Рабочая программа по литературному чтению для 1-4 классов

Эш программаһының йөкмәткеһе

1 класс

1. Әҙәби уҡыуҙы үҙләштереүҙә шәхси, метапредмет һәм предмет һөҙөмтәләре....................................................................................3

2. Уҡыу предметының йөкмәткеһе..................................................5

3. Уҡыу предметын тематик планлаштырыу..................................6

2 класс

1. Әҙәби уҡыуҙы үҙләштереүҙә шәхси, метапредмет һәм предмет һөҙөмтәләре....................................................................................6

2. Уҡыу предметының йөкмәткеһе..................................................9

3. Уҡыу предметын тематик планлаштырыу................................10

3 класс

1. Әҙәби уҡыуҙы үҙләштереүҙә шәхси, метапредмет һәм предмет һөҙөмтәләре..................................................................................10

2. Уҡыу предметының йөкмәткеһе................................................12

3. Уҡыу предметын тематик планлаштырыу................................13

4 класс

1. Әҙәби уҡыуҙы үҙләштереүҙә шәхси, метапредмет һәм предмет һөҙөмтәләре..................................................................................13

2. Уҡыу предметының йөкмәткеһе................................................15

3. Уҡыу предметын тематик планлаштырыу................................17

1 класс

I.Әҙәби уҡыуҙы үҙләштереүҙә шәхси, метапредмет һәм предмет һөҙөмтәләре

Уҡыусыларҙа формалаштырылған түбәндәге сифаттар әҙәби уҡыу предметын өйрәнеүҙең шәхси һөҙөмтәләре булып тора:

- Тыуған илгә, уның теленә, мәҙәниәтенә, тарихына һөйөү һәм хөрмәт;

- Төрлө ситуацияларҙа йәштәштәре һәм ололар менән хеҙмәттәшлек күнекмәһе, конфликтлы һәм бәхәсле ситуацияларҙан сығыу юлын белеү, толерантлыҡ;

- Әҫәрҙәге геройҙарҙың ҡылыҡтарына баһа биреү;

- Хислелек, үҙеңдең хис-тойғоларыңды аңлай һәм билдәләй (әйтә) белеү;

- Башҡа кешеләрҙең хис-тойғоларын аңлай һәм билдәләй белеү, уртаҡлаша алыу;

- Матурлыҡ тойғоһо – тәбиғәт матурлығын күрә белеү, йәнле тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш;

- Нәфис һүҙҙең матурлығын тоя белеү, үҙеңдең телмәреңде камиллаштырыуға ынтылыу;

- Ғаилә ҡиммәттәрен аңлау, үҙеңдең яҡындарыңа ҡарата ихтирам, рәхмәт, яуаплылыҡ тойғолары;

- Текст авторы менән диалог ҡороуға ҡыҙыҡһыныу, уҡыуға ихтыяж;

- Үҙеңдең һәм әйләнә - тирәләгекешеләрҙең ҡылыҡтарына дөрөҫ баһа биреү;

- Мораль тәртип ҡағиҙәләрен көйләүсе этик тойғолар – намыҫына, ояла белеү, ғәйебеңде танып, ғәфү үтенеү.

Әҙәби әҫәрҙәрҙең текстары, уларға бирелгән һорауҙар һәм эштәр, һөҙөмтәле уҡыу технологияһы һәм был һөҙөмтәләргә ирешеү сараһы булып тора.

Метапредмет һөҙөмтәләр

Көйләүсе УУЭ

- Дәрестең темаһын һәм маҡсатын үҙ аллы әйтә белеү;

- Уҡытыусы менән берлектә уҡыу проблемаһын сисеүҙең планын төҙөү;

- Ҡуйылған маҡсатҡа ирешеү өсөн планды тормошҡа ашырыу, кәрәк осраҡта үҙеңдең эшмәкәрлегеңә төҙөтмәләр индереү;

- Уҡытыусы менән берлектә баһалау критерийҙарын билдәләү һәм шуға ярашлы үҙеңдең һәм иптәштәреңдең эшенә баһа бирә белеү.

Һөҙөмтәле уҡыу технологияһы һәм уҡыусыларҙың уҡыуҙағы уңыштарын баһалау технологияһы универсаль уҡыу эшмәкәрлеген формалаштырыу саралары булып тора.

Танып-белеү УУЭ

- Текстағы мәғмәттең бөтөн төрҙәрен дә иҫәпк алыу;

- Уҡыу төрҙәрен маҡсатҡа ярашлы файҙаланыу: текст менән танышыу өсөн уҡыу, күҙ йүгертеп уҡып сығыу, мәғлүмәт алыум өсөн ентекләп уҡыу;

- Төрлө формала бирелгән мәғлүмәтте таба белеү (тотош текст, иллюстрация, схема, таблица);

- Мәғмәтте бер форманан икенсе формаға үҙгәртә белеү (план, схема, таблица төҙөү);

- Һүҙлектәр, белешмә материал менән файҙалана белеү;

- Анализлай һәм синтезлай белеү;

- Сәбәп-һөҙөмтә бәйләнештәрен урынлаштыра белеү;

- Фекерләй белеү.

Дәрестең текстары менән һәм уның методик аппараты, һөҙөмтәле уҡыу технологияһы танып-белеү УУЭ үҫтҫрҫү саралары булып тора.

Коммуникатив УУЭ

- Телмәр ситуацияһына ярашлы үҙеңдең фекереңде телдән әйтеү һәм яҙма формала бирә белеү;

- Телмәр сараларын төрлө коммуникатив мәсьләләрҙе сисеүҙә дөрөҫ ҡулланыу, телмәрҙең диалогик һәм монологик формаларын яҡшы белеү;

- Үҙеңдең фекереңде нигеҙләй белеү һәм дөрөҫ итеп башҡаларға еткерә белеү;

- Башҡаларҙы ла ишетә һәм тыңлай белеү, уларҙың ҡараштарын аңларға тырышыу, кәрәк булғанда үҙеңдең ҡарашыңды үҙгәртә алыу;

- Дөйөм эшмәкәрлек барышында ҡарар ҡабул итә белеү;

- Һорауҙар бирә белеү.

Предмет һөҙөмтәләре

Тыңлау, тыңлау һәм аңлау.

Телдән һөйләнгән телмәрҙе тыңлау һәм ҡабул итеү. Мәғлүмәтте тыңлау һәм мәғәнәһенә төшөнә барыу: уҡыусы һөйләмде тыңлай, һөйләүсенең фекер ебенә төшөнә, телмәр аша уның мөнәсәбәтен, мәғәнә биҙәктәрен билдәләй, йөкмәткеһенә ҡарап үҙ яуабын билдәләй, ҡылығын, тәртибен планлаштыра; уҡыған фәнни- мәғлүмәти, әҙәби әҫәрҙәр буйынса һорау биреү һәм мәғлүмәт алыу күнекмәләре формалаштыра. Тыңлай һәм аңлай алыу күнекмәләре үҙ аллы айырым ғына формалашмай. Ул һөйләү, яҙыу, уҡыу күнекмәләре менән аралашып, үрелеп бара.

Уҡыу.

Ҡысҡырып уҡыу. Уҡыу күнекмәһенә өйрәткәндә ҡысҡырып уҡыу бик ҙур әһәмиәткә эйә. Ҡысҡырып уҡыу баланы уҡырға өйрәтеүҙә мөһим урын тота, тиҙ, дөрөҫ, йүгерек, аңлы һәм тасуири уҡыу күнекмәләрен барлыҡҡа килтерә. Әкренләп уҡыу күнекмәләренән аңлап, дөрөҫ, бөтә һүҙҙәр менән ҡысҡырып уҡыуға күсеү ( уҡыу тиҙлеге индивидуаль уҡыу темпына ярашлы була), яйлап уҡыу темпын арттырыу.

Төрлө текстар менән эш

Төрлө төрҙәге текстар тураһында дөйөм мәғлүмәт биреү.

Әҙәби, фәнни- популяр, өйрәтеү текстарының үҙенсәлектәрен, айырмалығын күрһәтеү, сағыштырыу. Был текстарҙың маҡсатын билдәләү. Фольклор - халыҡ ижады өлгөләре менән таныштырыу, мәғлүмәт биреү.

Тексты һөйләмдәр теҙмәһенән практик рәүештә айыра белеү күнекмәләрен барлыҡҡа килтереү; таныш булмаған китаптарҙың йөкмәткеһен исеменә, тышлыҡтағы һүрәтенә һәм биҙәлешенә ҡарап алдан фаразлау.

Текстарҙың темаһын, төп фекерен, структураһын билдәләү, тексты мәғәнәүи өлөштәргә бүлеү, уларға исем биреү. Төрлө мәғлүмәт менән эшләү күнекмәләрен булдырыу.

Китап уҡыу даирәһе

Башланғыс мәктәп уҡыусылары үҙләштерә, ҡабул итә алырлаҡ Рәсәй, Башҡортостан халыҡтарының ауыҙ-тел ижади әҫәрҙәрҙе:XIX-XX быуат классиктарының әҫәрҙәре; сит ил яҙыусыларының әҫәре менән танышыу. Тарихи, мажаралы, фантастик, фәнни-популяр китаптарҙы, белешмә материалдарҙы, энциклопедик әҙәбиәтте, балалар өсөн тәғәйенләнгән матбуғат сығанаҡтарын таныу, айыра белеү. Балаларға тәҡдим ителгән төп темалар түбәндәгеләрҙән тора: төрлө халыҡтарҙың фольклоры, Тыуған ил, тәбиғәт, йәнлектәр тураһында әҫәрҙәр, юмористик хикәйәләр; йәмғитте, тормош-көнкүреште; яманлыҡ, яуызлыҡ, мәрхәмәтлелек кеүек сифаттарҙы сағылдырған әҫәрҙәр.

Әҙәби-теоретик белем биреү (практик өйрәтеү)

Уҡытыусы ярҙамында текстағы тасуирлау сараларының: синонимдарҙың, антонимдарҙың, эпитеттарҙың, сағыштырыуҙарҙың, метафораларҙың, гиперболаларҙың әһәмиәтен билдәләү. Әҫәр геройының портретын, ҡылығын тасуирлау, телмәре, уйҙары тураһында төшөнсә биреү; авторҙың геройға мөнәсәбәтен билдәләү. Һөйләү төрҙәренең композицион үҙенсәлектәре тураһында дөйөм төшөнсә биреү.

- Уҡытыусы, уҡыусылар башҡарыуында текстарҙы тыңлап ҡабул итә белеү;

- Аңлап, дөрөҫ, тасуири итеп ҡысҡырып уҡыу;

- Текстың исеменә, авторҙың фамилияһына, иллюстрацияларға, терәк һүҙҙәргә ҡарап уның йөкмәткеһен күҙҙалау;

- Таныш булмаған тексты эстән уҡыу, һүҙлек эшен үткәрә белеү;

- Тексты өлөштәргә бүлеү, ябай план төҙөү;

- Текстың төп фекерен үҙ аллы билдәләй белеү;

- Текстан геройҙы ҡылыҡһырлаусы материалды таба белеү;

- Тексты тулыһынса һәм һайланма һөйләй белеү;

- Геройға ҡылыҡһырлама бирә белеү;

- Телдән һәм яҙма һүрәтләй белеү:

- Уҡыу барышында картиналарҙы күҙ алдына килтереп һөйләй белеү;

- Уҡылғанға ҡарата үҙеңдең мөнәсәбәтеңде белдереү, нимәнең ни өсөн оҡшағанын (оҡшамағанын) аңлата алыу;

- Асыҡланған билдәләре буынса әҫәрҙе хикийә, повесть, пьеса жанрына бүлә белеү;

- Проза әҫәрендә геройҙарҙы, авторҙы һәм һөйләүсене айыра белеү;

- Нәфис әҙәбиәттә сағыштырыуҙарҙы, эпитеттарҙы, йәнләндереүҙәрҙе күрә бүлеү;

- Уҡылған әҫәрҙәрҙә авторҙы, героәҙарҙы һәм әҫрҙ исемен дөрөҫ атау.

Башланғыс класта уҡыу дәресенең маҡсаты – баларһы нәфис әҙәбиәт уҡырға өйрәтеү, уны төп мәктәптә системалы өйрәнеогә әҙерләү, уҡыуға ҡыҙыҡһыныу уятыу, грамоталы уҡыусы тәрбиләүҙең нигеҙен булдырыу. Грамоталы уҡыусы - ул уҡыу техникаһын белгән, уҡығанын аңлаған, китаптарҙы белгән һм уларҙы донъяны танып-белеү сараҙы итеп таныған кеше.

Уҡыу техникаһы

Һалмаҡлап,ижекләп(оҙон һүҙҙәрҙе) һәм тулы һүҙҙәр менән дөрөҫ итеп, йыл аҙағына минутына 25-30 һүҙ уҡыу.

Уҡыу йылы аҙағына 1-се класс уҡыусыһының әҙерлек кимәленә талаптар

Уҡыусы:

-әкиәт,хикәйә,шиғыр тыңлай,

-һалмаҡлап,ижекләп(оҙон һүҙҙәрҙе) һәм тулы һүҙҙәр менән уҡый,

-текстың төп йөкмәткеһен аңлай,

-текстың йөкмәткеһе буйынса һорауҙарға яуап бирә,

-ҙур булмаған текстарҙы енткләп һөйләй белергә,

-5-6 шиғырҙы яттан һәйләй белергә тейеш,

Күрһәтелгән әхләки төшөнсәләрҙе:

-яҡшылыҡты һәм насарлыҡты,

-бөтә тереклеккә кешелекле мөнәсәбәттә,

-атай-әсәйгә,яҡындарыңа йылы хис-тойғоло һәм ҡайғыртыусан булырға,

-тирә-йүндәге матурлыҡты тоя белергә тейеш.

Ятлау өсөн әсәрҙәр

Рәшит Ниғмәти.Теләк.

Динә Талхина.Өйрәнәм.

Хәй Мөхәмәтйәнов.Бишек йыры.

Фәүзиә Юлдашбаева.Өләсәйем.

Фәрҙәнә Гөбәйҙуллина.Көҙ.

Тамара Искәндәриә.Изгелек.

Өс-дүрт тиҙәйткес.

Ете- һигеҙ мәҡәл.

Алты-ете йомаҡ.

II.Уҡыу предметының йөкмәткеһе

Мин уҡый беләм. 1 сәғәт.

Өйрәнелгән хәрефтәрҙән торған ҡыҫҡа текстарҙытһалмаҡлап уҡыу. Уҡырға өйрәнеү – ҙур ҡаҙаныш, уҡый белеүүҡыҙыҡлы шөғөл икәнен төшөндөрөү. Китап уҡыуға теләк тәрбиәләү. Китап уҡыуға ылыҡтырыу.

Әкиәт уҡырға яратам... 9 сәғәт

Әкиәт тураһында төшөнсә биреү. Әкиәттәрҙеңкүбеһендә ҡулланылған тылсымлы предметтарға иғтибар иттереү. Был предметтарҙың иң сетерекле мәлдә көтмәгәндә хасил булыуҙары, геройҙарҙы иң ауыр ситуацияларҙа ла ҡотҡарып алып ҡалыусы тылсымлы көскә эйә булыуҙарын һәм улар булышлығында әкиәттә изгелектең яуызлыҡты еңеүен күрһәтеү. Балалар яратып уҡыған әкиәттәрҙе сәхнәләштереү.

Атай-ғаилә башлығы. 8 сәғәт

Уҡыусыны үҙенең ғаиләһе һәм уның һәр ағзаһы тураһында яратып, оло хөрмәт менән һөйләргә өйрәтеү. Ата-әсәгә, яҡын туғандарына һөйөү, ихтирам тәрбиәләү һәм уларға ҡарата ҡайғыртыусан булырға өйрәтеү.

Әсәйҙәр һәм бәпәйҙәр 7 сәғәт

Малайҙар кесе йәштән үҙҙәрен көслө, булдыҡлы заттар иеп әҙерләй. Ҡыҙҙар- матурлыҡ, нәзәкәтлек һәм изгелек сығанағы тигән йүнәлеш биреү. Етеҙ һәм аңлы уҡыу өҫтөндә ентекле эш алып барыу.

Матурлыҡ донъяһына сәйәхәт 5 сәғәт

Баланы үҙен уратып алған тәбиғәткә иғтибарлы, күҙәреүсән булырға, матурлыҡты тоя белергә һәм ундағы күренештәрҙе тасуирлап һөйләргә өйрәтеү. Тексты йөкмәткеһенә яҡын итеп йәки ҡыҫҡартып һөйләү күнекмәләре биреү.

III.Уҡыу предметын тематик планлаштырыу

Бүлек исеме	Сәғәттәр һаны	Тикшереү эштәре
Мин уҡый беләм	1
Әкиәт уҡырға яратам	9	1
Атай-ғаилә башлығы	8	1
Әсәйҙәр һәм бәпәйҙәр	7	1
Матурлыҡ донъяһына сәйәхәт	5	1
Бөтәһе	30	4

2 класс