цхьалхечу а, чолхечу а предложенийн тайпанаш билгалдар. Предложени синтаксически къастор. Чолхе-карара предложенеш цхьалхечу а, цхьалхенаш чолхечу а предложенешка ерзор. Текст а, дешнийн цхьаьнакхетар а, предложени а кхолларан норманаш ларъяр.

7-гIа дакъа. Орфографи а, пунктуаци а (лаххара а 30 с)

1. Орфографи дешнаш а, церан форманаш а нийсаязъяран раж (система) санна. Орфограммех кхетам балар. Орамера элпаш нийсаяздар. Дешхьалхенаш, суффиксаш, чаккхенаш нийсаязъяр. Ъ,Ь нийсаяздар. Цхьаьна а, дефисца а, къаьстина а яздар. Доккха а, жима а элп яздар. Дош сехьадаккхар. Орфографически словараш а, справочникаш а. Пунктуаци нийсаяздаран бакъонийн раж (система) санна. Пунктограммех кхетам балар. Предложенин чаккхенгахь, цхьалхечу (чолхеяьллачу а, чолхеялазчу а), чолхечу предложе нешкахь, ма-дарра къамелехь, цитаташкахь, диалогехь сацаран хьаьркаш.

2.Орфографически а, пунктуационни хааршца йоьзна само кхиор. Йозанехь орфографически а, пунктуационни коьрта норманаш ларъяр. Дош орфорграфически къастор. Пунктуационни къастор. Орфографически а, пункуационни а хьесапаш кхочушдеш орфографически словарех, нийсаяздаран справочникех пайда эцар.

Белхан программин чулацам. ( Тематическое планирование.)

5класс-68 с.

Вайн мотт-вайн хазна.

1амийнарг карладаккхар.Къамелан дакъош. Синтаксисах лаьцна юьхьанцара кхетам. Дешнийн цхьаьнакхетар. Дешнийн цхьаьнакхетарехь коьрта а,дозуш долу дешнаш. Предложенин тайпанаш:дийцаран а,хаттаран а,айдаран а, т1едожоран а.

Предложенин коьрта меженаш: подлежащи,сказуеми. Предложенин коьртаза меженаш. Кхачам.Къастам.   Латтам.   Яржаза а,яьржина а предложенеш. Предложенин цхьаьнатайпанара  меженаш. Цхьаьнатайпанарчу меженашкахь юкъара дешнаш. Т1едерзар.Хуттаргашца йолу чолхе предложенеш. Чолхе предложенешкахь сацаран хьаьркаш х1иттор. Ма-дарра къамел. Диалог

Фонетика,графика, орфографии.

Мукъа а, мукъаза а аьзнаш. Нохчийн абат. Ши аз билгалдеш долу мукъа элпаш.

Зевне а,къора а мукъаза аьзнаш. Шала мукъаза элпаш. Шалха элпаш. Деха а,доца а мукъа аьзнаш. Дифтонгаш. Й элпан маь1на а, нийсаяздар. Йиш хадоран хьаьрк.

Лексика.

Лексиках  кхетам. Дешан лексически маь1на.  Дешнийн нийса а,тардина а маь1на. Омонимаш. Синонимаш. Антонимаш.  Дешний ч1аг1делла цхьаьнакхетарш.

Лексиках 1амийнарг карладаккхар.

Морфологи. Дошкхолладалар а, орфографии.

Дошкхолладаларх,орфографех кхетам балар.  Дешнийн кхолладалар. Дешан х1оттам. Орам а, гергара дешнаш. Дешан чаккхе. Дешхьалхе.  Суффиксан тайпанаш.   Суффиксан маь1на. Лард. Схьадевлла а, схьадовлаза а дешнаш. 1амийнарг карладаккхар.

Ц1ердош.  Юкъара а,долахь а ц1ердешнаш. Ц1ердешнийн цхьаллин а, дукхаллин а терахь.

Ц1ердешнийн грамматически классаш.  Ц1ердешнийн дожарш. Ц1ердешнийн легарш. Дацаран дакъалг ца ц1ердешнашца нийсаяздар.  Ц1ердешнийн суффиксаш.   Оьрсийн маттера т1езцначу ц1ердешнийн нийсаяздар.Ц1ердешнийн кхолладаларан некъаш. Ц1ердош морфологически къастор.  1амийнарг карладаккхар.

6 класс.(68 сахьт)

Вайн мотт-вайн бахам.

Карладаккхар. Къамелан дакъош. Текст а, цуьнан башхаллаш а. Текстан коьрта чулацам а, билгалонаш а,   маь1нин коьрта дешнаш. Текст а, къамелан стилаш а. Билгалдош. Мухаллин, юкъаметтигаллин   билгалдешнаш. Лааме а, лаамаза а билгалдешнаш.  Цхьадолчу билгалдешнийн терахь а, классан гайтам а. Мухаллин билгалдешнийн даржаш.  Билгалдешнийн легарш. Билгалдешнийн кхолладалар.Т1еэцна билгалдешнаш нийсаяздар. Билгалдош морфологически таллар.Терахьдош. Терахьдешнийн тайпанаш:масаллин,рог1аллин, декъаран, гулдаран, билгалза-масаллин, эцаран, дакъойн. Терахьдешнийн х1оттам.Терахьдешнийн легадалар.  Терахьдешнийн нийсаяздар. Терахьдош морфологически талла. Ц1ерметдош. Ц1ерметдешнийн тайпа-наш:  яххьийн,  дерзоран,  доладерзоран,  дерзоран-доладерзоран, гайтаран, къастаман,  къастамза,  дацаран,  хаттаран-юкъаметтигаллин. Ц1ерметдош морфологически таллар. Хандош.   Хандешан билгалза кеп.  Хандешан хенаш:карара хан, яхана хан,йог1у хан. Цхьадолчу хандешнийн терахь а, классаш а. Хандешан цхьаллин а, дукхазаллин а кепаш. Хандошморфологически таллар. 1амийнарг карладаккхар.

7класс.(68 сахьт)

Нохчийн матах дош.

1амийнарг карладаккхар. Билгалдош. Ц1ерметдош. Хандош. Литературни меттан стилаш. Диалог-текстан кеп. Диалоган кепаш. Хандешан саттамаш. Билгала саттам. Бехкаман саттам. Лаа-ран саттам.Т1едожаран саттам.. Хандешан хьалхара а, шолг1а а   спряженеш. Хандешнийн кхолладалар. Хандешан хаттаран кепаш. Хандешнашца дацаран дакъалгаш. Хандош морфолигически къастор. Причасти. Причасти хенашца хийцаялар. Лааме а, лаамаза а причастеш. Причастин карчам. Причастийн  легаяр. Причастин нийсаязъяр. Причасти морфологически къастор. Деепричасти а, цуьнан грамматически билгалонаш а. Деепричастин хенаш.   Деепричастин карчам.  Масдар. Масдар классашца а, терахьашца а хийцадалар. Масдаран легар. Масдарца дацаран дакъалг ца нийсаяздар. Масдаран карчамаш а, церан синтаксически г1уллакх.  Куцдош. Куцдешан тайпанаш, церан маь1наш. Куцдешан синтаксически г1уллакх.  Куцдешнийн дустаран даржаш. Куцдешнийн кхолладалар а, нийсаяздар а.  Куцдош морфологически къастор. Г1уллакхан къамелан дакъош. Дешт1аьхье. Дешт1аьхьенин тайпанаш. Дешт1аьхьенийн нийсаязъяр. Хуттургаш,  церан тайпанаш.   Хуттургийн   нийсаязъяр.    Дакъалгаш, церан тайпанаш. Дакъагийн нийсаяздар.   Айдардош. Айдардешнийн тайпанаш а, церан нийсаяздар а. Морфологически талларш. 1амийнарг карладаккхар.

8класс.(68 сахьт)

Ненан мотт-дахаран хазна.

1амийнарг карладаккхар. Орфографи. Дешнийн цхьанакхетаран а, церан тайпанаш а. Предложенехь дешнийн уьйр. Предложенин коьрта меженаш. Подлежащи. Сказуеми. Хандешан цхьалхе сказуеми. Ц1еран х1оттаман сказуеми. Подлежащиний, ц1еран х1оттаман сказуеминий юккъехь тире. Хандешан х1оттаман сказуеми. Предложенин коьртаза меженаш. Нийса кхачам. Лач кхачам.Къастам(берта а,бертаза а). Юххедиллар. Латтам. Даран суьртан латтам. Бараман латтам. Меттиган латтам.  Хенан латтам. Бахьанин  латтам.  1алашонан латтам.  Бехкаман  а, дуьхьалара латтамаш. Цхьалхечу предложенийн кепаш. Цхьанах1оттаман а, шинах1оттаман а предложенеш.Билгала-юьхьан  предложенеш. Билгалза-юьхьан предложенеш. Юкъара-юьхьан предложенеш. Юьхьаза предложенеш.  Ц1еран предложенеш. Юьззина а, юьззина йоцу а предложенеш. Предложенин цхьанатайпана   меженаш.   Предложенин цхьанатайпанарчу меженаш-кахь хуттургаш. Цхьанатайпанара а, цхьанатайпанара боцу а къастамаш. Цхьанатай-панарчу меженашца юкъара дешнаш. Предложеница грамматически уьйр йоцу дешнаш. Т1едерзар. Юкъадало дешнаш а, предложенеш а. Х1аъ, х1ан-х1а дешнаш-предложенеш. Айдардешнаш-предложенеш. Предложенин шакъаьстина  меженаш.   Ша-къаьстина латтамаш. Шакъаьстина юххедиллар. Хенан а, меттиган а латтамийн дурсаш.  Ма-дарра а, лач а къамелах юкъара кхетам.  Ма-даррачу къамелехь сацаран хьаьркаш. Ма-дарра къамел лач къамеле дерзор. Цитаташ а, церан нийсаязър а. Грамматически талларш. 1амийнарг карладаккхар.

9 класс (66сахьт)

1амийнарг карладаккхар. Коьрта а,коьртазаа меженаш.  Чолхечу предложенех юкъара кхетам. Чолхе-цхьаьнакхеттачу предложенех юкъара кхетам.  Чолхе-цхьанакхеттачу предложенешкахь дозаран, дуьхьалара,къасторан хуттургаш. Чолхе-карарчу предложенех лаьцна юкъара кхетам.Чолхе-карарчу предложенехь т1етухучун меттиг, сацаран хьаьркаш.Т1етухучу предложенин кепаш. Кхачаман т1етуху предложени. Къастаман т1етуху предложени (юкъара кхетам). Хенан т1етуху предложенеш. Даран-суьртан т1етуху предложенеш.  Бахьанин т1етуху предложенеш.Чолхечу предложенех лаьцна юкъара кхетам.Хуттургаш йоцчу чолхечу предложенешкарчу цхьалхечу предложенийн маь1наш а, сацаран хьаьркаш а. Мотт а, цуьнан маь1на а, коьрта билгалонаш а. Меттан 1илманан дакъош а, церан маь1наш. Синонимика стилистикан бух бу.   Литературни меттан норманаш, меттан исбаьхьаллин башхаллаш, къамелан оьздангалла.

3. Дешаран-тематикин план.

(Тематическое планирование с указанием  кол-ва часов, отводимых на основе каждой темы)

                                                               5класс

Дешаран темин дакъа	Сахьтийн барам	Талламан диктантийн барам	Къамел кхиоран белхийн барам
Вайн мотт-вайн хазна Карладаккхар	3	1
Къамелан дакъош	2		1/1
Синтаксис а, пунктуации а	7	1
Предложенин коьрта меженаш	13	1	1/1
Фонетика, графика, орфографи	8		1/1
Лексикологи	6	1
Дешан х1оттам	16	1	1/1
Шадерг	55	5	8

                                                              6класс

Дешаран темин дакъа	Сахьтийн барам	Талламан диктантийн барам	Къамел кхиоран белхийн барам
1амийнарг карладаккхар	3	1
Билгалдош	8	1	1/1
Терахьдош	11	1	1/1
Ц1ерметдош	12	1	2/2
Хандош	7	1	1/1
1амийнарг карладаккхар, т1еч1аг1дар	11	1
Шадерг	52	6	10

                                                              7класс

Дешаран темин дакъа	Сахьтийн барам	Талламан диктантийн барам.	Къамел кхиоран белхийн барам
Карладаккхар	2	1
Литературни меттан стилаш.	1		1/1
Диалог	2
Хандош	9	1
Причасти	6	1	1/1
Деепричасти	4
Масдар	4	1	1/1
Куцдош	6	1
Г1уллакхан къамелан дакъош	10	1	1/1
1амийнаргкарладаккхар, т1еч1аг1дар.	10
Шадерг	54	6	8

                                                           8 класс

Дешаран темин дакъа	Сахьтийн барам	Талламан диктантийн барам	Къамел кхиоран белхийн барам
Карладаккхар.Орфогафи.	3	1
Дешнийн цхьаьнакхетарш.	3
Предложенин коьрта меженаш.	5	1	1/1
Предложенин коьртаза меженаш	11	1	1/1
Цхьалхечу предложенин  кепаш	8		1/1
Предложенин цхьаьнатайпанара меженаш	4
Предложеницаграмматическиуьйр йоцу дешнаш.	5	1
Предложенин шакъаьстина  меженаш	4	1	1
Ма-дарра а, лач а къамел	3
1амийнаргкарладаккхар, т1еч1аг1дар. Грамматически талларш	10
Шадерг	56	5	7

                                                          9 класс

Дешаран темин дакъа	Сахьтийн барам	Талламан диктантийн барам	Къамел кхиоран белхийн барам
Карладаккхар	2	1
Чолхечупредложенин синтаксис	1
Чолхе-цхьаьнакхетта предложенеш	3		1/1
Чолхе-карара предложенеш	10	2	1/1
Хуттургаш йоцу чолхепредложении.	3	1	1/1
Маттах лаьцна юкъара хаамаш	5	2	1/1
КИМ т1ехь болх бар	14
1амийнарг карладаккхар, т1еч1аг1дар.	12+(4)
Шадерг	54	6	8

5класс

Раг1	Урокан тема	Сахьт	Хан
			планаца	хийцам
	1-ра чийрик  (16сахьт.)
1.	Вайн мотт-вайн хазна.	1
2.	1амийнарг карладаккхар.	1
3.	Хаарш талларан болх.	1
4.	Дешан чаккхенгахь шала мукъаза элпаш.	1
5.	Къамелан дакъош. Ц1ердош.	1
6.	Билгалдош.	1
7.	Къ/кх.  Сочиненина кечам бар.	1
8.	Сочинени. «Дашо гуьйре»	1
9.	Синтаксис а, пунктуации а. Синтаксисах кхетам.	1
10.	Дешнийн цхьаьнакхетарш.	1
11.	Предложени.	1
12.	Предложенийн тайпанаш.  Дийцаран предложенеш.	1
13.	Хаттаран предложенеш.	1
14.	Талламан болх.	1
15.	Г1алаташ т1ехь болх бар. Айдаран предложенеш.	1
16.	Т1едожоран предложенеш. 1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
	2-г1а чийрик  (16сахьт.)
1.	Предложенин коьрта меженаш.Подлежащи.	1
2.	Сказуеми.	1
3.	Текст.	1
4.	Предложенин коьртаза меженаш.  Кхачам.	1
5.	Къастам.	1
6.	Латтам.	1
7.	Къ/кх. Изложенина кечам бар.	1
8.	Изложени язъяр.	1
9.	Яьржина а, яржаза а предложенеш.	1
10.	Предложенин   цхьанатайпана меженаш.	1
11.	Предложенин цхьанатайпанчу меженашца   юкъара  дешнаш.	1
12.	Т1едерзар. Т1едерзарехь сацаран хьаьркаш.	1
13.	Чолхе предложенеш. Хуттургаш йолу чолхе предложенеш.	1
14	Ма-дарра къамел. Ма-дарра къамелехь сацаран  хьаьркаш.	1
15.	Талламан болх.	1
16.	Г1алаташ т1ехь болх бар.        Диалог.	1
	3-г1а чийрик  (20 сахьт.)
1.	Фонетика. Мукъа а, мукъаза а аьзнаш.	1
2.	Нохчийн абат. Ши аз билгалдеш долу мукъа элпаш.	1
3.	Зевне а, къора а мукъаза аьзнаш.	1
4.	Шала мукъаза элпаш.	1
5.	Доца шеконан мукъа аьзнаш хандешнашкахь.	1
6.	Деха а, доца а мукъа аьзнаш. Дифтонгаш иэ-, уо-.	1
7.	Къ/кх. Сочиненина  кечам бар.	1
8.	Сочинени.	1
9.	Й элп  яздаран бакъонаш.	1
10.	Ъ  элп яздар. Транскрипцих кхетам.	1
11.	Лексикологи. Дешан  нийса а, тардина а маь1наш.	1
12.	Омонимаш.	1
13.	Синонимаш.	1
14.	Антонимаш.	1
15.	Дешнийн ч1аг1делла цхьаьнакхетарш.	1
16.	Дешнаш кхолладалар.	1
17.	Дешан х1оттам. Гергара дешнаш а, дешан орам а.	1
18.	Талламан болх.	1
19.	Г1алаташ т1ехь болх бар.    Дешан чаккхе.	1
20.	Дешхьалхе.    1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
	4-г1а чийрик  (16 сахьт.)
1.	Суффикс.	1
2.	Лард.	1
3.	Схьадевлла а, схьадовлаза а дешнаш.	1
4.	Ц1ердош. Юкъара а, долахь а ц1ердешнаш.	1
5.	Ц1ердешнийн терахьашца хийцадалар.	1
6.	Къ./кх. Изложенина кечам бар.	1
7.	Изложени.	1
8.	Ц1ердешнийн классашца хийцадалар.	1
9.	Ц1ердешнийн классашца хийцадалар.	1
10.	Ц1ердешнийн дожарш.	1
11.	Ц1ердешнийн легарш.	1
12.	Ц1ердешнийн суффиксаш.	1
13.	Ц1ердешнийн  кхолладалар. Оьрсийн маттара т1еэцначу дешнийн нийсаяздар.	1
14.	Шеран талламан болх.	1
15.	Г1алаташ т1ехь болх бар Ц1ердешан грамматически таллар.	1
16.	Жам1   дар.	1

6класс

Раг1	Урокан тема	Сахьт	Хан
			планаца	хийцам
	1чийрик  (16сахьт)
1.	Вайн мотт-вайн бахам.	1
2.	1амийнарг карладаккхар.	1
3.	Хаарш талларан болх.	1
4.	Текст а, цуьнан башхаллаш а, коьрта чулацам а, билгалонаш а.	1
5.	Билгалдешан грамматически билгалонаш.	1
6.	Билгалдешнийн тайпанаш.	1
7.	Мухаллин билгалдешнийн даржаш	1
8.	Мухаллин билгалдешнийн     легарш.	1
9.	Изложенина кечам бар.	1
10.	Изложени язъяр.	1
11.	Т1еэцна билгалдешнаш нийсаяздар.	1
12.	Билгалдош грамматически къастор.	1
13.	Билгалдешнийн кхолладалар.	2
14.	Талламан болх.	1
15.	Г1алаташ т1ехь болх бар. 1амийнарг т1еч1аг1дар	1
2 чийрик (16сахьт)
1.	1амийнарг карладаккхар.	1
2.	Терахьдош.	1
3.	Масаллин терахьдешнаш.	1
4.	Рог1аллин   терахьдешнаш.	1
5.	Декъаран   терахьдеш-наш.	1
6.	Гулдаран терахьдешнаш.	1
7.	Сочиненина кечам бар.	1
8.	Сочинени язъяр.	1
9.	Билгалза-масаллин   терахьдешнаш.	1
10.	Эцаран     терахьдешнаш.	1
11.	Дакъойн терахьдешнаш.	1
12.	Терахьдешнийн х1оттам.	1
13.	Терахьдешнийн   легадалар.	1
14.	Терахьдешнийн нийсаяздар.	1
15.	Талламан болх.	1
16.	Г1алаташ т1ехь болх бар. 1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
3 чийрик (20сахьт)
1.	Ц1ерметдош.	1
2.	Ц1ерметдешнийн тайпанаш. Яххьийн ц1ерметдешнаш а, церан легар а.	2
3.	Дерзоран   ц1ерметдешнаш а, церан легар а.	1
4.	Доладерзоран а ц1ерметдешнаш.	1
5.	Талламан болх.	1
6.	Г1алаташ т1ехь болх бар. 1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
7.	Дерзоран -доладерзоран  ц1ермет-дешнаш а, церан легар а.	1
8.	Гайтаран  ц1ерметдешнаш.	1
9.	Изложенина кечам бар.	1
10.	Изложени язъяр.	1
11.	Къастаман     ц1ерметдешнаш.	1
12.	Къастамза    ц1ерметдешнаш.	1
13.	Дацаран  ц1ерметдешнаш.	1
14.	Сочиненина кечам бар.	1
15.	Сочинени язъяр.	1
16.	Хаттаран-юкъаметтигаллин  а ц1ерметдешнаш.	1
17.	Ц1ерметдош къастор.	1
18.	Талламан болх.	1
19.	Г1алаташ т1ехь болх бар. 1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
4 чийрик (16сахьт)
1.	1амийнарг карладаккхар.	1
2.	Хандош.	1
3.	Хандешан билгалза кеп.	1
4.	Талламан болх.	1
5.	Г1алаташ т1ехь болх бар. 1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
6.	Хандешан хенаш.Карара хан.	1
7.	Яханчу хенан кепаш.	1
8.	Йог1у хан	1
9.	Изложенина кечам бар.	1
10.	Изложени язъяр.	1
11.	Хандешан классашца а, терахьашца а хийцадалар.	1
12.	Хандешан цхьаллин а, дукхазаллин а кепаш.	1
13.	Шеран талламан болх.	1
14.	Г1алаташ т1ехь болх бар 1амийнарг карладаккхар.	2
15.	Жам1 дар.	1

7класс.

Раг1	Урокан тема	Сахьт	Хан
			планаца	хийцам
	1чийрик  (16сахьт)
1.	Нохчийн  маттах дош.	1
2.	1амийнарг карладаккхар.	1
3.	Хаарш талларан болх.	1
4.	Литературни меттан стилаш.	1
5.	Диалог-текстан кеп.	1
6.	Диалоган кепаш.	1
7.	Изложенина кечам бар.	1
8.	Изложени язъяр.	1
9.	Хандешан саттамаш. Билгала саттам.	1
10.	Бехкаман саттам.	1
11.	Лааран   саттам.	1
12.	Т1едожоран   саттам.	1
13.	Хандешан спряженеш. Хьалхара спряжении.	1
14.	Шолг1а спряжени	1
15.	Талламан болх.	1
16.	Г1алаташ т1ехь болх бар.   1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
	2 чийрик (16сахьт)
1.	Хандешнийн кхолладалар.	1
2.	Хандешан хаттаран кепаш.	1
3.	Хандешнашца дацаран дакъалгаш нийсаяздар а, чаккхенгахь н яздар а.	1
4.	Причасти.	1
5.	Причастин хенаш.	1
6.	Сочиненина кечам бар.	1
7.	Сочинени язъяр.	1
8. 9.	Лааме а, лаамаза а причастеш. Причастин карчам.	1 1
10.	Причастийн легаяр.	1
11.	Причастин нийсаязъяр.	1
12.	Талламан болх.	1
13.	Г1алаташ т1ехь болх бар. 1амийнарг т1еч1аг1дар	1
14.	Деепричасти.	1
15.	Деепричастин хенаш.	2
	3 чийрик (20сахьт)
1.	1амийнарг карладаккхар. Деепричастин карчам.	1
2.	Масдар.	1
3.	Масдар классашца а, терахьашца а, кепашца а хийцадалар	2
4.	Масдаран легар.	1
5.	Талламан болх.	1
6.	Г1алаташ т1ехь болх бар.	1
7.	1амийнарг т1еч1аг1дар	1
8.	Дакъалг ца масдарца нийсаяздар.	1
9.	Масдаран синтаксически г1уллакх.	1
10.	Изложенина кечам бар.	1
11.	Изложени язъяр.	1
12.	Куцдош.	1
13.	Куцдешнийн тайпанаш.	2
14.	Куцдешан синтаксически г1уллакх.	1
15.	Куцдешнийн кхолладалар.	1
16.	Куцдешнийн    нийсаяздар.	1
17.	Талламан болх.	1
18.	Г1алаташ т1ехь болх бар. 1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
	4 чийрик (16сахьт)
1.	Дешт1аьхье.	1
2.	Дешт1аьхьенийн тайпанаш.	1
3.	Дешт1аьхьенийн     нийсаяздар.	1
4.	Хуттургаш, церан тайпанаш.	1
5.	Хуттургийн нийсаязъяр	1
6.	Дакъалгаш, церан тайпанаш.	1
7.	Дакъалгийн нийсаязъяр	2
8.	Сочиненина кечам бар.	1
9.	Сочинени язъяр.	1
10.	Айдардош.	1
11.	Айдардешнийн нийсаяздар.	1
12.	1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
13.	Шеран талламан болх.	1
14.	Г1алаташ т1ехь болх бар  1амийнарг карладаккхар.	1
15.	Жам1 дар.	1

8класс.

Раг1	Урокан тема	Сахьт	Хан
			планаца	хийцам
	1чийрик(16сахьт)
1.	Ненан мотт-дахаран хазна.	1
2.	1амийнарг карладаккхар.	1
3.	Хаарш талларан болх.	1
4.	Орфографи.	1
5.	Дешнийн цхьаьнакхетарш, церан тайпанаш.	1
6.	Предложенехь дешнийни уьйр.	2
7.	Предложенин коьрта меженаш.Подлежащи.	1
8.	Хандешан цхьалхе сказуеми.	1
9.	Ц1еран  х1оттаман сказуеми.	1
10.	Изложенина кечам бар.	1
11.	Изложени.	1
12.	Подлежащиний, ц1еран х1оттаман сказуеминий юккъехь тире.	1
13.	Хандешан х1оттаман сказуеми.	1
14.	Талламан болх.	1
15.	Г1алаташна  т1ехь болх бар. 1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
	2 чийрик (16сахьт)
1.	1амийнарг карладаккхар.	1	06.11.
2.	Предложенин коьртаза меженаш.Кхачам.	1
3.	Къастам.	1
4.	Юххедиллар.	1
5.	Латтам.	1
6.	Даран суьртан   латтам.	1
7.	Бараман латтам.	1
8.	Меттиган латтам.	1
9.	Сочиненина кечам бар.	1
10.	Сочинени.	1
11.	Хенан латтам.	1
12.	Бахьанин латтам.	1
13.	Талламан болх.	1
14.	Г1алаташ т1ехь болх бар. 1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
15.	1алашонан латам.	1
16.	Бехкаман а, дуьхьалара а латтамаш.	1	25.12.
	3 чийрик  (20сахьт)
1.	1амийнарг карладаккхар.	1	09.01.
2.	Цхьалхечу предложенийн кепаш.	1
3.	Цхьанах1оттаман предложенеш. Билгала-юьхьан   предложенеш.	1
4.	Билгалза-юьхьан   предложенеш.	1
5.	Юкъара-юьхьан    предложенеш.	1
6.	Юьхьза предложенеш.	1
7.	Ц1еран предложенеш.	1
8.	Юьззина а, юьззина йоцу а предложенеш.	2
9.	Цхьалхечу предложенийн кепаш. 1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
10.	Изложенина кечам бар.	1
11.	Изложени.	1
12.	Предложенийн цхьанатайпана меженаш.	1
13.	Предложенийн цхьанатайпанчу меженашкахь хуттургаш.	1
14.	Цхьанатайпана а, цхьанатайпана боцу а къастамаш.	1
15.	Цхьанатайпанчу меженашца юкъара дешнаш.	1
16.	Т1едерзар.	2
17.	Синтаксически талларш.	1
18.	Талламан болх.	1
19.	Г1алаташна  т1ехь болх бар. 1амийнарг т1еч1аг1дар.	1	19.03
	4 чийрик (16ахьт)
1.	1амийнарг карладаккхар.	1
2.	Юкъадало дешнаш а, предложенеш а.	1
3.	Х1аъ, х1ан-х1а дешнаш-предложенеш. Айдардешнаш-предложенеш.	1
4.	Предложенин шакъаьстина меженаш.	1
5.	Шакъаьстина латтамаш.	1
6.	Шакъаьстина юххедиллар.	1
7.	Хенан а, меттиган а латтамийн дурсаш.	1
8.	Сочинени.	1
9.	Ма-дарра а, лач а къамел. Ма-дарра къамелехь сацаран хьаьркаш.	1
10.	Ма-дарра къамел лач къамеле дерзор.	1
11.	Цитаташ а. церан нийсаязъяр а.	1
12.	Грамматически талларш.	2
13.	Шеран талламан болх.	1
14.	Г1алаташ  т1ехь болх бар 1амийнарг карладаккхар.	1
15.	Жам1 дар.	1

9класс (66сахьт)

Раг1	Урокан тема	Сахьт	Хан
			планаца	хийцам
	1чийрик  (16сахьт)
1.	1амийнарг карладаккхар.	1
2.	Коьрта а, коьртаза а меженаш.	1
3.	Хаарш талларан болх.	1
4.	Чолхечу предложенех юкъара кхетам.	1
5.	КИМ т1ехь болх бар.	1
6.	Чолхе-цхьаьнакхеттачу предложе-нех юкъара кхетам.	1
7.	Изложенина кечам бар.	1
8.	Изложени.	1
9.	Чолхе-цхьаьнакхеттачу предложенешкахь дозаран, дуьхьалара, къасторан хуттургаш.	2
10.	Чолхе-карарчу предложенех лаьцна юкъара кхетам.	1
11.	1амийнарг карладаккхар.	1
12.	КИМ т1ехь болх бар.	1
14.	Талламан болх.	1
15.	Г1алаташ т1ехь болх бар. КИМ т1ехь болх бар.	1
	2 чийрик (16сахьт)
1.	1амийнарг карладаккхар.	1
2.	Чолхе-карарчу предложенехь т1етухучун меттиг, сацаран хьаьркаш.	2
3.	Т1етухучу предложенин кепаш. Кхачаман т1етуху предложенеш.	1
4.	Изложенина кечам бар.	1
5.	Изложени язъяр.	1
6.	Къастаман т1етуху предложенеш.	1
7.	Хенан т1етуху предложенеш.	1
8.	КИМ т1ехь болх бар.	2
9.	Даран-суьртан т1етуху предложенеш.	1
10.	1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
11.	Талламан болх.	1
12.	Г1алаташ  т1ехь болх бар. КИМ т1ехь болх бар.	1
13.	Бахьанин т1етуху предложенеш.	1
14.	1амийнарг т1еч1аг1дар	1
	3 чийрик (20сахьт)
1.	1амийнарг карладаккхар.	1
2.	1алашонан т1етуху предложенеш	1
3.	Бехкаман т1етуху предложенеш.	1
4.	КИМ т1ехь болх бар.	1
5.	Хуттургаш йоцчу чолхечу предложенех лаьцна юкъара кхетам.	1
6.	КИМ т1ехь болх бар.	2
7.	Талламан болх.	1
8.	Г1алаташ  т1ехь болх бар.	1
9.	Хуттургаш йоцчу чолхечу предложенеш-карчу цхьалхечу предложенийн маь1наш а, сацаран хьаьркаш а..	1
10.	КИМ т1ехь болх бар.	2
11.	Изложенина кечам бар.	1
12.	Изложени язъяр.	1
13.	Мотт а, цуьнан маь1на а, коьрта билгалонаш а. 1илманан дакъош а, церан маь1наш.	1
14.	КИМ т1ехь болх бар.	1
15.	Талламан болх.	1
16.	Г1алаташ  т1ехь болх бар.	1
17.	1амийнарг т1еч1аг1дар	1
18.	КИМ т1ехь болх бар.	1
	4 чийрик (14 сахьт)
1.	1амийнарг карладаккхар.	1
2.	Литературни меттан стилаш а, церан башхаллаш а.	2
3.	КИМ т1ехь болх бар.	1
4.	1амийнарг т1еч1аг1дар.	1
5.	Синонимика стилистикан бух бу.	1
6.	Изложенина кечам бар.	1
7.	Изложени язъяр.	1
8.	Литературни меттан норманаш, меттан ис-баьхьаллин башхаллащ, къамелан оьздан-галла.	1
9.	КИМ т1ехь болх бар.
10.	Шеран талламан болх.	1
11.	Г1алаташ  т1ехь болх бар.	1
12.	1амийнарг т1еч1аг1дар. КИМ т1ехь болх бар.	1
13.	Жам1 дар.	1

---

[1] Къамелан оьздангалла – культура речи